‘In één dag afgelopen? De oorlog in Oekraïne zal met Trump alleen maar heviger worden’

Het kruitvat in Oekraïne valt te herleiden tot drie leiders die in een impasse zijn beland. Dat schrijft de voormalige Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, Dmytro Koeleba, in The Economist.

Tussen 2016 en 2022 vroegen westerse diplomaten en journalisten vaak aan Oekraïense functionarissen wat Oekraïne bereid was aan Rusland toe te geven in ruil voor vrede. Dit was meer dan nieuwsgierigheid. Het weerspiegelde het geloof dat vrede kon worden bereikt door Oekraïense belangen op te offeren aan Rusland, wat ook in het beleid zat ingebakken. Kijk naar de krantenkoppen sinds februari 2022 om te zien waar deze aanpak toe heeft geleid.

Sinds de herverkiezing van Donald Trump heb ik met Europese en Amerikaanse media gesproken. Ik kan alleen maar vaststellen dat we, bijna drie jaar na de grootschalige invasie van Rusland, weer met dezelfde vragen zitten. Het is pijnlijk om te beseffen dat de Oekraïners mogelijk het gelag betalen van zij die de situatie verkeerd begrijpen. Welke ideeën Trump en zijn gevolg ook hebben over het beëindigen van de oorlog, er is nog altijd de realiteit daarbuiten.

De eerste vraag die je zou moeten stellen, heeft niets te maken met het Oekraïense standpunt: hoe kan Vladimir Poetin warm worden gemaakt voor het beëindigen van de oorlog? Het valt niet te ontkennen dat het Russische leger vooruitgang boekt in de sluipende bezetting van Oekraïne. Poetin ziet dat als hard bewijs dat de huidige strategie van Oekraïne en zijn partners niet werkt.

Noord-Koreaanse troepen

Hij minacht het Westen om zijn zwakte en besluiteloosheid en gelooft dat hij uiteindelijk zal zegevieren omdat die partners niet in staat zullen zijn Oekraïne voldoende steun te bieden om de indrukwekkende oorlogsinspanning van Rusland te evenaren. Maar als Poetin zo sterk zou zijn als hij ons wil doen geloven, waarom zou hij dan duizenden Noord-Koreaanse troepen importeren en vertrouwen op Noord-Koreaanse munitie?

Analisten lijken hun vredesmodellen te baseren op de aanname dat Poetin een rationele besluitvormer is. Ze gaan voorbij aan het feit dat hij de oorlog van zijn leven voert en dat zijn ambities verder reiken dan alleen grondgebied. Op de tijdlijn van de Russische geschiedenis plaatst hij zichzelf als Vladimir III na Peter I, die de onafhankelijkheidsstrijd van Oekraïne in bloed deed verdrinken na de overwinning bij Poltava in 1709, en Catharina II, die de autonomie van Oekraïne binnen het rijk ontmantelde en het laatste Kozakkenbolwerk in 1795 vernietigde. Poetin beschouwt de onderwerping van Oekraïne als een belangrijk onderdeel van zijn nalatenschap; als hij daar niet in slaagt, wordt hij gezien als de eerste Russische tsaar die tekortschoot. Dat wil zeggen, een verliezer.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan kan Trump het zich ook niet veroorloven om zwak over te komen. Hij moet de hele wereld laten zien dat zijn plan – wat het ook is – veel beter is dan dat van Joe Biden. Hij kan van mening zijn dat de huidige strategie de opmars van Rusland niet zal stoppen en daarom moet veranderen. Dat is redelijk. Maar hij zou zich moeten realiseren dat de strategie niet faalt omdat ze fundamenteel gebrekkig is, maar eerder omdat ze nooit volledig werd geïmplementeerd. Halve maatregelen en halve oplossingen hebben tot halve resultaten geleid.

Buitenlandbeleid VS: ‘Trump wil écht een einde maken aan de oorlog in Oekraïne. Hij is er al mee bezig’

Mislukte staat

Velen geloven dat Trump Oekraïne financiële steun zal ontzeggen om het land tot meer inschikkelijkheid te dwingen. Toch zal president Volodymyr Zelensky niet meteen buigen; hij zou nog steeds enige steun krijgen van Amerika, dat zijn laatste dagen onder de regering-Biden beleeft, plus meer steun van Europa.

Als het geld zou opdrogen, zou er een nieuwe dynamiek ontstaan, en niet alleen op het slagveld. Het is waar dat Oekraïne zonder geld volledig terrein zou kunnen verliezen. Als de regering-Trump dan onverteerbare vredesvoorwaarden aan Oekraïne zou opleggen, en als Zelensky daarmee zou instemmen (een onwaarschijnlijk scenario), zou een deel van de Oekraïense samenleving zich verzetten. Binnenlandse onrust zou tot de interne ineenstorting van het land kunnen leiden. Dat zou Poetin de overwinning geven waar hij al zo lang naar verlangt, door Oekraïne af te schilderen als een mislukte staat – maar de verantwoordelijkheid daarvoor zou volledig bij Trump komen te liggen. Hij kan het zich niet veroorloven dat Oekraïne zijn Afghanistan wordt.

Noch Zelensky noch Poetin zal instemmen met iets dat lijkt op de Minsk-akkoorden die de vijandelijkheden verminderden maar niet beëindigden na de Russische annexatie van de Krim in 2014. Beide leiders hebben te veel geïnvesteerd om nu zulke halve maatregelen te accepteren. En het idee dat grondgebied-voor-veiligheid zou kunnen werken, is misplaatst.

De oorlog zou niet eindigen als Oekraïne zijn grenzen van 1991 zou opeisen, noch als beide partijen het eens zouden worden over een nieuwe scheidslijn. De oorlog zal alleen eindigen als Poetin het bestaansrecht van Oekraïne als onafhankelijke en democratische westerse mogendheid accepteert. Poetin zal niet aanvaarden dat zijn territoriale verworvenheden op legale wijze verloren gaan, terwijl Oekraïne niets anders kan accepteren.

Pauze

Dus zelfs als er een tijdelijke oplossing wordt bereikt, zal dit slechts een pauze zijn voor het volgende conflict. Het klinkt misschien contra-intuïtief, maar onder deze omstandigheden zou het NAVO-lidmaatschap de enige manier zijn om te voorkomen dat Oekraïne zijn land in de toekomst weer opeist. Maar Poetin zou het Oekraïense lidmaatschap van de NAVO onder geen beding accepteren.

Kortom, geen van deze drie leiders – Trump, Poetin of Zelensky – kan het zich veroorloven om te verliezen. Oekraïense en Russische leiders zien deze oorlog als bepalend voor hun leven. Trump kan Oekraïne niet zomaar onder de bus gooien. Dat zou hem op de korte termijn zwak doen lijken en hem op de lange termijn dwingen om de hulp aan een nog meer verzwakt en bloedend Oekraïne te hervatten.

Degenen die hunkeren naar de-escalatie onder leiding van de Amerikaanse president elect, zouden wel eens verbaasd kunnen zijn als de komende maanden het tegenovergestelde gebeurt. Op dit moment zien zowel Zelensky als Poetin in Trump hun kans om de weegschaal in hun voordeel te doen doorslaan. Trump van zijn kant zal gedwongen zijn om hen te volgen in de escalatie, maar dan op zijn lijn.

Het is natuurlijk nog te vroeg om te zeggen hoe dit nieuwe Oekraïne-raadsel zal uitpakken. Maar het is duidelijk dat in plaats van ons te richten op wat Oekraïne zal accepteren, de enige haalbare weg vooruit zou moeten zijn Rusland te dwingen vrede te accepteren.