‘In de afgelopen week spatte de droom van een simpele, compromisloze brexit uit elkaar’

‘Kunnen we het nog even over brexit hebben? Want als de afgelopen week een ding bevestigde was het de constatering van George Orwell dat Engeland een familie is ‘met de verkeerde leden aan het hoofd”, schrijft Lia Van Bekhoven vanuit Londen.

Het is de kiezers tenminste opgevallen (Geeuw. ‘Zitten we nog steeds in de EU’?) dat het uittredingsproject gebrekkig geleid wordt. Peilingen noteren toenemend pessimisme. 70 % gelooft dat het overleg met Brussel slecht gaat. En dat zijn de voorstanders van uittreding. Er zijn verleidelijke aanwijzingen dat de afgelopen week de week was waarin de droom van een recht-toe-recht-aan, simpele, compromisloze brexit uit elkaar spatte.

Een greep uit de chaos van de afgelopen dagen. De langverwachte beleidstoespraak van Theresa May over een nieuwe verhouding met de EU, wordt opnieuw uitgesteld. Haar kabinet rebelleert over oplossingen voor kwesties die onoplosbaar zijn. Bovendien heeft Brussel ze al weken eerder neergesabeld. De minister voor brexit, David Davis, dreigt met aftreden. Het is een dreiging die met een bijna maandelijkse frequentie geuit wordt, maar nooit wordt toegelicht, laat staan uitgevoerd. Davis wordt uiteindelijk gepaaid met een belofte die geen enkele rechtsgeldigheid heeft. Binnen een dag heeft Brussel de voorstellen verworpen.

En de klokt die tikte door. Nog geen tien maanden te gaan voordat het VK zich terugtrekt uit de Europese club. Britse bedrijfsleiders mogen bij de premier hun frustratie kwijt over de onvoorbereidheid van haar regering. Vrachtvervoerders waarschuwen voor dood en verderf van hun bedrijfstak. Bijvoorbeeld. Na uittreding moet alle voedsel uit de EU gecontroleerd worden, ‘maar er is geen plaats waar dat kan gebeuren en het systeem voor controle bestaat niet’. De acht oproepen voor duidelijkheid over hoe vrachtverkeer levensmiddelen uit de Europese lidstaten door Engeland kan vervoeren, blijven onbeantwoord. ‘May kan geen knopen doorhakken’, zegt een anonieme minister tegen de Times, in het understatement van de week. ‘Haar strategie is de Europese handelaars aan zich te onderwerpen door ze op hun knieën te krijgen van het lachen’, concludeert the Guardian.

Diezelfde avond waarschuwt minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson, de vleesgeworden definitie van het begrip ongeleid projectiel, in een besloten vergadering voor ‘een meltdown’. Nog niet zo lang geleden stelde Johnson Brexitland voor als een paradijs. De kiezers werd een soeverein global Britain voorgeschoteld met meer vrije handel contracten dan het aankon. Twee jaar verder staan de verantwoordelijke ministers met lege handen. De ingewonnen beloftes voor nieuwe handelsovereenkomsten zouden moeiteloos op een bierviltje passen. ‘Niet in paniek raken. No bloody panic. Op den duur komt het goed’, zegt Johnson op de bijeenkomst in het Londense hotel. ‘Geen paniek, maar het brexitoverleg stevent op een crisis af’, schrijft Mays oud adviseur Nick Timothy. Panic? Don’t panic. Wie zei dat de komische serie ‘Dad’s Army’ gedateerd was?

Maar veel verrassender nog, en veelzeggender, was de afgelopen week het aangekondigde aftreden van de machtigste Brit waar u nog nooit van gehoord heeft. Paul Dacre is sinds 26 jaar hoofdredacteur van de Daily Mail, een van de meest enthousiaste roeptoeters voor uittreding. De krant van Midden Engeland, die sinds decennia de politieke agenda zet, voedt als geen ander het anti-Europese sentiment. Diep nostalgisch en reactionair haalt het uit naar iedereen die oprechte of vermeende twijfels heeft over brexit. Rechters en politici zijn Vijanden van het Volk, Vijfde Kolonne, Landverraders. Dacre wordt opgevolgd door een pro-Europeaan die de opdracht zou hebben ‘het gif uit de krant te halen’. De Mail is overigens niet de enige plek in Brits medialand waar ze de bui zien hangen en de anti-brexit-zeilen bijstellen.

Het was altijd een kwestie van tijd voordat de harde brexit ten onder zou gaan aan zijn eigen tegenstrijdigheden. Brexit is een religie, een overtuiging gebaseerd op geloof, hoop en vertrouwen. Na de eerste aanvaring met de werkelijkheid concludeerde Johnson vorige week dat het VK wellicht nooit los zou komen van de EU. ‘We lopen het risico in een soort wachtkamer van de EU terecht te komen. Eeuwig in een baan om de EU cirkelend’. Pragmatisten noemen het de variant ‘Hotel California’. ‘You can check out any time your like, but you can never leave‘.