Is Amerikaans president Donald Trump echt de dealmaker die hij beweert te zijn?

De Amerikaanse president Donald Trump is een zelfverklaarde dealmaker én vredesstichter. In Oekraïne en de Gazastrook hanteert hij daarvoor dezelfde strategie, maar een garantie op succes is die niet.

In The Art of the Deal (1987) prijst Donald Trump zichzelf als een meesterlijke dealmaker. Denk groots, ken uw onderhandelingspositie, wees flexibel en durf te bluffen: het zijn niet alleen adviezen die de vastgoedmagnaat aan zijn lezers wilde meegeven, maar ook enkele van de vele kwaliteiten die Trump vandaag aan zichzelf toedicht. ‘Deals zijn mijn kunstvorm. Anderen schilderen mooi op doek of schrijven prachtige gedichten. Ik maak graag deals, het liefst grote deals.’

Maar is Trump wel de talentvolle onderhandelaar die hij sinds het begin van zijn carrière beweert te zijn? Zijn zelfverklaarde zakelijke succesverhalen werden uitgebreid ontkracht: Trump kon namelijk bogen op een erfenis van ruim 400 miljoen dollar, en veel van zijn bedrijven (denk aan Trump Airlines, Trump Steaks, Trump Casino’s, Trump Wodka, Trump University en Trump Magazine) gingen op de fles. Door juridische handigheidjes zagen zijn schuldeisers zelden een cent terug.

Poetin wil verder vechten: 5 conclusies na het gesprek met Trump

Als president van wat velen als het machtigste land ter wereld beschouwen, moet Trump ook op het internationale toneel een doorgewinterde onderhandelaar en dealmaker zijn – Amerikaans isolationisme of niet. Naar eigen zeggen beschikt de Republikeinse politicus ook op dat vlak over de nodige kwaliteiten. ‘Ik maak uitstekende deals. Dat doe ik nu eenmaal. Ik zou uitstekende deals maken voor mijn land’, zo zei Trump tijdens zijn eerste verkiezingscampagne in het voorjaar van 2015.

Poetins eisen

Of de Russische president Vladimir Poetin daar na het telefoongesprek met Trump van dinsdag ook zo over denkt, valt te betwijfelen. Een volledig staakt-het-vuren van dertig dagen tussen Oekraïne en Rusland, zoals de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en Trump midden maart overeenkwamen, wees Poetin beslist van de hand. Wel zouden beide kampen elkaars energie-infrastructuur een maand lang sparen, en komen er onderhandelingen in Saudi-Arabië over de vijandigheden in de Zwarte Zee.

Poetin had de hoorn amper neergelegd of Oekraïne werd alweer bestookt met Russische drones en raketten. Bovendien: met de lente in aantocht is de Oekraïense energie-infrastructuur minder relevant en doet het Oekraïense leger Rusland pijn met aanvallen op diens oliedepots en vloot in de Zwarte Zee. Poetin kan zijn grondoffensief intussen probleemloos voortzetten, terwijl zijn vredeseisen – zoals: geen wapenleveringen meer uit het Westen – onveranderd en voor Oekraïne onverteerbaar blijven.

Trump vond het klaarblijkelijk opperbest. Dat Poetin probleemloos uit de diplomatieke omknelling ontsnapt, het vredesproces in zijn eigenbelang vertraagt en over de hoofden van Europa de relaties met de Verenigde Staten versterkt, lijkt de Amerikaanse president weinig te deren. ‘Mijn telefoongesprek met president Poetin verliep zeer goed en productief. Het vredesproces is nu volledig van kracht en we zullen hopelijk, in het belang van de mensheid, de klus klaren!’ klonk het op zijn sociale media.

Zelensky benadrukte dinsdag dat Oekraïne zal reageren als Rusland het bestand schendt. ‘Ik wil niet dat Oekraïne op het menu van Poetin staat. We zijn geen salade of compote voor zijn eetlust, hoe groot die ook is.’ Dmitri Medvedev, vicevoorzitter van de Russische Veiligheidsraad, greep ook naar zijn receptenboek. ‘Alleen Rusland en Amerika in de eetzaal. Op het menu: lichte voorgerechten – Brusselse spruitjes, Britse fish and chips en Parijse haan. Het hoofdgerecht is een kotelet in Kiev-stijl. Smakelijk!’

Invloedssferen en conservatieve waarden: waarom Trump en Poetin toenadering zoeken

Hamas

Het vredesproces tussen Oekraïne en Rusland doet denken aan de dynamieken tussen Israël en Palestina. In beide gevallen nemen de Verenigde Staten met speciaal gezant Steve Witkoff de belangrijkste bemiddelaarsrol op, en trekt Washington vooral de kaart van de sterkste partij zonder dat het ervoor terugdeinst om rechtstreeks met de traditionele vijand – Rusland en Hamas – te spreken. Ook is Europa (onder meer door zijn eigen toedoen) nergens te bespeuren, en speelt de rivaliteit met China op de achtergrond een rol.  

Vraag is of Oekraïne binnenkort zal ervaren wat de Gazastrook doormaakt. Enkele weken geleden sloot de Israëlische premier Benjamin Netanyahu de elektriciteitstoevoer en noodhulp af, en sinds maandagnacht volgde een reeks nietsontziende luchtbombardementen. Volgens cijfers van Hamas kwamen meer dan 400 mensen om het leven. De uiterst rechtse ex-minister van Defensie Itamar Ben-Gvir keert terug naar de regering, waardoor het vredesproces dood en begraven lijkt.

Tot verbazing van Israël knoopte Witkoff recent rechtstreekse gesprekken met Hamas aan, en de berichtgeving daarover was aanvankelijk ook positief. Met het oog op de volgende fase van het staakt-het-vuren eiste Washington echter dat Hamas in vijf dagen tijd vijf levende gijzelaars zou vrijlaten, onder wie een Amerikaans-Israëlische onderdaan. Hamas wilde alleen die persoon en de stoffelijke resten van vier andere vrijgeven. De sfeer sloeg om, en Netanyahu kreeg groen licht om toe te slaan.

Ook dat laatste lijkt een constante in Trumps pogingen om beide conflicten naar zijn hand te zetten. De VS praten met alle betrokken partijen uit pragmatische en realpolitieke overwegingen, maar wie niet horen wil, die zal voelen. Die manier van werken leerde Zelensky twee weken geleden na zijn tumultueuze bezoek aan het Witte Huis, voelen de Houthi-rebellen momenteel in Jemen, en ervaren de inwoners van de Gazastrook op een gruwelijke manier.

Handelstarieven

Of die aanpak een garantie voor succes is, is lang niet zeker. Trump probeerde in het verleden al meermaals om vredesdeals te sluiten, maar die liepen niet bepaald goed af. In 2018 ontmoette hij als eerste Amerikaanse president een Noord-Koreaanse leider. Een jaar later drukte hij Kim Jong-un symbolisch de hand in de gedemilitariseerde zone tussen de twee Korea’s. Maar van de nucleaire non-proliferatie en de geplande Amerikaanse terugtrekking uit Zuid-Korea kwam niets in huis.

Een jaar later, in 2019, sloot Trump in de Qatarese hoofdstad Doha een akkoord met de taliban over de terugtrekking uit Afghanistan – 19 jaar na het begin van de oorlog was dat een te rechtvaardigen beslissing. Maar terwijl Trump zijn ogen richtte op de mineralenrijke Afghaanse bodem, en de Amerikaanse troepen het land druppelsgewijs verlieten, rukten de taliban in ijltempo op. Het leidde tot een chaotische evacuatie in de zomer van 2021 en de val van de Afghaanse regering.

Ook op economisch vlak hebben Trumps pogingen niet altijd succes. Nadat hij in 2020 handelstarieven voor een heleboel Chinese goederen had afgekondigd, beloofde Peking meer Amerikaanse spullen te kopen. Alleen: dat deed het niet, waardoor de handelsbalans ongelijk bleef en vooral de Amerikaanse consument de klos was. Voor Trump bleek het deze ambtstermijn reden genoeg om nieuwe importtarieven tegen China aan te kondigen.

Het valt ook nog te bezien of het handelsakkoord tussen de VS, Mexico en Canada (USCMA) uit 2020 een succes wordt. De overeenkomst, die de NAFTA-samenwerking uit 1993 verving, heeft er weliswaar mee voor gezorgd dat Mexico en Canada meer van de VS dan van China importeren, maar voor Trump is het niet genoeg. Met het oog op de herziening van het USCMA in 2026 voerde hij zopas handelstarieven van 25 procent in tegen beide buurlanden, en geeft hij zelfs aan het USCMA af te willen bouwen.

Trumps agressieve tarievenbeleid: zijn er ook positieve economische gevolgen voor België?

Opschudding

Slotsom? Trump benadrukt telkens weer dat hij de Amerikaanse belangen op de eerste plaats zet. Hij wil de betrokkenheid van de VS in de Oekraïense en de Israëlische strijd afbouwen, zonder dat Amerika wereldwijd (voornamelijk ten overstaan van China) aan invloed verliest. Dealmaker Donald lijkt daarbij een vast patroon te volgen: schud de boel door elkaar, al dan niet met uitspraken die ogenschijnlijk niet rijmen, en probeer vervolgens een betere uitgangspositie te verwerven. Als dat traditionele bondgenoten tegen de haren in strijkt: so be it.

Het gevaar van die aanpak is dat de VS hun bondgenoten zodanig van zich afduwen dat die andere oorden opzoeken. Het NAVO-bondgenootschap zorgde er de voorbije 75 jaar bijvoorbeeld voor dat de Europese bondgenoten min of meer naar het pijpen van de Verenigde Staten dansten (ook al investeerden veel NAVO-landen te weinig in defensie en deden sommige West-Europese landen niet mee aan de oorlog in Irak).

Maar nu Trump steeds nadrukkelijker tegen Poetin aanschurkt en de Amerikaanse steun aan Oekraïne op de helling zet, kiezen steeds meer bondgenoten – denk aan Canada, het Verenigd Koninkrijk en andere Europese bondgenoten – er steeds meer voor nieuwe samenwerkingsverbanden op te richten.

Of de schade in de relaties met de VS snel kan worden goedgemaakt, is verre van zeker. En of dat in het belang is van de VS evenzeer.