John Kornblum, diplomatiek bruggenbouwer tussen Amerika en Europa, is niet meer

Met John Kornblum verliest de trans-Atlantische gemeenschap een vurig verdediger. De invloedrijke Amerikaanse diplomaat overleed op 21 december in Nashville (Tennessee).

John Kornblum zag op 6 februari 1943 het levenslicht in Detroit (Michigan). Het gebied van de Grote Meren in Noord-Amerika herkende hij als volwassene weer in het noorden van Duitsland en in Oost-Pruisen, het land van waaruit zijn grootouders eind 19de eeuw waren geëmigreerd. Het versterkte zijn interesse in en gefascineerd-zijn door Duitsland. Vanaf eind jaren ’60 werkte hij als diplomaat eerst in Bonn om uiteindelijk in 1997 ambassadeur van de Verenigde Staten (VS) te worden in Berlijn. Toen Duitsland nog niet herenigd was, had hij als Amerikaans gezant in West-Berlijn een beslissend aandeel in de redevoering die toenmalig president Ronald Reagan op 12 juni 1987 in het aangezicht van de Muur hield. Reagan richtte zich toen tot de ‘grote baas’ van de Sovjet-Unie met de historische woorden: ‘Mr. Gorbachev, tear down this wall!’

Akkoord van Dayton

Na zijn studies Duits en politieke wetenschappen koos hij voor de diplomatieke loopbaan. Hij sloeg de raad van zijn leermeesters in de diplomatenschool om zijn land in Azië of Afrika te dienen in de wind. Het was Europa dat hem aansprak. Hij realiseerde zich dat het Oude Continent altijd in het ‘centrum van de Amerikaanse belangen’ zou staan, zoals hij in een interview met Die Welt (31 januari 2023) vertelde. Hij was dan ook actief betrokken bij het Vier-Mogendheden-Akkoord over het gedeelde Berlijn in 1972, bij de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE) in 1975, en bij de grootste uitwisseling van spionnen ooit tussen Oost en West op de beroemde Glienicker Brücke tussen West-Berlijn en Potsdam (DDR) op 11 juni 1985. Als Speciaal Gezant van de VS voor Bosnië leidde hij mee de onderhandelingen die tot het Akkoord van Dayton zouden leiden. Met de ondertekening ervan in Parijs op 14 december 1995 kwam er een einde aan de oorlog in Bosnië.

‘Security’ eerst!

De totstandkoming van dat akkoord is tekenend voor de visie van Kornblum op hoe Amerika en Europa in een onveilige wereld staan. In het voornoemde interview zei hij dat de Europese Unie (EU) als zelfverklaard ‘vredesproject’ vrede voor veiligheid plaatst. De Amerikanen willen op de eerste plaats hun waarden en hun onafhankelijkheid veiligstellen en beschermen. De ‘soft power’ waarop de Europese beleidsmakers in hun buitenlandse politiek prat gaan – het uitdragen van de Europese waarden – werkt alleen maar in verbinding met de ‘hard power’ van de Amerikanen op economisch en politiek-militair vlak.

Kornblum sprak klare taal: ‘Wij Amerikanen beginnen met verdediging en bouwen daar onze strategieën op voort. Wanneer de Europeanen geconfronteerd worden met iemand die geen vrede wil, stuikt hun strategie ineen. Zo is het gebeurd met Poetin’. Zijn oplossing voor de spanningen binnen de trans-Atlantische gemeenschap (van Amerika en Europa) bestaat in de ‘harmonisering van de verschillen tussen defensie en vrede’. Met andere woorden het op elkaar afstemmen van ‘hard power’ en ‘soft power’. Die twee bedingen elkaar zonder dat het ene voorrang heeft op het andere. Je zou de woorden van Kornblum kunnen parafraseren met de beroemde spreuk van de Oude Romeinen: ‘Si vis pacem, para bellum.’

Tegenstructuur

De Amerikaanse trans-Atlanticus betreurde dat de Duitsers zich in de jaren ’90 hebben laten weerhouden door Franse bedenkingen om de Europese defensie in de NAVO te integreren. In plaats van een eigen tegenstructuur voor de NAVO te plannen, hadden de Europeanen volgens Kornblum hun doelstellingen ‘nauw met de VS in een gemeenschappelijke inspanning van de Westerse gemeenschap’ moeten zien. Het probleem zou hem misschien daarin schuilen dat Duitsland net zoals Rusland eeuwenlang ‘buiten de mainstream van de Europese politiek en cultuur’ bleef. Het is een verdekte toespeling op de Schaukelpolitik, het schommelen van Duitsland tussen West en Oost. Een gegeven waaraan Konrad Adenauer, de eerste Duitse bondskanselier, met de Westbindung – de integratie van de Bondsrepubliek in de Westerse structuren en waardengemeenschap – een einde wilde maken.

Onderhandelingen

Zijn geloof in de trans-Atlantische gemeenschap maakte Kornblum tot verdediger van een harde opstelling tegenover Rusland en China. In een opiniestuk voor Die Welt (13 september 2023) schreef hij: ‘Laten we ermee ophouden, met China en Rusland om te gaan op de manier zoals zij zelf de wereld zien. Ze zijn noch onze onderhandelingspartner noch hebben ze een visie voor een op regels gebaseerde orde zoals wij.’ Dat laatste kan misschien kloppen. Of onderhandelingen per definitie uitgesloten moeten worden, is een ander paar mouwen. Met uitzondering van de ‘unconditional surrender’ van de Tweede Wereldoorlog zijn er geen oorlogen die eindigen zonder onderhandelingen.