De kans is klein dat de parlementsverkiezingen van 4 maart in Italië een duidelijke winnaar opleveren, al komt het rechtse blok van Silvio Berlusconi het dichtst in de buurt. De campagne werd gedomineerd door het thema migratie en een waanzinnig opbod van onbetaalbare verkiezingsbeloftes.
De voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker waarschuwde de Italianen vorige week. We moeten ons op het ergste voorbereiden, aldus Juncker, want te vrezen valt dat Italië straks geen werkbare regering krijgt en onbestuurbaar raakt. De uitspraak zorgde voor een moment van ongeziene eensgezindheid in de door en door verdeelde Italiaanse politieke klasse, die unisono de bemoeienis uit Brussel afwees.
‘Regeringen, van welke samenstelling ook, regeren, dat is wat ze doen’, reageerde de minzame en alom gewaardeerde premier Paolo Gentiloni van de Partito Democratico. De Italianen, die als gevolg van de migratiecrisis en de Europese begrotingsdiscipline de EU geen warm hart toedragen, zitten niet te wachten op stemadvies uit Brussel. Telkens als Juncker zijn mond opendoet, gebeurt precies het omgekeerde van wat die zou willen, zei Matteo Salvini, de leider van de xenofobe en anti-Europese Lega (ex-Lega Nord).
De rechtse alliantie van Berlusconi is een wankel gelegenheidskartel zonder inhoudelijke samenhang.
Ook politieke waarnemers vonden Junckers verklaring strategisch onverstandig, al bevatte ze volgens hen wel een kern van waarheid. Volgens de laatste peilingen – twee weken vóór de verkiezingen mogen er geen peilingen meer verschijnen, hoewel clandestiene peilingen op het internet welig tieren – zullen de landelijke verkiezingen van 4 maart geen werkbare meerderheid opleveren. Maar ook de opiniepeilers hebben er het raden naar. De uitslag van deze verkiezingen is immers erg onvoorspelbaar vanwege een ingewikkelde nieuwe kieswet, en ook omdat 10 miljoen Italianen nog altijd niet weten of en zo ja, op wie, ze gaan stemmen.
In de laatste lijn naar de verkiezingen staat het rechtse blok van Silvio Berlusconi – met onder meer zijn eigen Forza Italia, de Lega en het rechts-patriottische Fratelli d’Italia, populair in de verpauperde periferie van Rome – stevig op kop. Maar rechts zou niet de 40 procent behalen die nodig is voor een meerderheid in Kamer en Senaat. Bovendien is de rechtse alliantie van Berlusconi een wankel gelegenheidskartel zonder inhoudelijke samenhang. Onderling zijn Berlusconi en Salvini het namelijk over bijna niets eens: niet over de fiscaliteit, niet over de pensioenen en niet over de euro en Europa. Stel dat rechts onverwachts toch de verkiezingen zou winnen, dan houdt een rechtse regering hooguit een paar maanden stand, denken waarnemers.
Want niet wegneemt dat de politieke verrijzenis van ‘de kaaiman’ het mirakel van deze campagne mag heten. Berlusconi is zelf niet verkiesbaar wegens een veroordeling voor fraude. Maar de drievoudige premier, berucht om zijn politieke zelfbediening en seksfeestjes met minderjarige prostituees, die in 2011 door Europa tot ontslag werd gedwongen nadat hij Italië op de rand van het bankroet had gebracht, is in de campagne wel alomtegenwoordig. De inmiddels 81-jarige zakenman-politicus verleidt met zijn zoveelste facelift en dankzij zijn televisiekanalen vooral oudere kiezers, en daarvan telt Italië er steeds meer. In de ogen van nogal wat Italianen en van ‘Brussel’ geldt Silvio Berlusconi vandaag zelfs als een garantie voor stabiliteit.
De nieuwe Italiaanse kieswet, met kenmerken van een meerderheids- en een proportioneel stelsel, dwingt partijen haast tot het sluiten van pre-electorale kartels, om de zetels die volgens het meerderheidsprincipe worden toegewezen, binnen te halen. De nieuwe kieswet, die vorig jaar werd aangenomen, wordt door sommigen gezien als een instrument om de anti-Europese Vijfsterrenbeweging (M5S) de pas af te snijden. M5S zou volgens de peilingen de afzonderlijk grootste partij van Italië worden. Maar de formatie, opgericht door komiek Beppe Grillo en vandaag geleid door de jonge, ideale schoonzoonachtige Luigi Di Maio, heeft vooralsnog geen coalitiepartners.
Het centrumlinkse blok van ex-premier Matteo Renzi en scheidend premier Gentiloni probeert intussen te redden wat er te redden valt en niet onder de symbolische grens van 25 procent te zakken.
‘Geen minestronecoalitie’
Politici uit alle kampen sloven zich in de laatste campagnedagen uit om zo veel mogelijk onbesliste kiezers te overtuigen door grote coalities naar Duits model van de hand te wijzen. ‘Geen pacten met Berlusconi’, zei Matteo Renzi. ‘Geen minestronecoalitie’, zei Matteo Salvini op een bijeenkomst in Milaan met 20.000 aanhangers, waar hij met een hand op de grondwet en de Bijbel ‘de eed’ als premier aflegde, en beloofde nooit met links te zullen samenwerken.
En toch lijkt in Italië, gezien de krachtsverhoudingen en de nieuwe kieswet, een ‘Renzusconi-coalitie’, waarbij het rechtse blok van Berlusconi uit elkaar valt en Forza Italia zonder de Lega een meerderheid vormt met de Partito Democratico van Matteo Renzi, de enige kans om een min of meer stabiele regering op de been te brengen.
De Italiaanse kiezers zijn intussen weinig gecharmeerd van het slechte toneel van pre-electorale nepallianties en loze beloften. De verkiezingscampagne werd ook ontsierd door een opstoot van neofascistische en racistische incidenten en door een verregaande verruwing van het politieke taalgebruik. ‘Het woord neger is zelfs terug’, schreef de centrumlinkse krant La Repubblica in haar hoofdcommentaar. ‘En migranten zijn criminelen die Italiaanse vrouwen bedreigen.’ Wat de onrealistische verkiezingsbeloftes betreft: de drie groten – rechts, centrumlinks en M5S – zouden de Italianen samengeteld cadeaus ten bedrage van 1000 miljard euro hebben voorgespiegeld, in weerwil van een haperende economie en een staatsschuld van 131,5 procent van het bbp. Toch maken de financiële markten zich voorlopig verrassend weinig zorgen over de verwachte chaos in Italië.
Verkiezingen Italië 2018
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
