In Irak plegen paramilitaire milities en regeringstroepen ernstige mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden. Duizenden burgers die vluchten uit gebieden die door IS gecontroleerd worden, worden ontvoerd, willekeurig opgesloten, gemarteld en zonder proces geëxecuteerd.
Dit zegt Amnesty International in het rapport ‘Punished for Daesh’s crimes: Displaced Iraqis abused by militias and government forces‘ dat vandaag dinsdag wordt gepubliceerd. Volgens de mensenrechtenorganisatie zijn de “angstaanjagende vergeldingsacties tegen burgers die vluchten uit IS-gebied … bijzonder zorgwekkend in het licht van het militaire offensief tegen Mosoel”.
Het rapport is gebaseerd op interviews met meer dan 470 ex-gedetineerden, getuigen en familieleden van slachtoffers die geëxecuteerd werden, verdwenen zijn of opgesloten. Amnesty sprak ook met onder meer ambtenaren, activisten en hulpverlenersn. “Soennitische Arabieren die erin slagen te ontsnappen aan de verschrikkingen van de oorlog en de tirannie van IS, worden geconfronteerd met gewelddadige wraakacties door milities en regeringstroepen en worden gestraft voor de misdaden van IS,” zegt Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen. “IS vormt een wezenlijke en dodelijke bedreiging voor de veiligheid van Irak, maar er is geen enkele rechtvaardiging voor buitengerechtelijke executies, gedwongen verdwijningen, martelingen en willekeurige detentie.” “Nu de strijd om Mosoel losbreekt, is het cruciaal dat de Iraakse autoriteiten stappen ondernemen om ervoor te zorgen dat deze verschrikkelijke wantoestanden niet opnieuw plaatsvinden. Landen die de militaire strijd tegen IS in Irak steunen, mogen deze schendingen niet langer aanvaarden.”
‘Er zat bloed op de muren’
Het rapport gaat in op wraakacties na militaire operaties in Fallujah, al-Shargat, Hawija en in de omstreken van Mosoel. De grote boosdoeners waren in vele gevallen, maar zeker niet uitsluitend, sjiitische milities die echter sinds februari 2016 officieel deel uitmaken van het Iraaks leger, aldus Amnesty.
Zo kwamen op 30 mei van dit jaar ten minste 12 mannen en 4 jongens, allen lid van de Jumaila-stam, om door executie, nadat ze op de vlucht waren gegaan uit al-Sijir, ten noorden van Fallujah, en ze zich bij mannen in leger- of politieuniform hadden overgegeven. Volgens getuigenissen werden mannen en jongens gescheiden van vrouwen en meisjes, en vervolgens zonder vorm van proces terechtgesteld. Ten minste 73 andere mannen en jongens van dezelfde stam werden enkele dagen eerder tegengehouden. Zij zijn sindsdien vermist.
Op 3 juni werden ook in de buurt van Fallujah 1.300 mannen en jongens van de Mehemda-stam door milities vastgehouden, velen “ontvoerd, gemarteld” en sommigen gedood.
Drie dagen later werden ruim 600 van hen aan locale autoriteiten overgedragen. Ze vertoonden tekenen van marteling. Overlevenden verklaarden dat ze met onder meer schoppen geslagen werden, en geen water of voedsel kregen. Een overlevende verklaarde dat 17 familieleden vermist waren, en dat een ander familielid overleden was ten gevolge van martelingen.
“Er zat bloed op de muren”, aldus de man, “Ze sloegen me met alles wat ze konden vinden: metalen staven, een spade, pijpen, kabels… Ze liepen over ons heen met hun laarzen. Ze beledigden ons en zegden dat dit vergelding was voor het Speicher-bloedbad (waarbij 1.700 sjiitische kadetten door IS werden omgebracht, red.). Ik zag twee mensen voor mijn ogen sterven”.
1.300 opgepakt, 49 dood, 643 vermist
Volgens een officieel onderzoek van de autoriteiten in de provincie Anwar kwamen 49 van de 1.300 stamleden om het leven – neergeschoten, levend verbrand of doodgemarteld. 643 van hen zijn nog vermist.
Dit gaat niet, aldus Amnesty, om uitschuivers her en der. Duizenden mannelijke soennieten zijn verdwenen nadat ze in de handen van Iraakse troepen of milities waren terechtgekomen. In vele gevallen zochten ze zelf die milities op, of werden ze uit hun huizen of vluchtelingenkampen weggehaald.
“De Iraakse autoriteiten, van wie de medeschuld of het niet-optreden tegen verspreid misbruik hebben bijgedragen tot het huidig klimaat van straffeloosheid, moeten duidelijk maken dat zulke ernstige overtredingen niet getolereerd zullen worden”, stelt Philip Luther, hoofd Onderzoek van Amnesty voor het Midden-Oosten. “Ze moeten alle aantijgingen van marteling, verdwijningen en wederrechtelijke terechtstellingen onpartijdig en onafhankelijk onderzoeken. Als ze dat niet doen zal de vicieuze cirkel van misbruik, repressie en onrecht blijven duren, en ernstige schrik doen ontstaan over de veiligheid van de burgers die nog in Mosoel verblijven”. Volgens sommige bronnen zitten daar 1,5 miljoen burgers vast.
‘Flagrant onrechtvaardige processen’
Alle mannen tussen ruwweg 15 en 65 die op de vlucht slaan uit IS-gebied worden aan een onderzoek onderworpen om uit te maken of ze banden hadden met IS en eventueel vochten voor die groep. Dat gebeurt zowel door de Iraakse overheid als door de Koerden in hun gebied. Vaak worden de mannen weken tot maanden vastgehouden in “afschuwelijke omstandigheden”. Velen zeggen naderhand dat ze gemarteld werden in de hoop dat ze zouden klikken. Een jongen van 15 zou met heet kaarsvet bewerkt zijn om hem tot een bekentenis te brengen. Een man werd vastgehouden met “50 gevangenen in een cel”.
In deze groep zijn volgens Amnesty dit jaar minstens 88 terechtstellingen geweest, terwijl 3.000 anderen op hun executie wachten.
De procedure in het algemeen laat te wensen over, en de methode om via marteling aan informatie te komen, druist niet alleen tegen internationale regels inzake mensenrechten in, maar levert ook dubieuze resultaten op. Amnesty heeft het over “flagrant onrechtvaardige processen”.
Amnesty, aldus het rapport, heeft deze informatie gedeeld met de autoriteiten. De Iraakse overheid heeft niet gereageerd. De Koerdische autoriteiten in Irak “ontkenden grotendeels” de bevindingen van Amnesty.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier