‘I will not eat bugs’: complotdenkers vinden nieuw discours na coronacrisis

De complotdenkers die zich tegen de coronamaatregelen richtten, hebben een nieuw thema gevonden: het klimaat. Zij waarschuwen nu voor een gefabriceerde voedselcrisis en het verplicht eten van insecten. Waar komt dat discours vandaan?

Een zak boombladeren als toiletpapier, ziekelijk ogend vlees dat in een laboratorium gekweekt is, een blik wormen en een pakje krekelpasta: die producten vormen het gamma van de ‘supermarkt van de toekomst’ in een recente cartoon van de Amerikaanse alt-right cartoonist Ben Garrison. Andere allusies in zijn tekening maken duidelijk dat Garrison een aanhanger is van de complottheorieën rond het World Economic Forum (WEF), een lobbyorganisatie die al langer mikpunt is van samenzweringstheorieën. Het WEF zou ons binnenkort willen verplichten om wormen en krekels te eten, klinkt het op de website van de cartoonist.

Ook vóór het uitbreken van de coronapandemie bestonden al internetmemes over een zogenaamd schimmig complot waarbij bepaalde ‘elites’ het gewone volk zouden willen dwingen om insecten te eten in plaats van hamburgers en biefstukjes. Op extremistische fora zoals 4chan vond je al in 2019 een gefotoshopt beeld van klimaatactiviste Greta Thunberg die een pistool naar de camera richt, met het bevel ‘Eat the fucking bugs’. Maar een opstoot van fervent complotdenken, parallel met de coronacrisis, heeft dat discours naar de voorgrond getrokken. Sindsdien zie je bijvoorbeeld ook memes van een figuurtje met een mondmasker dat een beestje in je mond wil proppen. Waar komt die focus op ‘insecten eten’ bij complotdenkers vandaan?

Taboe

Al sinds de prehistorie eet de mens insecten, larven, rupsen en andere kleine kruipdiertjes. De Food and Agriculture Organization (FAO) schat in een recent rapport dat ook vandaag wereldwijd ongeveer twee miljard mensen regelmatig insecten eten, vooral dan in Azië, Australië, Afrika en Centraal- en Zuid-Amerika. Op onze planeet wriemelen dan ook ongeveer 1900 eetbare soorten insecten. Er bestaat consensus dat proteïnen en andere voedingsstoffen uit de consumptie van insecten een positieve rol kunnen spelen bij het voeden van de wereldbevolking en het verzekeren van voedselveiligheid, zeker in landen die daar kwetsbaar voor zijn. Daarnaast is er het idee dat insectenproteïne kan helpen om de klimaatopwarming tegen te gaan, omdat het minder uitstoot van broeikasgassen met zich meebrengt dan veeteelt.

Op het internet kun je T-shirts, posters en koffiemokken kopen met ‘I WILL NOT EAT THE BUGS’ als opschrift.

Voorspellingen over hoe de mensheid in de toekomst meer insecten zal eten, vind je daarom al meer dan een decennium met de regelmaat van de klok terug in de pers. Heel wat van die artikels zijn weinig meer dan clickbait, bedoeld om het lezerspubliek een beetje te choqueren. In het Westen heerst nog altijd een informeel taboe op het eten van insecten. Beelden van broodjes met knapperig gebakken rupsen roepen bij de meeste mensen eerder walging op. Vandaag vormen die reportages in de media een onuitputtelijk reservoir aan beeldmateriaal voor mensen die denken dat het eten van insecten binnenkort ‘verplicht’ zal worden.

Geheim doel

Het gaat om een hardnekkige groep complotdenkers, die een erfenis is van de coronacrisis. Wie geloofde dat corona ofwel onbestaand, ofwel relatief onschuldig, ofwel een opzettelijk gelanceerde ‘plandemie’ was, beschouwde de coronamaatregelen als een stiekem plan van een naamloze elite om in de eerste plaats ‘controle te verwerven over het volk’. Vandaag, in een tijdperk zonder ingrijpende coronamaatregelen, richten heel wat van die complotdenkers zich op het thema klimaat. Ook het bestrijden van de klimaatopwarming of de stikstofproblematiek beschouwen ze als ‘gefabriceerde’ crisissen met een ander geheim doel. Boerenbedrijven die zouden moeten sluiten door stikstofmaatregelen, of een reeks recente branden in supermarkten en voedselverwerkende bedrijven zijn volgens de complotdenkers dan bedoeld om opzettelijke voedselschaarste te creëren. Meer nog, mensen als Microsoftstichter Bill Gates zouden tienduizenden hectares landbouwgrond opkopen om die valse voedselcrisis te verergeren. Het uiteindelijke doel? De bevolking richting insectenproteïnes duwen, een product waar ‘de elite’ zelf zwaar in zou hebben geïnvesteerd.

Het klopt dat Gates de voorbije jaren heel wat landbouwgrond heeft verworven – hij bezit ondertussen 250.000 hectare – maar het gaat om een doodgewone en steeds populairdere investeringstrend. Er zijn ondertussen tientallen beursgenoteerde beleggingsfondsen die specifiek investeren in landbouwgrond. Ook andere superrijken, zoals Amazonbaas Jeff Bezos en beleggingskampioen Warren Buffett, hebben landbouwgronden in hun portfolio. Sinds de financiële crisis van 2008 wordt dat soort vastgoed beschouwd als een veilige beleggingshaven.

Wereldelite

De dystopische berichten over ‘verplicht insecten eten’ zijn vooral het zoveelste voorbeeld van de flexibiliteit van complottheorieën. Elk futuristisch voorstel of obscuur ballonnetje dat gelanceerd wordt, raakt daarbij opgezogen in een bredere wervelwind genaamd The Great Reset – de allesomvattende complottheorie over een totalitaire wereldelite die probeert de bevolking te verknechten. Zowel goedbedoelde initiatieven als vrijblijvende suggesties worden binnen die theorie geperverteerd tot een dwingend plan met sinistere ondertonen, waarmee de ‘elite’ in de toekomst ‘het volk’ wil overheersen. ‘De Great Reset gaat over het uitvoeren van een drastische beperking in de levensstandaard van het plebs, die hen zal dwingen om insecten, onkruid en rioolwater op het menu te plaatsen terwijl de Davos-elites verder smullen van de lekkerste gerechten’, zo profeteerde de beruchte Britse complotdenker Paul Joseph Watson in december 2020 op InfoWars.

Ondertussen krijgen bedrijven die insecten kweken of tot eetbare producten verwerken geregeld te maken met dreigende berichten van opgehitste complotdenkers. Op een Facebook-advertentie van Kriket, een Belgische producent van repen en ontbijtgranen waarin krekels verwerkt zijn, kon je vorige week boze reacties lezen, zoals: ‘Binnenkort geen boeren meer door het stikstofakkoord. Vlees wordt verleden tijd. Insecten op de BBQ. Wie is er klaar voor?’ en ‘Fuck off, vuile WEF’ers! Ik zal jullie geldstromen komende dagen even blootleggen!!!’ Elders op het internet kun je T-shirts, posters en koffiemokken kopen met ‘I WILL NOT EAT THE BUGS’ als opschrift.

Bangmakende video’s over zogenaamde schadelijke componenten in voeding en drinkwater deden het altijd al goed op het internet, maar toch is de recente focus van complotdenkers op het eten van insecten opvallend. Aan de oprechtheid van die bezorgdheid kan getwijfeld worden. Eerder dan een concrete vrees dat Bill Gates binnenkort aan uw voordeur staat met een zak meelwormen en een trechter, is het discours over ‘insecten eten’ vooral een psychologische techniek. Het belangrijkste aspect is dat insecten en wormen in het Westen bij veel mensen afkeer veroorzaken. Door allerlei initiatieven en personen te associëren met een praktijk die walging opwekt bij het beoogde publiek, hoopt men in de eerste plaats nieuwe zieltjes te oogsten voor de bredere complottheorie.