Israëlisch ex-premier Ehud Olmert: ‘Alles wat Netanyahu ten val kan brengen, is de moeite waard’

Ehud Olmert geeft zijn opvolger Benjamin Netanyahu de schuld van de opkomst van Hamas, en van de Israëlische arrogantie. Hij roept ook op tot een Amerikaans-Europese interventiemacht in de Gazastrook.

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz zei in de Bondsdag na de terreuraanslag van Hamas op 7 oktober: ‘De veiligheid van Israël is van staatsbelang voor Duitsland.’ Hij verwees naar de beroemde toespraak van zijn voorgangster Angela Merkel in de Israëlische Knesset in 2008. Houdt de huidige Duitse regering zich aan die belofte?

Ehud Olmert: Ik denk dat Scholz zich zeer indrukwekkend heeft getoond na het bloedbad op 7 oktober. Ik zie de verwijzing naar het Duitse staatsbelang als een morele verplichting. Laten we de gevolgen van wat er later gebeurde buiten beschouwing laten: de oorlog tegen Hamas, de bombardementen in Gaza, de humanitaire aspecten. In het begin gebeurde er iets verschrikkelijks. Onder normale omstandigheden hebben we niemands steun nodig. En er is niets dat Duitsland militair kan doen dat we niet van de Verenigde Staten zouden kunnen krijgen. Maar de morele steun van Duitsland is van groot belang in een tijd waarin de morele fundamenten van Israël in twijfel worden getrokken en worden bekritiseerd.

De Israëlische ambassadeur in Berlijn, Ron Prosor, noemde de beslissing van Duitsland om zich te onthouden van een stemming in de Algemene Vergadering van de VN ‘meer dan teleurstellend’. Zou Duitsland volgens u zich vaker aan de zijde van Israël moeten scharen bij een stemming?

Olmert: In principe wel, maar eerlijk gezegd: alles wat Netanyahu ten val kan brengen, is de moeite waard. Afgezien van dat aspect zou ik natuurlijk graag zien dat Duitsland voor Israël stemt. Maar hoe kan ik verwachten dat Duitsland tegen een tweestatenoplossing stemt terwijl ik er overal voor pleit?

Is een tweestatenoplossing nog altijd realistisch?

Olmert: Ik denk dat Israël nu, vandaag, moet verklaren dat het zich aan het einde van de militaire campagne uit de Gazastrook zal terugtrekken. Tussentijds hebben we de Europeanen en de Amerikanen nodig. Zij kunnen een militaire interventiemacht naar Gaza sturen, omdat de Arabieren en de Palestijnen dat niet zullen doen en wij, Israël, daar niet moet blijven. Om de Amerikanen en de Europeanen te overtuigen, moeten we hen een politieke horizon laten zien. Meteen na de militaire actie moeten we onderhandelingen beginnen over een tweestatenoplossing. Ik denk dat er geen andere politieke oplossing is.

Netanyahu en zijn extremistische coalitiepartners ondernemen niets om tot een tweestatenoplossing te komen.

Olmert: Ja, en dat is nog een reden waarom Netanyahu nu moet gaan. Dus als u mij vraagt naar mijn standpunt over het stemgedrag van Duitsland in de VN: elke stem die Israël kan helpen zich te ontdoen van deze walgelijke, gevaarlijke regering is aanvaardbaar. Maar als we een nieuwe regering hebben, moet je voorzichtig zijn in Duitsland.

Hoe snel komt er een nieuwe regering?

Olmert: We zullen er zeker een hebben tegen midden 2024. Over een paar weken zal duidelijk worden dat het maximum dat we met deze militaire campagne kunnen bereiken onder het minimum ligt dat acceptabel is voor de huidige regering.

Denkt u dat het onmogelijk is om Hamas te verpletteren?

Olmert: We zullen Hamas niet volledig vernietigen of verpletteren, en we zullen niet in Gaza blijven. We zullen 90 procent van het Israëlische leger moeten terugtrekken. Het enige wat we daarnaast nog kunnen overwegen, is het uitvoeren van gerichte operaties om bepaalde doelen uit te schakelen. Maar dat is ver beneden de verwachtingen die deze regering heeft gewekt. De reservesoldaten zullen verbitterd en boos terugkomen. 150.000 Israëli’s wonen niet meer in hun huizen. Ze kunnen niet terug naar het zuiden omdat daar geen huizen zijn. En degenen die uit het noorden werden geëvacueerd, hebben wel huizen, maar willen niet het risico lopen om aan een soortgelijke operatie te worden blootgesteld. En de regering is niet geloofwaardig genoeg om hen te overtuigen. Al die boze mensen voegen zich bij degenen die Netanyahu al zat waren vanwege zijn justitiehervorming en vriendjespolitiek. De bitterheid en teleurstelling zullen zich opstapelen tot een woede die zal uitbarsten als een vulkaan. En op het hoogtepunt van die woede zal Bibi niet langer premier zijn.

Wat moet er gebeuren opdat het leger zich kan terugtrekken uit de Gazastrook en de regering kan zeggen: ‘We hebben daar tenminste twee of drie doelen bereikt’?

Olmert: Het grootste deel van de Gazastrook is verwoest. Maar ik denk dat de centrale Gazastrook uiteindelijk volledig zal worden vernietigd. Het is mogelijk dat het leger erin slaagt om een van de leiders uit te schakelen. We hadden Mohammad Deif en Yahya Sinwar al lang geleden kunnen uitschakelen.

Dat zult u moeten uitleggen.

Olmert: Ik weet dat men Netanyahu de afgelopen jaren herhaaldelijk heeft aangeboden om ze allebei te elimineren. Maar Bibi wilde dat niet.

Was u voorstander van de deal uit 2011 waarbij 1027 Palestijnse gevangenen werden vrijgelaten in ruil voor de Israëlische gijzelaar Gilad Shalit?

Olmert: Nee. Toen ik premier was, weigerde ik een deal te sluiten die tien keer beter zou zijn geweest voor Israël. Tijdens mijn ambtstermijn werden 324 gevangenen vrijgelaten, allemaal kleine terroristen. Toen ik op het punt stond mijn functie neer te leggen, kregen we bericht van de Egyptenaren dat Hamas bereid was een deal te overwegen. Ze wisten dat Netanyahu mijn opvolger zou worden en dachten dat hij veel harder zou zijn. Uiteindelijk weigerde ik. Netanyahu kwam en liet in 2011 nog veel meer terroristen vrij, onder wie enkele van hun leiders en Yahya Sinwar. Nu noemt Netanyahu Sinwar een nazi, maar toen liet hij hem vrij en hielp hem om de leider van Hamas te worden.

U zei in 2021 dat Hamas geen echte militaire bedreiging vormt voor Israël. Durft u die zin te herhalen na wat er op 7 oktober vorig jaar is gebeurd?

Olmert: Als Bibi zegt dat Hamas een serieuze militaire bedreiging vormt voor het bestaan van Israël, dan is dat niet alleen schromelijk overdreven. Het is het bewijs van een totale zenuwinzinking. 5000 strijders, 10.000 of zelfs 15.000 zonder tanks en vliegtuigen vormen een existentiële bedreiging voor de staat Israël? Dat is onzin.

De terroristen planden de operatie van 7 oktober wel op een zeer geraffineerde manier.

Olmert: Als je de deur opent en tegen de dief zegt: ‘Luister, ik ga nu slapen, de kluis staat daar,’ en hij neemt de kluis mee en vertrekt – vormt hij dan een bedreiging? Nee, dat betekent dat je een idioot bent. Hamas is een vijand. Ik onderschat Hamas niet. Als ze zich ondergronds verschuilen in de Gazastrook, wordt dat een probleem, omdat de kosten om ze uit te schakelen hoog zijn: voor de burgers in Gaza, voor hun eigen soldaten en voor de gijzelaars.

Waarom wordt 7 oktober 2023 dan vaak vergeleken met de Egyptische verrassingsaanval op Jom Kippoer in 1973?

Olmert: De oorzaak van 7 oktober was niet een falen van de Israëlische inlichtingendienst of Israëlische technologie. De oorzaak van de terroristische aanvallen was arrogantie. De arrogantie dat we neerkijken op de Arabieren. Wat kunnen ze doen, het zijn Arabieren! Ze hebben in 1973 bewezen dat ze slim en sluw kunnen zijn. Ze leidden ons om de tuin en betrapten ons met onze broek op onze enkels. En nu hebben ze hetzelfde gedaan. We zagen het allemaal, maar we geloofden het niet. Vanwege onze arrogantie.

Vergiste Israël zich toen het zich in 2005 terugtrok uit Gaza?

Olmert: Er waren daarvoor al terroristische aanvallen en raketaanvallen. Dat is allemaal vergeten en nu krijgt de terugtrekking de schuld. De voortdurende en consistente opbouw van Hamas was een berekende strategie van Netanyahu. Waarom deed hij dat? Omdat het alternatief zou zijn geweest om met de Palestijnse Autoriteit te onderhandelen.

Ziet u Fatah en Mahmoud Abbas (Abu Mazen) nog altijd als partners voor vrede?

Olmert: Ik heb vandaag nog altijd contact met Abu Mazen. Ik hoop nog steeds dat hij een verklaring zal ondertekenen ter ondersteuning van mijn plan voor een tweestatenoplossing op basis van de grenzen van 1967, het vredesinitiatief van de Arabische Liga en de aanwijzing van het Arabische deel van Jeruzalem als hoofdstad van een Palestijnse staat. Dat is een zeer ambitieus vredesplan voor Israël en voor de Palestijnen. Maar een beter plan is er niet. Als we vrede willen bereiken, moeten we een stap vooruit zetten en dit tot een platform voor toekomstige vrede maken. Begrijp me niet verkeerd: de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever hebben nooit gevraagd om lid te worden van de zionistische beweging. Zij zijn onze vijanden. Maar is er iemand anders met wie je vrede kunt sluiten? Als je niemand anders hebt, dan moet je met hen aan tafel gaan zitten en proberen de best mogelijke oplossing te vinden die goed is voor de staat Israël.

Veel mensen zien de Israëlische samenleving een andere kant opgaan, weg van onderhandelingen over een tweestatenoplossing.

Olmert: Vroeg of laat zullen we met onszelf in het reine moeten komen en de vragen moeten beantwoorden: wat dan? Oké, we vernietigen ze. We doden alle terroristen. Willen we de controle over vijf miljoen Palestijnen overnemen zonder hen politieke rechten te geven? Mensenrechten? Burgerrechten? Stemrecht? Dat is onzin. Sommige mensen denken nog altijd te kunnen geloven in de leugens die ze zichzelf vertellen. Uiteindelijk zullen ze het begrijpen.

Maar om ze te overtuigen heb je een sterke Israëlische leider nodig.

Olmert: Ik weet nog niet wie daarvoor in aanmerking komt. Er zijn goede mensen in de Israëlische politiek: Benny Gantz, Yair Lapid, Gadi Eisenkot. Maar ik ben op zoek naar iemand met een vurige inborst, iemand die bereid is zichzelf onpopulair te maken. Je kunt de geschiedenis niet veranderen zonder het risico te nemen jezelf onpopulair te maken. Ik zie die leider nog niet.

© Der Spiegel