‘Jeremy Corbyn staat verder af van het Britse premierschap dan ooit’

De Britse politiek is een rigide zaak. Nieuwe partijen worden zelden geboren. Oude allianties niet gebroken. Dat negen Labourparlementariers deze week uit de fractie stapten, zegt alles wat je wilt weten over de nationale zenuwinzinking van het VK. En jawel, het heeft weer met brexit te maken, schrijft Lia van Bekhoven.

In de jaren tachtig waren partijcongressen in Engeland een Big Deal. Doorgaans gehouden in een winderige badplaats hielden ze het midden tussen een jaarlijkse reünie voor de politieke familie en een bedevaart. Met drank. Reputaties werden er gemaakt en gebroken. Huwelijken liepen er op de klippen. Leiders werden er geboren.

Jeremy Corbyn staat verder af van het Britse premierschap dan ooit.

Het Labourcongres van 1985 was een van mijn eerste partijcongressen en een van de indrukwekkendste. Ik hoorde Neil Kinnock, partijleider met een hoog octaangehalte, met passie en poëzie de vloer aanvegen met de Trotskisten die de partij aan het veroveren waren. ‘Je begint met vergezochte oplossingen’, riep Kinnock. ‘Die worden dan gepekeld in een rigide dogma, dat gedateerd is, misplaatst en totaal niet relevant voor wat nodig is’.

Labour won geen verkiezingen met dogma’s, maar door te appelleren aan het midden, zei hij. Er werd geschreeuwd, geklapt en met voeten gestampt. Sommige delegatieleden stormden de zaal uit. Maar Kinnock won. Hij kreeg een lange, oorverdovende staande ovatie. Hij had hard links op hun bek geslagen. Labour was op weg terug naar het beschaafde, politieke centrum. Zij het dat het nog twaalf jaar zou duren voordat Tony Blair met een landslide Downing Street kon betrekken.

Jeremy Corbyn was toen een backbencher. Een van de puriteinen uit Labours gestaalde kader. Iemand die ‘onkiesbaar’ genoemd werd, maar altijd bereid was de nederigste correspondent te woord te staan, als collega volksvertegenwoordigers het weer eens hadden laten afweten. Zijn overwinning als partijleider in 2015 was eigenlijk een vergissing. De fractie had hem, een radicaal, gekozen omdat ze ‘de boel wilde wakker schudden’. Ze had nooit geloofd dat Corbyn zou winnen.

De Britse Bernie Sanders

Corbyns populariteit in het land gaf hem macht. Jonge kiezers zagen in hem een ongevaarlijke grootvader die een zwak had voor deksels van afvoerputten en principes had die groter waren dan zijn ambities. Een Britse Bernie Sanders. Overal waar hij kwam trok hij volle zaaltjes. Op het popfestival van Glastonbury klonk het minutenlang ‘Oooh, Jeremy Corbyn’. De Labourleider stond voor een andere politiek. Een half miljoen nieuwe leden meldden zich aan. De fractie wilde van hem af, maar de leden aanbaden Jeremy. Labour werd de grootste politieke partij van Europa. Bij de onverwachte verkiezingen in 2017, toen volgens de gokwinkels de kans op een premier Corbyn 1 op 200 was, wist hij, tot verrassing van zichzelf en de Labourleiding, de Conservatieven van hun meerderheid te ontdoen.

Het was vermoedelijk zijn hoogtepunt. Twijfels over zijn beleid en kiesbaarheid namen toe. Ondanks een historisch onbekwame regering, een desintegrerende Conservatieve partij en een brexitproces waarvan de uitvoering door Fawlty Towers bedacht moet zijn, slaagt Labour er in de peilingen niet in op de Tories in te lopen.

Dertig jaar nadat Kinnock militant links de deur wees, heeft militant links met Corbyn het Labourhuis bezet. Corbyns Labour Party is een andere partij dan van zijn voorgangers. Ze is niet langer sociaal democratisch en open. De leider zelf, indachtig de persoonlijkheidscultus die hem naar communistische traditie heeft omgeven, staat boven kritiek. Kamerleden met bedenkingen over partijkoers en bestuur worden door Corbynistas geintimideerd. Gematigde fractieleden die klaagden over vrouwenhaat en antisemitisme van extreem links, zijn door de partij bedreigd met disciplinaire actie en uitzetting.

Antisemitisme

De joodse Labourparlementariër Luciana Berger ontving in een periode van drie dagen 2.500 haatmails, de meesten van partijgenoten. Voor haar en acht anderen, was antisemitisme de reden waarom zij deze week Labour vaarwel zegden. Ze ‘schaamden zich’ voor een partijcultuur waarin ‘extremisme, antisemitisme en onverdraagzaamheid goede kamerleden wegjaagt’. Maar brexit was de katalysator. Wat de haastig opgezette Onafhankelijkheidsgroep verenigt, is de wens voor een tweede referendum over uittreding uit de EU.

Het vertrek van een klein deel van de fractie betekent niet het einde van de Labourpartij. Het betekent wel dat het moeilijker is voor Corbyn de volgende verkiezingen te winnen.

Een levenslange Euroscepticus, heeft Corbyn zich nauwelijks gemengd in het grootste debacle van na-oorlogs Groot Brittannie. De oppositieleider is niet tegen uittreding. Hij wil een betere brexit dan Theresa May uit Brussel mee kreeg. Dat is niet wat zijn jonge aanhangers, voorstanders van de EU en zijn open grenzen, willen horen. Met duizenden tegelijk stappen ze op. Of, zoals op de T-shirts staat, ‘Love Corbyn, Hate brexit’.

Het vertrek van een klein deel van de fractie betekent niet het einde van de Labourpartij. Het betekent wel dat het moeilijker is voor Corbyn de volgende verkiezingen te winnen. Om een tweede golf van uittreders te voorkomen moet de partij antisemitisme aanpakken en een tweede referendum beloven. De Labourleider staat verder af van het Britse premierschap dan ooit. Wellicht is er nog een podium op Glastonbury.