‘Cynisme in onzekere tijden is geen toppunt van dapperheid maar van lafheid’

De eindejaarsetentjes waren een uitgelezen moment om nog eens achteruit te kijken naar wat 2023 in de wereld heeft gebracht. Alleen werd die terugblik al snel zo somber dat je je soms letterlijk moed moest indrinken om nog vooruit te willen blikken.

Het is u misschien ook opgevallen dat veel mensen het niet meer wíllen zien, al dat onheil in de nationale en internationale politiek. Maar net zoals te veel wijn is dergelijk cynisme een vorm van zinsbegoocheling. We schieten er niets mee op. Er is geen beter voornemen voor het nieuwe jaar dan er de strijd mee aan te binden.

Als eerste weerlegging moeten we een eind maken aan cynisme als een vorm van dapperheid. U herkent vast de oom of drinkebroer die gewichtig opmerkt dat er toch niets aan het onheil te doen valt – alsof hij zich daarmee op gelijke hoogte met Marcus Aurelius hijst. Was die stoïcijnse Romeinse keizer immers ook niet onthecht?

Cynisme in onzekere tijden is geen toppunt van dapperheid maar van lafheid. Marcus Aurelius zou de uitdagingen nuchter in de ogen hebben gekeken, zijn overwinningskansen bescheiden hebben ingeschat, maar zijn paard alsnog de sporen hebben gegeven. Eer schuilt in beheerste volharding.

Cynisme zou ook voor een eerlijke vorm van opportunisme gehouden kunnen worden. In plaats van eervol de strijd met de grote krachten aan te binden, lijkt het soms een betere overlevingsstrategie om in de luwte welvaart op te potten voor jezelf en voor de kinderen. De wereld daarbuiten, die moeten de beroepspolitici maar beheren.

Van alle overlevingsstrategieën is dat wellicht de stompzinnigste. Te midden van timide opportunisten gaat elke vorm van welvaart en macht naar de knoppen. In het beste geval is dat een overlevingsstrategie voor de korte termijn. De weerslag op lange termijn zal iedereen voelen, op enkele miljardairs met bunkers op een afgelegen eiland na.

Laten we dus de strijd aanbinden met de vermeende dapperheid en nuchterheid van het cynisme dat zich als een virus door deze kille tijd verspreidt. Beheerste volharding, het evenwicht zoekend tussen idealisme en realisme, tussen troeven en uitdagingen, dát hebben we nodig. En nee, het is niet onze primaire opgave om een betere wereld te bouwen, wel om ervoor te zorgen dat we de woelige wereld beter kunnen trotseren – al draagt een waardige samenleving sowieso bij tot een betere wereld. Er lonken elke dag kansen om een verschil te maken.