Donald Trump schreef deze week geschiedenis: hij is de eerste Amerikaanse president die een impeachmentprocedure ondergaat in een verkiezingsjaar. ‘De impeachment gaat Super Tuesday nog belangrijker maken dan andere jaren.’
‘Donald Trump, president van de Verenigde Staten, is in beschuldiging gesteld voor zware misdaden en delicten’. Met die woorden startte afgevaardigde en impeachmentmanager Adam Schiff de impeachmentprocedure van Donald Trump in de Amerikaanse Senaat.
Vervolgens werd de voorzitter van het Hooggerechtshof John Roberts ingezworen als voorzitter van de impeachmentprocedure en legden elk van de 100 senatoren voor hem de eed af: ‘in alle zaken die betrekking hebben op de procedure van impeachment van Donald John Trump, president van de Verenigde Staten, die nu dient, zal ik onpartijdig en rechtvaardig optreden, zoals de Grondwet en de wetten voorschrijven, moge God mij bijstaan.’
De senatoren, waaronder vier Democratische presidentskandidaten, zullen de komende weken als juryleden optreden in het proces tegen Donald Trump. Dat betekent dat Bernie Sanders, Elizabeth Warren, Amy Klobuchar en Michael Bennett zo’n zes dagen per week niet op het campagnepad in de voorverkiezingsstaten Iowa, New Hampshire, Nevada en South Carolina te vinden zijn, maar in Washington DC. Hoeveel invloed zal dat hebben op de voorverkiezingen? En zal de impeachment Trump in november bij de presidentsverkiezingen schaden, of zal hij er juist baat bij hebben?
Wel of geen getuigen
‘De impeachmentprocedure gaat absoluut invloed hebben op het Democratische nominatieproces’, zegt David McCuan, politicoloog aan de Sonoma State University in Californië. ‘De impeachmentprocedure van Bill Clinton duurde 37 dagen. Het Witte Huis zei een maand geleden nog dat die van Trump een week zou duren, nu verwachten ze al twee weken. Bovendien is de Senaat een bijzonder langzaam orgaan, ze houden hun eigen tempo aan en negeren over het algemeen de nieuwscyclus. Waarmee ik maar wil zeggen: het zou wel eens een lang uitgerekt proces kunnen worden.’
Buttigieg zal van alle kandidaten het meeste voordeel hebben van de impeachmentprocedure
Daarbij komt nog de mogelijkheid dat er getuigen zullen worden opgeroepen tijdens het proces. Daartoe lijkt de Senaatsvoorzitter Mitch McConnell niet direct geneigd, maar elke senator kan een voorstel indienen om getuigen op te roepen. Zo’n voorstel hoeft slechts met een simpele meerderheid te worden aangenomen. Er zijn op dit moment 53 Republikeinse senatoren, 45 Democratische en twee onafhankelijke (die doorgaans met de Democraten meestemmen). ‘Er zijn dus maar vier Republikeinse senatoren nodig om een voorstel tot het oproepen van getuigen aan te nemen’, zegt McCuan. Drie Republikeinen, Mitt Romney, Susan Collins en Lisa Murkowski, hebben al aangegeven daarvoor open te staan. De Democraten hebben dus nog maar een Republikein nodig. ‘Het is een beetje een wildcardof zo’n voorstel er door gaat komen, maar als dat gebeurt, verandert dat alles’, zegt McCuan.
Smoking gun
De belangrijkste getuige waar de Democraten van zouden willen horen, is John Bolton, Trumps voormalig nationaal veiligheidsadviseur die zijdelings betrokken was bij de Oekraïne-affaire. Bolton kondigde recent aan gehoor te zullen geven aan een eventuele dagvaarding.
McCuan denkt dat Boltons getuigenis een game changer zou kunnen zijn in het proces. ‘Als je kijkt naar de Clinton- en Nixon-processen, daar was audiovisueel materiaal het belangrijkste bewijs dat in de publieke opinie een oordeel rechtvaardigde. Bij Clinton was het de video waarin hij met zijn vinger zwaaide en de fameuze woorden “I did not have sexual relations with that woman” zei. Bij Nixon waren het de tapes waarop hij hele Watergate-schandaal toegaf. Vooralsnog hebben de Democraten niet bewijs van dat kaliber tegen Trump.’
De documenten die de afgelopen dagen naar buiten kwamen vanuit Lev Parnas, de Oekraïns-Amerikaanse zakenpartner van Rudy Giuliani, werden volgens McCuan gepresenteerd als bewijs dat de misstappen van Trump ontegenzeggelijk bewijzen. ‘Ik heb het idee dat die Parnas-documenten als game changer gepresenteerd werden. Maar volgens mij is de eventuele getuigenis van Bolton wat de Democraten echt nodig hebben. Dat zou de smoking gun zijn.’
Buttiegieg meeste voordeel
McCuan verwacht dat het proces minstens twee tot drie weken zal duren. Daarmee kruist de impeachment de Democratische voorverkiezingen. Die beginnen op 3 februari in Iowa, gevolgd door New Hampshire op 11 februari. Die eerste voorverkiezingen waren in afgelopen jaren cruciaal voor het bepalen van welke kandidaten een levensvatbare campagne hebben en welke niet. Maar koplopers Sanders en Warren kunnen als senator niet volop campagne voeren als ze jurylid zijn in de Senaat. Hetzelfde geldt voor underdog Klobuchar en voor Bennett, die over het algemeen niet als een erg kansrijke kandidaat wordt gezien. Met die achterstand kunnen koplopers als Joe Biden en Pete Buttigieg hun voordeel doen.
‘Ik denk dat Buttigieg het meeste voordeel zal hebben van de impeachmentprocedure’, zegt McCuan. ‘Hij heeft alle tijd campagne te voeren in Iowa, komt zelf ook uit het midwesten van het land en heeft genoeg geld in kas om het na Iowa een tijdje uit te zingen.’ McCuan voorspelt dat Buttigieg het niet goed zal doen in de staten Nevada en South Carolina, op respectievelijk 22 en 29 februari, omdat daar grote groepen Latino- (Nevada) en Afrikaans-Amerikaanse (South Carolina) kiezers wonen. En bij hen scoort Buttigieg niet goed. ‘Maar daarna, op 3 maart, is het Super Tuesday, waarbij het belangrijk is veel geld in kas te hebben om voluit te gaan met tv-spotjes en een grote vliegtour door het land.’ Als Buttigieg het redelijk doet in Iowa en New Hampshire, kan hij tot en met Super Tuesday een serieuze kandidaat blijven, voorspelt McCuan.
Biden ondertussen kan ook volop campagne blijven voeren terwijl de Senaat bezig is met de impeachmentprocedure. Maar als de Senaat getuigen oproept en het proces zich wekenlang uit zal rekken, zal de naam Biden hoe dan ook genoemd gaan worden. Zijn zoon Hunter staat immers centraal in de Oekraïne-affaire rond Trump. Republikeinen zullen hun best doen Joe Biden te besmeuren met negativiteit tijdens de impeachmentprocedure. Dat hoeft niet per se voor problemen bij de voorverkiezingen te zorgen, zegt McCuan. ‘Voor veel Biden-supporters is de Oekraïne-affaire van miniem belang. Maar het geeft de Republikeinen kans vast een anti-Biden verhaal te beginnen dat ze eventueel in de algemene verkiezingen kunnen uitbreiden.’
Caucus
We hoeven senatoren Sanders, Warren en zelfs Klobuchar niet helemaal af te schrijven alleen omdat ze de komende weken vast zitten in Washington DC voor het impeachmentproces, zegt McCuan. Wat daarbij een rol speelt, is dat Iowa de voorverkiezingen volgens een zogenaamde caucus houdt. ‘De kiesmannen worden proportioneel toegekend aan de kandidaten als ze de kiesdrempel van 15 procent halen’, legt McCuan uit. ‘De tweede en zelfs derde keus doen er dus veel meer toe dan bij normale voorverkiezingen.’ Dat komt omdat de kiezers van de kandidaten die de 15 procent niet halen, vervolgens de kans krijgen voor hun tweede keus te stemmen. En dat gebeurt geregeld, zegt McCuan. De kiezers van wel gekwalificeerde kandidaten proberen dan met alle macht de andere kiezers voor zich te winnen. ‘Stel je een soort studentenvereniging in de sneeuw voor’, zegt McCuan lachend.
Sanders doet het goed in dat soort caucussen, zegt McCuan, al zijn er in 2020 wel de helft minder caucussen in Iowa dan in 2016. Het werkt bovendien goed voor underdogs als Klobuchar (die ook nog eens het het nabijgelegen Minnesota komt), die misschien niet eerste of tweede worden in zo’n systeem, maar als bijvoorbeeld derde ook nog met een aardig handjevol kiesmannen New Hampshire in kan gaan.
Vervolgens laat de geschiedenis volgens McCuan zien dat New Hampshire juist vaak een andere kant op gaat dan Iowa. ‘New Hampshire houdt ervan de mojo die kandidaten uit Iowa mee krijgen om te draaien’, zegt hij. ‘Op die manier kunnen kandidaten die na Iowa al afgeschreven werden een tweede adem krijgen. Dat gebeurde bijvoorbeeld met Bill Clinton in 1992.’
Wat de impeachment uiteindelijk vooral betekent voor de voorverkiezingen, is volgens McCuan dat er minder zekerheid zal zijn tegen de tijd dat Super Tuesday op 3 maart plaatsvindt. ‘Na die dag zijn 68 procent van de kiesmannen verdeeld, dus Super Tuesday wordt nog belangrijker dan in andere jaren. Ik verwacht dat het voor die tijd vanwege de impeachment een race tussen vier koplopers zal blijven. Dat zorgt er tegelijkertijd voor dat een buitenstaander met veel geld, iemand als Mike Bloomberg, op Super Tuesday naar voren kan komen als onwaarschijnlijke kandidaat. Hij heeft namelijk het geld en de organisatie om zich in iedere Super Tuesday-staat te profileren en als er tegen die tijd niet een of twee duidelijke koplopers zijn, kan hij daarvan profiteren.’
November
De impeachment zou ook nog wel eens kunnen doorwerken naar de algemene verkiezingen in november van dit jaar. ‘Trump is al impeached, maar zal door de Senaat vrijgesproken worden’, zegt McCuan. ‘Dat zorgt voor de historische gebeurtenis dat we een president zullen hebben die impeached is, maar die ook voor herverkiezing gaat.’
Het is moeilijk om een zittende president te verslaan als het goed gaat met de economie, zegt McCuan. ‘Uit analyse blijkt dat als de er begin september economische groei van 0 of meer is, de zittende president een kans van 7 op 10 heeft te winnen.’ Daar komt nog bij dat de belangrijkste kiezers de zogenaamde Trump-Obama-kiezers zijn, vooral in de staten Wisconsin, Michigan en Pennsylvania. ‘Dat zijn mensen die in 2008 en 2012 op Obama stemden en in 2016 op Trump. Zij kiezen op basis van twee thema’s: economie en veiligheid. Beide keuzes komen voort uit angst. En als angst een voorname drijfveer is voor een politieke keuze, stemmen mensen eerder op een zittende president dan een uitdager’, legt McCuan uit.
Trump is al impeached, maar zal door de Senaat vrijgesproken worden. Dat zorgt voor de historische gebeurtenis dat we een president zullen hebben die impeached is, maar die ook voor herverkiezing gaat.
De uitzondering daarop zou Joe Biden kunnen zijn. ‘Het Trump-team wil het tegen Sanders of Warren opnemen, want ze denken die te kunnen verslaan. Trump is bang voor Biden.’ Als vice-president onder Obama zou Biden namelijk ook die Obama-Trump-kiezers kunnen aanspreken. Des te meer omdat Biden zich al decennia neerzet als de gematigde Democraat, die op wil komen voor de witte arbeidersklasse. Combineer dat met zijn uitgebreide buitenlandervaring (onder andere als vice-president) en de Obama-Trump-kiezers in het midwesten van het land zouden in Biden wel eens een redelijke keuze op het gebied van economie en veiligheid kunnen zien.
Maar Trump heeft tegen Biden alsnog een troef in de hand, zeker onder de Obama-Trump-kiezers in het midden van het land, zegt McCuan. ‘Trump zal worden vrijgesproken door de Senaat, want voor veroordeling zijn 67 stemmen nodig en die halen de Democraten niet. Ze krijgen echt niet 20 Republikeinen zo ver voor veroordeling te stemmen’, zegt hij. ‘Dat geeft Trump een mooie strijdkreet tijdens de verkiezingen in november. Dat de Democraten ontzettend veel tijd hebben verdaan met de hele impeachment. En die boodschap zal waarschijnlijk goed resoneren bij die kiezers in het midwesten.’
Tafel is gedekt
De kans is volgens McCuan redelijk groot dat de impeachment zal bijdragen aan de herverkiezing van Donald Trump. Dat was precies de reden dat Huis-voorzitter Nancy Pelosi niet tot impeachment wilde overgaan na het Mueller-rapport. ‘Ik denk dat de druk vanuit haar eigen partij te groot werd om impeachment af te houden toen het hele Oekraïne-verhaal aan het licht kwam’, zegt McCuan. ‘En toen ze het onderzoek naar impeachment aankondigde in september moet ze al voorzien hebben dat het met de presidentsverkiezingen van 2020 zou gaan botsen.’
Maar Pelosi kijkt verder vooruit dan de presidentsverkiezingen, denkt McCuan. ‘Dat zie je aan het team impeachmentmanagers dat ze heeft samengesteld. Natuurlijk moest ze Adam Schiff en Jerry Nadler (die respectievelijk de commissies voor inlichtingen en justitie voorzitten, nvdr.) daar in benoemen. Maar verder heeft ze gekozen voor jonge mensen van diverse afkomst. Dat laat zien waar zij de toekomst van de partij ziet. En vergis je niet, zo’n divers team helpt misschien niet bij het winnen van het presidentschap in 2020. Maar het kan zeker helpen bij het verkiezen van Democraten in het Huis, de Senaat, en in staats- en lokale overheden.’
Dat is belangrijk voor de Democratische partij, want in 2021 worden nieuwe kiesdistricten vastgesteld en dat wordt vaak gedaan door de regerende partij. Als de Democraten het in de verkiezingen van 2020 goed doen op statelijk niveau, kunnen zegerrymanderingvan het afgelopen decennium mogelijk in grote mate terugdringen.
‘Door te focussen op andere ambten dan het presidentschap heeft Pelosi de kaarten gunstig geschud voor de Democraten in 2022 en 2024, als Trump sowieso niet herverkozen kan worden’, zegt McCuan. ‘Pelosi heeft op die manier de tafel gedekt voor een Democratische president in 2024, los van wat er dit jaar gebeurt.’
Democratische voorverkiezingen in de VS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
