‘In het Westen doet zelfs de rechterzijde niet moeilijk over de Oekraïense volkstoeloop’

‘Het is niet duidelijk of we dat zelf al hadden beseft, maar het gevoel leeft dat Oekraïners “van ons” zijn’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Het onbegrip was te lezen in haar ogen. En toen kwamen de tranen. De beelden van een Oekraïense puber die zich in de metrogangen schuilhield voor de Russische bombardementen blijven hangen. Het meisje sprak de woorden uit die voor zo veel Oekraïners herkenbaar waren: een paar uur geleden leek alles nog normaal, nu is alles anders. Wat op woensdag 23 februari nog ondenkbaar was, was op donderdag 24 februari, na de ochtendlijke invasie van Russische troepen, de nieuwe realiteit. Oekraïne is vorige week van aangezicht veranderd. Europa ook.

Meer dan een half miljoen vluchtelingen zijn op weg naar Polen, andere buurlanden van Oekraïne, of dieper het Westen in. De Europese Commissie waarschuwde dit weekend dat in het slechtste scenario maar liefst zeven miljoen Oekraïners op de vlucht zullen zijn. Indringend zijn de beelden aan de Oekraïens-Poolse grens, waar vrouwen en kinderen afscheid nemen van hun man, van hun vader. Zij steken de grens over, de mannen gaan terug om te vechten. De moeders maken indruk. Ze verbijten hun verdriet liever dan het aan de camera’s prijs te geven.

Opmerkelijk is dat zelfs de rechterzijde in het Westen niet moeilijk doet over de volkstoeloop. Misschien maakt het een verschil dat auto’s met UA-nummerplaten al langer in Antwerpen, Brussel of Gent opdoken. Het maakt zonder enige twijfel een verschil dat de inwoners overwegend christelijk en wit zijn. En dat er goed werkvolk tussen zit. Het is niet duidelijk of we dat zelf al hadden beseft, maar het gevoel leeft dat Oekraïners ‘van ons’ zijn. Commissievoorzitster Ursula von der Leyen zei dat zelfs letterlijk: ‘Ze horen bij ons en we willen hen erbij.’ De Oekraïense minister van Defensie stelde maandagochtend vast dat Europa nu al tienduizenden vrouwen en kinderen aan het opvangen is: ‘In het westen heeft Oekraïne eigenlijk geen grens meer.’ Zelfs Viktor Orban verwelkomt de vluchtelingen met open armen.

Het is niet het enige gevoel dat veranderd is in de Europese Unie. De gedachte dat een ouderwetse invasie, met boots on the ground en tanks in de steden, niet meer zou voorvallen op het Europese continent, was de afgelopen jaren een idée reçue geworden. Achteraf lijkt het bijzonder naïef om in de stevige troepenopbouw aan de Russische grens géén voorbode te zien van een inval, maar dat is dus achteraf, wanneer de gebeurtenissen de clichés hebben ingehaald.

Plots zijn we beland waar velen dachten nooit meer te belanden – politici niet, analisten niet, journalisten niet. De Unie die Duitsland en Frankrijk na de Tweede Wereldoorlog economisch, politiek en cultureel aan elkaar heeft geknoopt, en ondertussen 27 landen aan elkaar bindt, wordt aan de buitengrenzen bedreigd door een vijand die droomt van een groot rijk, of toch minstens van het herstel ervan. Theorieën over Europese invloedssferen en wingewesten, die tot voor kort gedateerd leken, zijn plots weer springlevend. Na Poetins beslissing om zijn nucleaire arsenaal paraat te houden, staat het Westen weer tegenover Rusland, alsof de Koude Oorlog nooit is weggeweest. In Vlaamse apotheken stijgt de vraag naar jodiumtabletten.

Er is ook goed nieuws. Nu de Russische troepen het moeilijker hebben dan gedacht, krijgen we meer tijd om de steun te organiseren. En die steun is feller en eendrachtiger dan gedacht. Als Vladimir Poetin al iets heeft bereikt in zijn strijd, dan wel dat de NAVO en ook de Europese Unie juist sterker zijn geworden, niet zwakker. Vorige week besliste de Duitse bondskanselier Olaf Scholz zelfs om wapens te leveren aan Oekraïne, én om het defensiebudget op te trekken naar twee procent van het bruto binnenlands product – een oude eis van de Amerikanen.

Wat er de komende dagen en weken staat te gebeuren is cruciaal voor de toekomst van Oekraïne, van Europa en dus ook van ons. Nadat we inheemse conservatieven jarenlang doemverhalen over het decadente Westen hebben laten vertellen, blijken we net iets veerkrachtiger dan voorspeld. Toch is de strijd nog lang niet gestreden: het zou niet de eerste keer zijn dat de warme ontvangst van vluchtelingen die ‘van ons’ zijn plots omslaat in kille onverschilligheid, of zelfs agressie. Als Poetin de komende dagen overwinningen boekt, kan de sfeer heel snel veranderen. Maar op het ogenblik kunnen we alleen maar helpen, en zorgen dat de uiteengerukte families zo goed mogelijk worden opgevangen. Dat zijn we aan de Oekraïners verplicht, of ze nu van ons zijn, of niet.