Iran zit gevangen in zijn eigen retoriek, zegt politicologe Elly Mansoury (VUB). ‘Op het moment dat het Iraanse regime de strijd tegen Israël opgeeft, is het ermee gedaan.’
Zoals wel vaker de afgelopen maanden houdt het Midden-Oosten de adem in. Afgelopen nacht schoot Iran minstens 180 ballistische raketten af op Israëlisch grondgebied. Onder andere het hoofdkwartier van de inlichtingendienst Mossad werd onder vuur genomen. Het Israëlische leger meldde dat het grootste deel van de raketten onderschept werd. Iran catalogeerde de aanval als een vorm van zelfverdediging, Israël kondigde al aan dat het de aanval zal beantwoorden.
‘Eigenlijk heeft Iran op een soortgelijke manier gereageerd in april, nadat Israël het Iraanse consulaat in Damascus had gebombardeerd’, zegt de Belgisch-Iraanse Elly Mansoury, politicologe aan de Vrije Universiteit Brussel. ‘Het is ondanks de spectaculaire beelden eerder een symbolische reactie. Iran had het gevoel dat het moest reageren nadat Israël een aanslag had gepleegd op Hezbollah-leider Hassan Nasrallah. Er zijn gelukkig opnieuw weinig slachtoffers gevallen.’
Tegelijk lijkt de aanval Israël niet echt verzwakt te hebben.
Elly Mansoury: Iran vooral onder druk van zijn eigen achterban en zijn bondgenoten in Libanon en Gaza. Die moeten aan hun aanhangers kunnen tonen dat Iran hen te hulp komt. Toen Israël Ismaïl Haniyeh uitschakelde, de politieke leider van Hamas, heeft Iran eigenlijk niet gereageerd. Het regime stond nu dus onder enorme druk om toch íéts te doen. Of die aanval Israël echt in de problemen brengt, is voor hen bijkomstig.
‘Voor Benjamin Netanyahu maakt het niet of er Israëlische burgers sterven of niet.’
Dat is niet hoe Israël naar die aanval kijkt.
Mansoury: Ik denk dat het voor Netanyahu niet uitmaakt of er burgerdoden vallen of niet. Voor hem is het een extra legitimatie van zijn buitenlandbeleid: zie je wel dat we Hezbollah en Iran moeten aanvallen.
Wat zijn de prioriteiten voor het Iraanse regime op dit moment?
Mansoury: Iran zit enorm gewrongen. Het mag geen gezichtsverlies lijden tegenover zijn buitenlandse partners, maar het wil tegelijk ook betere banden met het Westen. Iran lijdt onder de economische sancties, en zoekt naar manieren om die te verzachten. Maar Iran snapt maar al te goed dat westerse landen bondgenoten zijn van Israël. Voor Teheran is dat een onmogelijke situatie.
Voormalig Israëlisch veiligheidsadviseur: ‘Israël moet opnieuw preventieve oorlogen voeren’
Waarom zou Iran toenadering zoeken tot het Westen?
Mansoury: Het Iraanse regime heeft een enorm legitimiteitsprobleem. Iran gaat door een economische crisis. Er is enorme inflatie, de munt is opnieuw gekelderd, en er is de nasleep van de grootschalige protesten na de dood van Mahsa Amini. Die leidden eerst tot een soort feministische revolutie, maar evolueerden gaandeweg naar protesten die gericht waren tegen het regime. Het is de eerste keer dat Iraanse opposanten, die doorgaans erg verdeeld zijn, lijken samen te werken. Dat brengt het regime in de problemen. Vandaar ook de benoeming van Masoud Pezeshkian, de nieuwe Iraanse president. Pezeshkian is daar neergezet als een soort vriendelijk gezicht voor het Westen, die gaat voor gematigd taalgebruik. Ondertussen kan de Opperste Leider hoog van de toren blazen, en uithalen naar het Westen en Israël.
‘Het islamitische regime in Iran beschouwt zichzelf als een antikoloniale kracht.’
Iran werpt zich op als de leider van de zogenaamde As van het Verzet, waartoe ook Hezbollah en Hamas behoren. Wat is het idee achter die alliantie?
Mansoury: Het islamitische regime in Iran beschouwt zichzelf als een antikoloniale kracht. Iran beschouwt Israël als een koloniaal project, dat illegaal op Palestijns grondgebied is geïnstalleerd. Het beschouwt Israël als een zionistische staat, en vindt dat het daartegen hoort te strijden. Toen de sjah na de Iraanse revolutie in 1978 werd afgezet, was er binnen de Iraanse samenleving een breed gedeeld gevoel dat het Westen de regio domineerde en uitbuitte. Het was een van de punten waarop het regime een deel van de bevolking kon mobiliseren .
Acht u het mogelijk dat Iran zijn ‘As van het Verzet’ zal opgeven?
Mansoury: Nee. Op het moment dat het islamitische regime de strijd tegen Israël opgeeft, is het ermee gedaan. Het is de hoeksteen van zijn buitenlandpolitiek.
Heeft Iran zijn zwakte getoond door slechts ‘symbolisch’ te reageren?
Mansoury: Het Iraanse regime hoopt dat het de langste adem zal hebben. Zelfs als zijn bondgenoten nu een zware klap hebben gekregen, kan het kijken naar het strategische plaatje. Ondanks de grote verliezen zullen Hezbollah en Hamas blijven bestaan. Hun ideologie van verzet tegen Israël heeft door de manier waarop Israël zich nu gedraagt méér bijval gekregen, en niet alleen in het Midden-Oosten. Benjamin Netanyahu is aangeklaagd voor het Internationaal Strafhof wegens oorlogsmisdaden. Op lange termijn zijn dat allemaal zaken die in het voordeel van Iran zijn. Dat Iran nu even gezichtsverlies moet leiden, neemt het regime er graag bij.
‘Denkt de Israëlische regering dan echt dat Libanezen, zelfs als ze Hezbollah maar niets vinden, enig begrip zullen hebben voor de manier waarop Israël hen aanvalt?’
Dat is niet hoe Israël de situatie inschat.
Mansoury: Voor Iran is dit een moeilijke situatie. Het is als de dood voor de militaire overmacht van het Israëlische leger en de onvoorspelbaarheid van de Israëlische regering. Tegelijk hoopt het op langere termijn zijn positie in de regio te versterken. Dat Israël nu Beiroet bombardeert zonder dat het nog maar heeft geprobeerd met de Libanese overheid te spreken, is toch onvoorstelbaar? Denkt de Israëlische regering dan echt dat Libanezen, zelfs als ze Hezbollah maar niets vinden, enig begrip zullen hebben voor de manier waarop Israël hen aanvalt?
‘Het kan de rest van het Midden-Oosten geen barst schelen wat er in Gaza gebeurt’
Factcheck
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier