In memoriam: Arthur Frommer, de goedlachse auteur die zijn volk goedkoop leerde reizen

In New York overleed Arthur Frommer, 95, in zijn appartement aan Central Park. Hij bedacht het budgetreizen en verkocht 75 miljoen Frommer’s reisgidsen.

Zijn moeder komt uit Polen. Zijn Oostenrijkse vader – een bediende in kledingfabriekjes – hobbelt in de depressiejaren van job naar job. Het gezin verhuist van Virginia naar Missouri en finaal New York. De bijdehante Arthur studeert eerst een jaar journalistiek, switcht naar politieke wetenschappen en eindigt als uitgelote beursstudent rechten aan de prestigieuze Yale Law School. Meteen daarop, in 1953, krijgt hij zijn oproepingsbrief.

Oliebron

Omdat de jongen een halve zin Frans, Duits en Russisch spreekt, moet hij niet naar de stilaan eindigende Koreaanse oorlog. Hij vliegt naar Duitsland, de Koude Oorlog in. Elk weekend trekt GI Frommer eropuit. Met de trein naar Parijs, met een legervliegtuig naar Londen… Zijn kameraden blijven binnen want reizen is voor rijken. Maar Arthur blijkt een begenadigd ritselaar en verkent Europa op de bonnefooi.

Op het einde van zijn diensttijd tikt hij zijn bevindingen uit. Een lokale Duitse drukker zorgt voor 5000 exemplaren van The GI’s Guide to Traveling in Europe. De legerkrant Stars and Stripes regelt de verkoop: 50 cent per stuk. Nog voor hij terug in New York en bij een advocatenkantoor zit, is de hele oplage de deur uit. De jurist trekt zijn volgende zomervakantie weer naar Europa – ‘ik deed 15 steden in 30 dagen‘ – om een commerciële reisgids te schrijven. Eclectische voorbeelden zoals Fodor’s Travel of de Guide Vert van Michelin bestaan dan al lang maar Europe on 5 Dollars a Day pakt het anders aan. ‘Dit is voor Amerikaanse toeristen,’ schrijft de auteur, ‘die geen oliebron in Texas hebben, geen familie zijn van de Aga Khan, noch het grote lot wonnen in Vegas maar toch een geweldige vakantie in Europa willen.’

De gids – 120 bladzijden en in eigen beheer – beschrijft obligaat het Europese erfgoed, maar brengt ook treintabellen, tips voor goedkope hotels, vertaalde menu’s van betaalbare restaurants… Dat werkt wonderwel. Elk jaar komt Frommer – na een controle ter plaatse – met een nieuwe gids en nieuwe prijzen. Na vier jaar stopt hij als advocaat en wordt voltijds uitgever. Europa blijft hij zelf bereizen. Freelancers schrijven zijn gidsen voor een plejade aan andere bestemmingen. Altijd met dezelfde mantra’s: mijd grote sterrenhotels, neem een gedeelde badkamer, eet waar locals zitten, gebruik het openbaar vervoer, pak één reiskoffer…

Homo’s

Frommer leert zijn volk goedkoop reizen en start in de jaren zestig als touroperator. Maar hij raakt in de problemen door de deregulering van de luchtvaart in de VS. Noodgedwongen stopt hij als reisorganisator en verkoopt in 1977 zijn boekenimperium aan uitgeverij Simon & Schuster. Met zijn vier eigen hotels en een reismagazine loopt het beter af. De goedlachse auteur blijft ook een mediafiguur. Nooit te beroerd voor een flagrante mening.

Grote cruiseboten? ‘Dat is niet reizen.’ Boetiekhotels? ‘Ik gruw alleen al van die naam.’ Hij schrijft tussendoor een boek tegen ‘de verschrikkelijke presidentskandidaat Barry Goldwater’. Het embargo van Cuba noemt hij ‘een regelrechte farce’. De reisexpert roept op tot een boycot van de Kaaimaneilanden als die homo’s buiten willen houden en voorspelt minder toeristen in de VS als Donald Trump in 2016 de verkiezingen wint. Hij noemt dat de Trump Slump.

Drie jaar daarvoor koopt Frommer – twee huwelijken en met Parijs als eeuwige liefde – op zijn 84^e de rechten van zijn oude uitgeverij terug van de zoveelste eigenaar: Google. Dat wil met de papieren uitgaven stoppen. Frommer zet de drukpersen weer aan. Tijdens de pandemie geeft hij het bedrijf door aan dochter Pauline. Die was er al bij – twee maanden oud – toen Arthur in 1957 Europa bezocht voor zijn eerste boek. Pauline spot dat die vroegste Frommer’s Europe on Five Diapers a Day had moeten heten, Europa met vijf pampers per dag.