‘In de schaduw van de oorlog: hoe Oekraïne de Russische overmacht bedwingt’

‘Hoe kunnen we als Westerse wereld de lessen uit de oorlog in Oekraïne gebruiken om onze samenleving sterker te maken en onze militairen beter klaar te stomen voor toekomstige conflicten?’ vraagt Bram Couwberghs van Microsoft. Hij staat stil bij de technologische ontwikkelingen die mee de situatie aan het front en de evolutie van het conflict hebben bepaald.

Twee jaar geleden beschreef ik het conflict in Oekraïne als “het eerste echte data-conflict in de geschiedenis”. Vandaag kunnen we met zekerheid stellen dat de realiteit alle voorspellingen heeft overtroffen.

De snelle ontwikkeling van cybercapaciteiten heeft een enorme impact gehad op alle niveaus van oorlogsvoering, van tactische operaties tot strategische besluitvorming. Niet alleen troepen op het terrein werden getroffen na onveilig gebruik van smartphones en sociale media (tactisch niveau), maar ook commandoposten van hele legereenheden (operationeel niveau) en zelfs schepen in de Zwarte Zee werden uitgeschakeld. Accurate data is hierbij steeds de sleutel tot succes gebleken.

Oorlog, hoe verschrikkelijk ook, is altijd een drijvende kracht geweest achter innovatie, creativiteit en aanpassingsvermogen. Het brengt het uiterste naar boven in mensen en organisaties, en dwingt hen om te innoveren in de strijd om te overleven. Ondanks de numerieke overmacht van Rusland op vlak van manschappen, voertuigen en munitie, heeft Oekraïne dankzij moderne technologieën een aantal belangrijke overwinningen behaald en de Russische troepen weten tegen te houden.

De afgelopen twee jaar hebben we een exponentiële versnelling gezien in technologische ontwikkelingen, vooral op het gebied van drones, communicatiesystemen, en kunstmatige intelligentie (AI). Deze vooruitgang heeft een cruciale rol gespeeld in het verstoren van de Russische operaties. Troepenconcentraties en trainingscentra ver achter de frontlinies worden keer op keer zwaar getroffen. Zelfs de Russische commando- en observatievliegtuigen die ver verwijderd van het front rondcirkelen bleken vogels voor de kat te zijn.

De complexiteit van deze operaties is van een uitzonderlijk hoog niveau (planning en voorbereiding, coördinatie over lange afstand, uitvoering in moeilijke omstandigheden). Maar het meest opmerkelijke is dat de Oekraïense strijdkrachten steeds accuraat weten waar, wanneer en hoe deze (high-value targets) doelwitten kunnen worden aangevallen. Dit lukt door optimaal gebruik te maken van geavanceerde AI-ondersteunde en cyber-beveiligde systemen voor dataverwerking waardoor nauwkeurige en tijdige operationele inzichten verkregen worden.

Achter de schermen (ook letterlijk) is het beschermen en digitaal operationeel houden van overheidsinstanties van vitaal belang gebleken voor het overleven van de Oekraïense staat. Het verplaatsen van overheidsdata naar veilige wereldwijde cloudinfrastructuur  van globale cloudserviceproviders zoals Microsoft, heeft ervoor gezorgd dat belangrijke overheidsinformatie en systemen beschikbaar, bruikbaar en beschermd bleven, zelfs te midden van de zwaarste cyberaanvallen en kinetische aanvallen op de lokale communicatie-infrastructuur en datacenters. Daardoor bleven essentiële sectoren, zoals gezondheidszorg, het transportsysteem, de financiële sector en het onderwijs steeds functioneren.

Het sterke ecosysteem van Oekraïense technologiestartups en innovatieve bedrijven heeft eveneens een belangrijke rol gespeeld om de Russische aanvallen te weerstaan. Deze bedrijven, nu versterkt door ‘battlefield experience’, hebben snel nieuwe toepassingen kunnen ontwikkelen en implementeren, waardoor het Oekraïense technologische landschap een van de meest dynamische en efficiënte ter wereld is geworden. De Oekraïense overheid heeft de industrie hiertoe ondersteund door efficiënte financierings-, research en ontwikkelings- en aankoopsystemen op te zetten en te implementeren. (zie Brave1 als voorbeeld)

In tegenstelling tot de ellenlange aanbestedingsprocedures die wij kennen in de Westerse wereld, heeft de Oekraïense overheid zich snel aangepast zodat commerciële (COTS) producten vlot werden aangeschaft en uitgerold om vitale diensten te ondersteunen, bijvoorbeeld ter ondersteuning van medische evacuaties en het herstellen en operationeel houden van nationale infrastructuur (energie en transport) na desastreuze Russische aanvallen. Dit is cruciaal gebleken voor de veerkracht van de publieke dienstverlening.

Op het gebied van militaire systemen fungeert Oekraïne als een testbed voor disruptieve technologieën. Ondanks de enorme verscheidenheid aan materiaal die Oekraïne heeft ontvangen uit de Westerse wereld, van Duitse Leopard 2 en Britse Challenger tanks, Franse Caesar artillerie, Zweedse CV90 pantservoertuigen en Amerikaanse Patriots en Bradleys, slagen ze er wonderbaarlijk in om dit materiaal operationeel te houden onder de meest uitdagende oorlogsomstandigheden. Het is voor de militaire hersteldiensten uiteraard onmogelijk om de technische specificaties van al die systemen te kennen en beheersen. Ook vereist dit een enorm complex bevoorradingssysteem om wisselstukken op de juiste plaats op het juiste ogenblik te krijgen. Dankzij Artificial Intelligence en Virtual (Mixed) Reality slagen ze hier op zeer goede wijze in.

De ontwikkelingen op het gebied van AI voor militaire toepassingen gaan intussen razendsnel. We zien grote stappen voorwaarts op het gebied van het genereren, analyseren en optimaliseren van militaire trainingen, maintenance en supply-chain processen, automatische cyber defense tools, autonome observatiesystemen zoals drones en het versnellen van de ontwikkeling van nieuwe softwaretoepassingen.

Maar kwantiteit is ook een kwaliteit op zich. De hoeveelheid steun die de Westerse landen blijven bezorgen aan Oekraïne zal cruciaal zijn voor de uitkomst van de oorlog. We merken echter dat door de oorlog in Oekraïne de fysieke wereld en de digitale omgeving aan het versmelten zijn. Actuele data verkregen uit het Internet of (Military) Things en ontelbaar aantal sensoren (satellieten, militaire observatiesystemen, internet,…) wordt dankzij performante digitale network connectiviteit en cloud infrastructuur, aan de hand van AI en Mixed Reality oplossingen getransformeerd tot bruikbare inzichten, voorspellingen en inlichtingen. Hierdoor slagen de Oekraïnse strijdkrachten erin om ver boven hun normale kracht te presteren. De toekomst zal uitwijzen of dit voldoende zal zijn om de bovenhand te krijgen. De Russische strijdkrachten gebruiken immers ook de ervaring van het slagveld om hun systemen te verbeteren.

Een belangrijke vraag is… Hoe kunnen we als Westerse wereld de lessen uit deze oorlog gebruiken om onze samenleving sterker te maken en onze militairen beter klaar te stomen voor toekomstige conflicten?

Van cruciaal belang is dat we ons land transformeren tot een cyberveilige digitale omgeving waarin we snel nieuwe toepassingen kunnen ontwikkelen, testen en uitrollen. Dit vereist toegang tot moderne (cloud en communicatie-) infrastructuur, vlotte aankoopprocedures en diepgaande samenwerkingen met industriële nationale en internationale partners en startups voor R&D. België heeft een dynamisch en sterk ecosysteem van spelers gespecialiseerd in zeer geavanceerde toepassingen zoals het ontwikkelen van moderne chips, artificiële intelligentie, ruimtevaart- en zelfs quantum technologie. Het is gebleken dat het inschakelen van deze partners van groot belang is voor het functioneren van de overheid in de moeilijkste omstandigheden.

Verder toont de oorlog in Oekraïne dat het aanschaffen van performante wapensystemen voor de strijdkrachten van uiterst groot belang is. Naast voldoende aantallen, is moderne technologie cruciaal om ervoor te zorgen dat deze systemen optimaal kunnen worden ingezet. Terwijl de Westerse militaire organisaties voorzichtig de eerste stappen nemen met artificiële intelligentie, zijn onze tegenstanders “early adopters” van disruptieve technologie. Ze beseffen dat ze ondanks minder middelen dankzij het gebruik van AI ver boven hun gewicht kunnen presteren. Laten we op dit vlak een inhaalbeweging maken en ervoor zorgen dat we steeds in staat zijn slimmer en sneller te zijn dan onze tegenstanders “We must out-think, out-smart en out-pace our adversaries.“

Blijven investeren in innovatie is belangrijk als garantie voor stabiliteit, onze welvaart en democratie.