‘Is alle spontane gekte ingestudeerd, is alles aan Boris Johnson een stunt, een optreden?’

‘De leden van de Conservatieve partij weten dat Boris Johnson zich schuil houdt. Ze weten dat hij liegt, ook over de brexit. Ze weten alleen niet tegen wie’, schrijft Lia van Bekhoven vanuit Londen over de kandidatuur van de oud-minister van Buitenlandse Zaken om Theresa May op te volgen als premier.

Ik las de afgelopen week twee verhalen die me dagenlang bij bleven.

Het vermakelijkste was een blog van de BBC-presentator Jeremy Vine. Vine beschrijft hoe hij eens dagvoorzitter was van een congres waar Boris Johnson de prijzen zou uitreiken. Vier minuten voordat de winnaars bekend gemaakt zouden worden komt een warrige Johnson de zaal binnen rennen. ‘Waar ben ik, Jeremy, wat voor bijeenkomst is dit? Moet ik een toespraak houden? Wanneer? Nu? Good God. Vlug vlug, papier, heeft iemand een pen?’ Waarop Vine met zwetende handen toeziet hoe de gastspreker steunend en zuchtend de woorden schaap opschrijft en haai. Om vervolgens naar het spreekgestoelte te schuifelen, het A4’tje op tafel achterlatend.

Is alle spontane gekte ingestudeerd, is alles aan Boris Johnson een stunt, een optreden?

Op het podium houdt Johnson een aarzelend en niet helemaal samenhangend verhaal over hoe Europese regels het een oom onmogelijk gemaakt hadden zijn eigen schapen te slachten. En over hoe de burgemeester in de film Jaws zijn politieke held is omdat hij, tegen de regels in, het strand openhield. ‘Ik accepteer dat een paar kleine kinderen daardoor werden opgegeten door een haai, maar hoeveel plezier gaf hij niet aan de meerderheid die kon blijven zwemmen?’ De zaal explodeert. De toehoorders komen niet meer bij. ‘Het maakt niet meer uit dat Boris geen plan had, niet wist waar hij was en dat hij alles ter plekke bedacht’, zegt Vine. Wat een vertoning, fantastisch, schreef hij na afloop aan de man die over een maand vermoedelijk de nieuwe Britse premier is.

Achttien maanden later. Vine is opnieuw dagvoorzitter en degene die prijzen overhandigt is opnieuw Johnson. Drie minuten voordat de politicus op moet komt hij binnen puffen, en schuift hijgerig aan de tafel aan naast Vine. Zelfde opwinding: wat voor bijeenkomst is dit eigenlijk, moet hij echt iets zeggen, wie had dat gedacht, hij heeft geen toespraak voorbereid, heeft iemand een pen, papier, schaap, haai om vervolgens een identieke speech te houden, met dezelfde aarzelingen en dezelfde grappen om de zaal dubbel van het lachen achter te laten. Wat ik me sindsdien afvraag, zegt Vine, is this man for real? Is alle spontane gekte ingestudeerd, is alles aan Johnson een stunt, een optreden?

Permanent in strijd tegen politieke correctheid, is Johnson een libertijnse rebel die geen protocol kan zien zonder er een bom onder te willen leggen.

Het lijkt de 160.000 partijeden die de komende weken de opvolger kiezen van Theresa May, niet te deren. Zij weten wat ze aan Johnson hebben. Ze kennen hem als een politieke sjacheraar. Iemand die, naar goeie Britse gewoonte, zichzelf en het leven niet al te serieus neemt. Permanent in strijd tegen politieke correctheid, is Johnson een libertijnse rebel die geen protocol kan zien zonder er een bom onder te willen leggen. De oud-minister van Buitenlandse Zaken, ideologisch een leeg vat, moet het hebben van zijn persoonlijkheid. Het is de reden voor zijn populariteit en zijn politiek succes. De leden hebben ingecalculeerd dat zijn temperament, zijn aandachttrekkerij en driftbuien, niet ideaal zijn voor een premier. ‘Soms valt er wel eens een stuk van het plafond naar beneden’, verklaart hij zelf. Zijn elastieke verhouding met de waarheid is legendarisch. Het is de leden allemaal bekend. 40% zegt te geloven dat hij liegt.

Zijn campagneteam gelooft ook niet dat hij te vertrouwen is. Bang dat de kandidaat zijn mond voorbij praat wordt de koploper bij media en kiezers vandaan gehouden. ‘Als je de baan wilt, moet je komen opdraven voor het sollicitatiegesprek’, zegt opponent Jeremy Hunt. Maar onderzeeër Johnson laat zich niet ondervragen. Niet over de spectaculaire ruzie die hij had met zijn vriendin waarover de buren de politie belden en helemaal niet over het meest ingrijpende vraagstuk sinds de tweede wereldoorlog, Brexit.

En dat brengt me bij het tweede verhaal dat ik met open mond las. Volgens een onderzoek onder Conservatieve partijleden is Brexit de belangrijkste reden voor Johnsons aantrekkingskracht. Partijactivisten vertrouwen erop dat Boris het VK voor 1 november, koste wat het kost, uit de EU trekt. So far so voorspelbaar. Dat voor de doorsnee Tory uittreding prioriteit is, is me bekend. Maar niet hoe. Volgens het rapport kent het enthousiasme van de partijleden voor uittreding geen grenzen. Letterlijk. Een meerderheid zei in de peiling bereid te zijn te accepteren dat het VK uit elkaar zal vallen, als de brexit er maar komt. 63% heeft er een zelfstandig Schotland voor over. 59% vindt uittreding uit de EU belangrijker dan het verlies van Noord-Ierland. 61% kan het verdragen dat Brexit de economie ‘zwaar zal beschadigen’.

Zelfs als de brexit de Conservatieve partij volledig zou opbreken dan wil 54% daar de prijs voor betalen. Is voor de brexit geen opoffering teveel? Jawel, 51% vindt dat uittreding te ver gaat als het de deur openzet voor een Labourregering. Tories deinzen er niet voor terug alles om zich heen op te blazen, maar een premierschap van Jeremy Corbyn gaat te ver.

Brexit is een godsdienst geworden. De deadline van 1 november de heilige graal. Het is aan premier Johnson het ingewikkelde, taaie proces binnen vier maanden te verwezenlijken. Tegen ‘Brextremisten’ uit zijn fractie heeft Johnson gezegd zich aan die datum te houden. Uittreding is uittreding, desnoods zonder akkoord. Wat hij er niet bij zegt is hoe. Hoe denkt hij onderhandelingen te heropenen met Brussel dat daarmee klaar is? Wat is zijn magische oplossing voor de Ierse grens? Hoe gaat hij een harde brexit verwezenlijken zonder mandaat van de kiezers? Hoe krijgt hij een Geen Deal door het lagerhuis waar het aan een meerderheid ontbreekt voor die kamikaze-optie? Onderzeeër Johnson blijft onder de oppervlakte. Hij houdt alle plannen, vooropgesteld dat hij plannen heeft, voor zich.

De leden weten dat Johnson zich schuil houdt. Ze weten dat hij liegt, ook over de brexit, Ze weten alleen niet tegen wie.