Jill Stein: ‘Door Trump gaat de VS de revolutie van hernieuwbare energie missen’

Door toedoen van de Republikeinen gaat de VS de revolutie van hernieuwbare energie missen. Bovendien mag Trump zich verwachten aan een protestbeweging die sinds Nixon niet meer gezien is. Dat zegt de Amerikaanse presidentskandidate voor de Groene Partij Jill Stein in een gesprek met Knack.be. Stein is volgende week te gast op Next in Mechelen, een evenement van Groen.

De Amerikaanse presidentskandidate voor de Groene Partij Jill Stein (66) had erop gehoopt al die teleurgestelde Bernie-supporters voor zich te winnen. Het programma van de arts inwendige geneeskunde, voormalige professor aan de Harvard-universiteit en activiste was dan ook op maat gemaakt voor de jonge, progressieve aanhang van de Democratische senator Bernie Sanders: een einde maken aan de torenhoge studentenschuld en een reeks ambitieuze milieumaatregelen.

Het klimaat leek aanvankelijk ook nog gunstig voor een outsider: niemand liep écht warm voor de weinig verrassende establishmentkandidaten van beide grote partijen. De politieke beginneling Donald Trump ging lopen met de Republikeinse nominatie en uiteindelijk het presidentschap.

Zo’n vijf miljoen Amerikanen brachten uiteindelijk een stem uit voor onafhankelijke kandidaten maar het mocht niet baten: op verkiezingsdag behaalden de groenen, de Libertaire partij van kandidaat Gary Johnson en de onafhankelijke Evan McMullin (een voormalige CIA-officier) samen uiteindelijk slechts vier procent van de stemmen en geen enkele stem van het kiescollege.

Trouw aan haar outsider-status koketteert Stein met een diep wantrouwen in de mainstream media: haar moeite om door te breken verklaart ze deels door een gebrek aan exposure. “Het ligt ook aan dat kapotte tweepartijensysteem”, zegt Stein in een gesprek met Knack.be “Mensen trekken naar het stemhokje met het doel tégen de kandidaat te stemmen die ze niet moeten. Het hele systeem is gebaseerd op de angst dat de tegenkandidaat aan de macht geraakt: dat is toch een democratie onwaardig?”

Net na de verkiezingen probeerde een hertelling te bekomen in de staten Michigan, Wisconsin en Pennsylvania, die Donald Trump uiteindelijk een voor een van de Democraten afsnoepte. Wat was daarvan concreet de bedoeling?

JILL STEIN: Ervoor te zorgen dat het resultaat juist was te midden van grote bezorgdheid over het kapen van de verkiezingen en van ons politieke systeem. Het ging ‘m ook niet enkel om de inmenging door een buitenlandse mogendheid, maar ook om de betrouwbaarheid van stemcomputers, die niet onfeilbaar zijn. Er waren ook enkele alarmbelletjes afgegaan: zo verschilde het resultaat in veel staten nogal wat van de exitpolls, die doorgaans een betrouwbare graadmeter zijn. Twee van die drie staten hadden ook nog geen winnaar aangeduid toen we om de hertelling vroegen, we waren dus niet politiek gemotiveerd. Het was kortom een poging het vertrouwen in het kiessysteem ietwat te herstellen, dat toen en ook nu op een historisch dieptepunt zit.

Tot vandaag blijven allerlei wilde Ruslandverhalen de ronde doen. De Amerikaanse veiligheidsdiensten verklaarden ook unisono dat Poetin actief het vertrouwen in de Amerikaanse democratie wilde ondermijnen. Was u nooit bezorgd dat u samenzweringstheorieën zou voeden als zouden ook de verkiezingen gehackt zijn, naast de Democratische e-mailaccounts?

STEIN:We gaan de bevolking hoe dan ook niet geruststellen door haar bezorgdheden onder de mat te vegen. Tot wel 90 procent van de Amerikanen, volgens één peiling, heeft geen vertrouwen meer in de verkiezingen, in de rechterlijke en wetgevende macht noch in de media. Die bezorgdheid heeft een reële oorzaak: beide kandidaten waren de meest gewantrouwde ooit. Dat mag als een indicatie dienen van de diepe kloof tussen de politieke klasse en gewone mensen. Niet stilzwijgen maar transparantie is hier de oplossing, en daar blijft het publiek ook naar vragen.

Is het aannemelijk dat de Democraten blijven hameren op de veronderstelde Ruslandconnecties van team-Trump als een mogelijke verklaring voor hun verlies?

STEIN:Zeker. Ze kunnen ook FBI-directeur James Comey met de vinger wijzen, die Hillary Clinton een week voor de stembusslag een klap in de peilingen toebracht door haar eerlijkheid in twijfel te trekken. De Democraten zullen zowat alles aangrijpen behalve hun eigen sabotage van Bernie Sanders, die naar alle waarschijnlijkheid Donald Trump zou verslagen hebben. De Democraten blijven de aandacht afleiden van die e-mails, en van de flagrante oneerlijkheid die daaruit bleek en het verraad van Sanders, toen de sterkste kandidaat. Vergeet niet dat de meeste Trump-stemmers niet zozeer vóór hem hebben gestemd, maar tégen Clinton en het Democratische parcours van het outsourcen van jobs, internationale handelsakkoorden en het versoepelen van de regels voor Wall Street. De Amerikaanse arbeidersklasse heeft die teleurstelling duidelijk laten horen.

Het was op z’n zachtst gezegd een bijwijlen bizarre campagne. Hoe hebt u dat zelf ervaren?

STEIN:De onafhankelijke partijen zijn inmiddels gewend aan een mediablack-out. Zo zitten de commerciële media nu eenmaal in elkaar. Sanders was het bewijs dat er enorm veel interesse is in een programma voor het publieke belang: gezondheidszorg, onderwijs als basisrecht, leefbare lonen en ongelijkheid aanpakken. De media daarentegen hadden het vooral over Trump: miljarden aan gratis reclame hebben ze gewoon weggegeven. Zo gretig als de Amerikaanse media zijn om een establishmentkandidaat te promoten die de bedrijfswereld achter zich heeft, zo vlug gaan ze een alternatieve kandidaat stilzwijgen. Volgens peilingen hunkerde zo’n 76 procent van het publiek naar alternatieven voor de minst populaire kandidaten in de hedendaagse geschiedenis. En toch kregen we amper media-aandacht. Desondanks hebben we ons stemmenaantal verdriedubbeld en in talrijke staten de kiesdrempel gehaald.

Hoe ziet u de toekomst voor de Groene Partij in het eeuwige tweepartijenstelsel van de VS?

STEIN:Ik kom net terug van een werkreis in Californië. Ik zag er nog meer enthousiasme voor een alternatief programma dan tijdens de verkiezingen. Steeds meer mensen keren de Democratische partij de rug toe omdat die haar principes overboord gooit. De Bernie-supporters die haar toch trouw bleven na de verkiezingen kregen twee weken geleden nog een slag in het gezicht: het partijcongres koos als voorzitter een partijsoldaat die de banken niet ongunstig gestemd is en ook alle hervormingsvoorstellen werden er afgewezen. Heel wat lui zijn diep teleurgesteld in de Democraten, en daar haalde Trump nogmaals veel van zijn momentum vandaan.

U wilt dus die gefrustreerde Bernie-supporters en afvallige Democraten gaan aanspreken?

STEIN: Nog een feitje: zo’n 40 procent van het kiespubliek is niet gaan stemmen, die voelen zich allicht niet vertegenwoordigd. De 44 miljoen Amerikanen die met een onbetaalbare studieleningen zitten zijn evenmin vertegenwoordigd: dat is een hele generatie potentieel. Men zei ons wel eens dat we maar één debat nodig hadden om een revolutie te ontketenen, hadden we eraan kunnen deelnemen. Ik voel echt een grote vraag naar oplossingen voor die studieschuld en betaalbaar en toegankelijk hoger onderwijs zoals in Europa. In de plaats daarvan gaat de helft van de inkomensbelastingen naar defensie.

Veel van de beleidsvoorstellen van de Groene Partij staan lijnrecht tegenover die van president Trump. Milieudienst EPA moet mogelijk zo’n dertig procent van zijn begroting inleveren en aan het hoofd ervan staat sinds kort een klimaatscepticus. Is alle hoop verloren voor de milieubeweging?

STEIN:Dat is precies wat het neoliberale en neofascistische establishment ons wil inboezemen: een gevoel van machteloosheid. Niets dient hen meer. Om het in de woorden van schrijfster Alice Walker te zeggen: mensen geven hun macht het makkelijkst uit handen wanneer ze denken dat ze er geen bezitten. Maar sta even stil bij wat er allemaal verwezenlijkt is onder presidentNixon, een van de meest corrupte, onderdrukkende en autoritaire presidenten voor Trump aan de macht kwam: we haalden het leger terug vanuit Vietnam, de EPA werd opgericht, de Clean Air Act en Clean Water Act gestemd en we verkregen zelfs het recht op abortus van een conservatief Hooggerechtshof. We wisten dat het van essentieel belang was, en daarom kwamen we massaal de straten op. De cirkel is nu rond, denk ik. Dit was één van de meest gestoorde verkiezingen ooit met een ziek resultaat. Het verzet is echter al erg doeltreffend geweest: zo is de tweede moslimban ook al gestopt. De president is een tikkende ethische en grondwettelijke tijdbom.

In Nederland haalden de groenen zopas tien procent van de stemmen. Waarom blijft groen in de VS in het verdomhoekje?

STEIN:In sommige lokale verkiezingen halen we wel veertig procent. Daarvan afgezien is ons kiessysteem niet echt representatief. Het wordt vaak door angst gedreven. Mensen zijn bang om op de kleintjes te stemmen omdat ze denken dat ze daarmee een tegenkandidaat gaan vooruit helpen. Ze trekken naar het stemhokje om die kandidaat te stoppen die ze niet moeten, in plaats van op de persoon te stemmen in wie ze geloven. Een democratie moet toch een moreel kompas hebben, en niet gedreven worden door angst of haat? Wij willen een rank choice voting systeem (waarbij de kiezer een aantal kandidaten rangschikt naar voorkeur, red.). De Democraten willen daar echter niets van weten omdat ze het liefst uitsluitend concurreren met extreem conservatieven naast wie zij best te pruimen lijken. Een meer progressieve kandidaat zal erop wijzen dat de Democraten hun beleid laten beïnvloeden door de bedrijfssponsors die hun campagne betalen.

Denkt u dat andere landen zullen volgen indien de VS verzaakt aan haar verplichting om de CO2-uitstoot te verminderen?

STEIN: Dat wordt gevreesd, maar voorlopig gebeurt dat nog niet. China heeft stilaan begrepen dat fossielebrandstofvervuiling nefast is voor de luchtkwaliteit en de gezondheid van de Chinezen. Het land gooit zich op hernieuwbare energie en zonnepanelen en zo meer. Precies daarom getuigt het van een slecht gevoel voor zaken dat de VS die revolutie in hernieuwbare energie aan zich voorbij laat gaan. Door toedoen van Donald Trump en de Republikeinen gaan we gaan die trein missen, en dat is echt zonde. Binnenkort wordt fossiele brandstof een stagnerende aanwinst, en wat dan?

De wereld leert nu van de VS hoe het niét moet, tenminste wat de politiek betreft. Kijk maar naar Nederland: die opkomst van 80 procent zal wel iets met Donald Trump te maken hebben gehad. Men heeft daar blijkbaar begrepen dat de democratie niet een sport voor louter toeschouwers is.

U haalt vaak uit naar de zogenaamde corporate media, die u herleidt tot een veredeld propagandakanaal voor de neoliberale elite. Als u er blijft op hameren dat de media onbetrouwbaar zijn, wakkert u het wijdverbreide wantrouwen dat u zo betreurt niet alleen maar aan?

STEIN: De liberale media mogen zich dan wel fel verzetten tegen Trump, maar je moet je afvragen of ze dat doen op een manier die onze democratie dient. Ze blijven hameren op die mythe dat de Russen onze verkiezingen gestolen hebben. Ze gaan zich echter veel minder makkelijk bevragen over de rol van de Clintons en de Democraten en Obama die Wall Street redde terwijl de publieke opinie net vroeg dat de grootbanken verantwoordelijk zouden gesteld worden. Oké, de wet-Dodd-Frank was een stap in de goede richting maar het probleem volhardt: ongelijkheid en schulden zijn alleen maar toegenomen.

Er heerst vandaag ongelooflijk veel cynisme en vervreemding van de klassieke instituten. Journalist Chris Hedges schreef het al in The Death of the Liberal Class: alle pijlers van de democratie zijn aangetast door een ongeziene concentratie van rijkdom: het onderwijs, de politieke partijen, de kerk, non-profits en ook de media. Dat kan je niet herstellen door een happy face op te zetten en te beweren dat alles oké is. Grote mediagroepen moeten opgebroken worden. We hebben nood aan meer diversiteit van meningen, meer journalistieke vrijheid en onderzoeksjournalistiek. Dát is de oplossing, niet de hele boel onder de mat vegen. Het land gaat stilaan naar de vaantjes en de mensen weten dat: daar komt al dat scepticisme vandaan. Minimumlonen liggen amper boven de armoedegrens en een hele generatie verdrinkt in de schulden. Om het met de voormalige Chief Justice (van het Hooggerechtshof, red.) Louis Brandeis te zeggen: het is ofwel democratie, ofwel enorme concentratie van rijkdom.

Is dat echt uw persoonlijk gevoel, dat uw land naar de vaantjes gaat?

STEIN: Trump is het uithangbord van alles wat verkeerd loopt. Maar ik ben tegelijk hoopvol. Ik zie een heropleving van weerstand en vernieuwd engagement die we in generaties niet meer gezien hebben. Onderschat de macht niet van de 99 procent: in Zuid-Korea is net een president afgezet wegens corruptie en de onze ademt gewoon corruptie.

U heeft het over corruptie en zelfs impeachment, terwijl er nog steeds geen enkel tastbaar bewijs is opgedoken van onwettig gedrag door Trump. Is dat niet een beetje overdreven?

STEIN: Laat ik het duidelijk stellen: er is volgens mij nog geen overtuigend bewijs voorgelegd van een samenzwering tussen Trump en de Russen. Dat hele verhaal is stilaan een soort piramidespel van speculatie. De hoofdzaak zijn de zakenrelaties van Trump. De familie van zijn schoonzoon en naaste adviseur Jared Kushner heeft net een grote vastgoeddeal met de Chinezen gesloten. Die deals ruiken naar belangenvermenging. Trump moet zijn belastingaangiftes vrijgeven en een licht laten schijnen op al zijn inkomsten en zakenrelaties. De zogenaamde Emoluments-clausule van de grondwet bepaalt dat de uitvoerende macht geen geld mag ontvangen van buitenlandse regeringen of ondernemingen er nauw mee verwant. Het Trump-imperium incasseert rechts en links van buitenlandse overheden. Dat is de basis voor een impeachmentprocedure. Zoiets hangt altijd af van het politieke klimaat, maar ik kan je garanderen dat Trump zich reeds in woelig vaarwater begeeft, zowel met de Democraten als de Republikeinen.

Wat is uw antwoord op de kritiek dat u even populistisch bent als Trump, maar dan met andere invulling?

STEIN: Je kan elke progressieve politicus daarvan beschuldigen, Bernie Sanders incluis. Trumps populisme is anti-democratisch, xenofoob en autoritair. Een ander soort populisme is pro-democratisch en staat voor transparantie, rekenschap afgeven en menselijke behoeftes tegemoetkomen. Populisme voor de 99 procent, zeg maar: dát hebben we nodig om de democratie te heropwaarderen.