Israël-Hamas: de voorbereidingen voor nieuwe gevechten zijn al aan de gang

De Amerikaanse president Donald Trump heeft de Palestijnse extremistische organisatie Hamas een ‘laatste waarschuwing’ gegeven. ‘Laat alle gijzelaars nu vrij, niet later, en breng onmiddellijk alle lichamen terug van de mensen die je hebt vermoord, of het is afgelopen met jullie’, schreef hij in een post op zijn eigen socialemedianetwerk Truth Social.

Eerder op woensdag raakte nog bekend dat de Amerikaanse regering rechtstreekse gesprekken voert met Hamas over de vrijlating van de gijzelaars, maar ook over een breder akkoord om de oorlog te beëindigen.

Ondertussen circuleren in Israël al berichten over mobilisaties, en in de Gazastrook wordt munitie verzameld. Kan een nieuwe oorlog nog voorkomen worden?

De mensen in Gaza hebben de ruïnes feestelijk versierd. Op zaterdag 1 maart, de eerste avond van het vasten breken, hangen lichtslingers boven lange tafels in de puinhopen. De ramadan is begonnen, de belangrijkste maand in de islamitische kalender. Op deze dag eindigde ook de eerste fase van de 42-daagse wapenstilstand tussen Israël en Hamas, na 15 slopende maanden van oorlog. Hoe het nu verder gaat, weten de mensen in Gaza niet. Maar het ziet er niet goed uit.

Anderhalve maand na het ingaan van het staakt-het-vuren is de wapenstilstand in een gevaarlijke fase beland. Voorlopig zwijgen de wapens grotendeels. Maar de onderhandelingen tussen Israël en Hamas over de voortzetting van het staakt-het-vuren zitten vast. De oorlog dreigt opnieuw te beginnen, en zou nog verwoestender kunnen worden dan voorheen. In de eerste dagen van de ramadan wordt duidelijk wat al langer voorspelbaar was: er is geen oplossing voor het kernprobleem in het conflict tussen Hamas en Israël: wie moet Gaza besturen als de oorlog eindigt?

Hamas wil betrokken blijven

Toen medio januari de eerste fase van het staakt-het-vuren inging, vermoedden internationale waarnemers al dat er geen tweede fase zou komen. Het akkoord, dat na maandenlange onderhandelingen net voor de inauguratie van de Amerikaanse president Donald Trump werd bereikt, voorzag in drie fasen. Alle gijzelaars in de Gazastrook zouden, dood of levend, door Hamas worden vrijgelaten. In ruil daarvoor zou het Israëlische leger zich geleidelijk uit de Gazastrook terugtrekken, zouden de verdreven bewoners mogen terugkeren naar Noord-Gaza en zou de wederopbouw beginnen. Dat was het plan – maar Israël wil daar nu niets meer van weten.

Israël heeft altijd benadrukt dat de oorlog pas zal eindigen wanneer Hamas ‘volledig is vernietigd’ en ervoor is gezorgd dat de organisatie geen rol meer speelt in de Gazastrook. Hamas heeft in theorie ingestemd met een technocratisch bestuur onder de Palestijnse Autoriteit (PA), maar wil zelf betrokken blijven. Tijdens de wekelijkse gijzelaarsruil in de eerste fase presenteerde Hamas zich opnieuw als de machthebber van Gaza, toegejuicht door de bevolking.

Geen spoedige terugtrekking

Op zondag 2 maart maakte de Israëlische regering bekend in te stemmen met het plan van de Amerikaanse speciale gezant Steve Witkoff om de eerste fase van de wapenstilstand te verlengen. Dat zou betekenen dat de wapens nog minstens 42 dagen zouden zwijgen, tijdens de ramadan en het joodse Pesachfeest. Hamas zou de eerste helft van de overgebleven gijzelaars op de eerste dag vrijlaten en de tweede helft aan het einde van die periode, mits Israël en Hamas het eens zouden worden over een permanent staakt-het-vuren.

Maar van een spoedige terugtrekking van het Israëlische leger uit Gaza is geen sprake – bovendien voorziet het Witkoff-plan dat Israël de oorlog op elk moment kan hervatten. Hamas wees het voorstel af en eiste dat Israël terugkeert naar het oorspronkelijke plan. Israël zette daarop alle humanitaire leveringen aan de Gazastrook stop, en Hamas beschuldigde Israël ervan de wapenstilstandsovereenkomst te schenden.

Israël stelt dat er de afgelopen weken tijdens de wapenstilstand zodanig veel hulpgoederen de Gazastrook zijn binnengebracht dat de bevolking maandenlang verder kan. Toch is de stopzetting van hulp in strijd met het internationaal recht. Volgens mediaberichten overweegt de Israëlische regering ook om burgers die recent naar Noord-Gaza mochten terugkeren, opnieuw naar het zuiden te verdrijven en de stroomvoorziening af te sluiten. Dat zou Hamas onder druk moeten zetten om het nieuwe Amerikaanse plan te accepteren.

Arabisch tegenvoorstel

Maar niet alleen in Washington wordt nagedacht over de toekomst. Als reactie op het door Donald Trump geopperde plan om de Gazastrook te kopen, om te vormen tot een ‘Rivièra van het Midden-Oosten’ en de Palestijnen te verplaatsen, kwamen dinsdag vertegenwoordigers van verschillende Arabische landen bijeen in de Egyptische hoofdstad Caïro.

Aan het einde van de top kwamen ze met een tegenvoorstel, dat werd ingediend door Egypte. Daarin wordt voorgesteld Hamas grotendeels te ontmantelen en een bestuur in te stellen dat gecontroleerd wordt door Arabische, islamitische en westerse landen. Het gebied zou ‘zo snel mogelijk’ moeten worden heropgebouwd. De geschatte kosten: 50 miljard euro. Wie dat bedrag zou betalen, bleef op de top onduidelijk. Het Egyptische plan voorziet ook in een voorlopige verlenging van het staakt-het-vuren met twee weken, waarbij gijzelaars zouden worden uitgewisseld tegen Palestijnse gevangenen.

Woensdag hebben zowel Israël als de Verenigde Staten het Arabische voorstel afgewezen. Israël verklaarde nog steeds achter het voorstel van Donald Trump te staan.

Eigen redenen

Ondanks de verschillende plannen voor een verlenging van de wapenstilstand hebben beide oorlogvoerende partijen hun eigen redenen om niet toe te stemmen. Hamas wil de controle over Gaza niet volledig verliezen. Zonder veiligheidsgaranties zal het de resterende gijzelaars niet vrijlaten, want zij zijn hun enige onderhandelingsmiddel.

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu, gedreven door zijn extreemrechtse coalitiepartners, wil geen permanent staakt-het-vuren accepteren dat Israël de mogelijkheid ontneemt om de oorlog later te hervatten. Al vóór het verstrijken van de eerste 42 dagen liet de regering weten dat de geplande terugtrekking uit de Philadelphia-corridor aan de grens met Egypte niet zou doorgaan.

Er bevinden zich nog 59 gijzelaars in de Gazastrook, van wie 36 als overleden zijn verklaard. Mocht de oorlog opnieuw uitbreken, vrezen niet alleen de families, maar ook veel andere Israëli’s dat dit het doodvonnis zou betekenen voor de 23 nog levende gijzelaars.

Voorbereidingen op oorlog

Terwijl de onderhandelingen doorgaan, treffen beide partijen al voorbereidingen om de oorlog te hervatten. Hamas verzamelt niet-ontplofte Israëlische explosieven in het oorlogsgebied, en het Israëlische leger bereidt zich voor op nieuwe gevechten. Tot 400.000 reservisten zouden opnieuw gemobiliseerd kunnen worden.

In Gaza zijn de voedselprijzen, kort nadat de invoer van hulpgoederen werd stopgezet, weer drastisch gestegen. Bijna alsof de oorlog al opnieuw begonnen is.

© Der Spiegel