Ooit was Jemen vruchtbaar en welvarend. Nu is het het armste land in de Arabische Wereld. Het wordt verscheurd door een aanslepende burgeroorlog, ondergaat de grootste humanitaire crisis in de wereld en is op weg naar een gevaarlijke, uitzichtloze toekomst.
De oorlog eist zijn tol op de gezondheidszorg en de infrastructuur in Jemen. De Wereldgezondheidsorganisatie wijst naar een ineenstortend gezondheidssysteem, de VN vreest voor de grootste hongersnood die de wereld in tientallen jaren gezien heeft.
Volgens officiële cijfers van UNICEF hebben meer dan twintig miljoen mensen nood aan humanitaire hulp. Zo’n acht miljoen mensen lijden honger. Twee miljoen kinderen kunnen niet naar school en een half miljoen is gestopt met school sinds het conflict uit de hand is gelopen in 2015.
Een van de grootste problemen is cholera. Jemen had vorig jaar te maken met de ergste cholera-epidemie in de moderne geschiedenis. In december 2017 waren er één miljoen geregistreerde gevallen. Dat aantal is even weer beginnen afnemen, maar niet voor lang. Er wordt namelijk openlijk gevreesd voor een derde uitbraak van cholera in april 2018.
De stad Aden ligt in puin. Het is er stoffig, warm, de straten zijn grotendeels verlaten. Overal in de stad cirkelen honderden kraaien rond die oorverdovend krassen. Ze vliegen boven de bergen afval die in elke straat liggen te rotten. Er is geen vuilnisophaal noch infrastructuur. Telefoon- en internetverbinding zijn de slechtste in heel de wereld en elektriciteit is onbetrouwbaar.
Het openbaar ziekenhuis van Aden heeft zelfs geen ambulances en de brandweer moet het doen met een beperkt aantal wagens die ooit zijn geschonken door andere landen. In het openbaar Sadaka-ziekenhuis valt de elektriciteit regelmatig uit, waardoor het moet terugvallen op een stroomgenerator.
Het regenseizoen komt eraan en in combinatie met de oplopende temperaturen op het Arabisch Schiereiland en de rottende bergen afval, worden nieuwe epidemieën onvermijdelijk.
De oorlog in Jemen duurt intussen al vier jaar en er is voorlopig geen eind in zicht. Het begon wanneer de Houthi-rebellen uit het noorden van het land de hoofdstad Sana’a binnenvielen en de huidige president Abd Rabbuh Mansur Al-Hadi uit de stad dreven.
Een coalitie onder leiding van Saudi-Arabië steunde de president met luchtaanvallen. De huidige interim-hoofdstad van Jemen is Aden, maar Hadi en zijn regering zijn verbannen naar Riyad in Saudi-Arabië. De Houthi’s hebben Noord-Jemen vrijwel volledig in handen. Maar in Zuid-Jemen is de situatie nog ingewikkelder.
Er zijn ook onderlinge spanningen binnen de coalitie. De Verenigde Arabische Emiraten steunen de Zuidelijke separatisten die van Zuid-Jemen een onafhankelijke staat willen maken. Met steun van de VAE strijden ze tegen de strijdkrachten van Hadi.
De vlag van Zuid-Jemen is momenteel te bezichtigen op bijna elk overheidsgebouw in Aden. Naast de separatisten en de internationaal erkende regering van Hadi hebben ook Al Qaeda en IS een aanzienlijke aanwezigheid in Zuid-Jemen. Salafisten en Moslimbroeders maken ook deel uit van de vergelijking. Het is een enorm ingewikkelde oorlog, wat vredesgesprekken bijna onmogelijk maakt.
Derde golf van cholera
De afdeling van het openbaar Sadaka-ziekenhuis in Aden die epidemieën behandelt, is pover en oud. Het bestaat uit één klein gebouw dat nog in de jaren 70 is gebouwd en enkele containers voorzien door UNHCR tijdens de eerste cholera-uitbraak eind 2016.
Momenteel zijn er hier geen choleragevallen, maar wel patiënten met mazelen en difterie, ziektes waar ze al tientallen jaren niet meer van gehoord hadden in Jemen.
Dokter Magdi Seif werkt hier vrijwillig. Alle dokters en verplegers in dit geïsoleerd stuk van het ziekenhuis werken gratis. De overheid is niet in staat om het ziekenhuis te voorzien van de nodige medicijnen en vaccins. Ze kunnen dus enkel rekenen op de hulp van internationale ngo’s die, gezien de fragiele situatie in Jemen, worstelen met tijdig leveren van hulp.
Vaccins zijn duur, veel van de afgelegen gebieden zijn praktisch onbereikbaar en hebben geen ziekenhuizen of andere zorgfaciliteiten.
Een deels cultureel gebonden wantrouwen ten opzichte van vaccins eist ook zijn tol op de gezondheid van de Jemenieten. De situatie is echter veel erger geworden nadat de oorlog er uitbrak.
‘Voor de oorlog waren de mensen zich ervan bewust dat vaccins belangrijk zijn, maar sinds de oorlog is uitgebroken, vertrouwen mensen het niet meer,’ legt dokter Seif uit. ‘Er is geen staat en er is niemand die toezicht houdt op medische zorg. Mensen vrezen dat ze met iets anders geïnjecteerd worden of dat de vaccins niet meer geldig zijn’.
Ook dokter Seif vreest voor een derde golf van cholera. ‘De zomer komt eraan. Er is geen heropbouw van de riolering en er is overal vuilnis overal. We verwachten dus dat de ziekte zich weer zal verspreiden,’ zegt hij.
Op de vraag of het ziekenhuis voorbereid is op een derde golf, antwoordt hij: ‘Alles is hetzelfde gebleven, zoals tijdens de eerste twee uitbraken. We hebben geen nieuwe kamers, geen nieuwe uitrusting, geen nieuw materiaal. Zelfs als we ze zouden krijgen, dan vrees ik dat het niet voldoende zal zijn’.
Hij vreest ook dat de derde uitbraak van cholera erger zal zijn dan de eerste twee. Zo’n drie miljoen kinderen zijn geboren sinds de oorlog is uitgebroken. Het is onmogelijk om er een percentage op te plakken, maar een groot deel daarvan zal niet gevaccineerd kunnen worden, door de onbestaande medische zorg in vele afgelegen regio’s en gapende tekorten ervan in de stedelijke gebieden.
Tijdens de vorige twee golven moest het ziekenhuis soms driehonderd zieken per dag opvangen. Het kleine stenen gebouw en de enkele containers waren daar niet voor geschikt.
Mensen lagen in de gangen op de grond in geïmproviseerde zorgfaciliteiten zonder airconditioning. Ze lagen onder de bomen in de verzengende hitte die kan oplopen tot 50° Celsius.
Het ziet er niet naar uit dat dit geïmproviseerd ziekenhuis succesvol een derde golf van cholera zal kunnen tegenhouden.
Cholera is ook niet het enige probleem. Difterie en mazelen zijn intussen ook uitgebroken en moeten behandeld worden. Het ziekenhuis krijgt zo’n zeven gevallen van mazelen per dag en één geval van difterie per week. Vier kinderen zijn ondertussen al gestorven in het ziekenhuis sinds de epidemieën zijn uitgebroken enkele maanden geleden.
De Wereldgezondheidsorganisatie probeert om zoveel mogelijk mensen te vaccineren tegen difterie, over heel het land zijn al ongeveer zeventig mensen gestorven aan de ziekte. De blokkade van de internationale coalitie onder leiding van Saudi-Arabië maakt het moeilijk om de nodige medische uitrusting en vaccins in het land te krijgen.
Ondervoeding
Nijpende nood aan vaccinaties is slechts een van de vele problemen waar Jemen mee geconfronteerd wordt. Acute ondervoeding is nog een dringende kwestie.
Per maand heeft het openbaar ziekenhuis te maken met ongeveer twintig gevallen van acute ondervoeding, allemaal kinderen jonger dan twee jaar.
Een van de patiënten is Mohammed, een baby van 9 maanden oud. Hij lijdt aan acute ondervoeding en allerlei infecties in zijn borst. Intussen is hij hier al een week en moet hij tot een gewicht van 5,3 kilogram geraken vooraleer hij het ziekenhuis mag verlaten.
De baby is luid aan het huilen en aan het wurmen van de pijn. Hij is ziekelijk mager. Zijn mama vertelt dat ze enkele weken geleden zijn gevlucht uit Hodeidah, een havenstad in het noorden van Jemen die momenteel hevig gebombardeerd wordt door zowel de coalitie als de Houthi-rebellen.
Faiza Maqtari, een verpleegster in de afdeling Ondervoeding in het ziekenhuis, vertelt dat ze hier wel genoeg geneesmiddelen hebben, maar in de andere afdelingen is dat helaas niet het geval.
In het ziekenhuiskeukentje staan tientallen grote dozen met F-75 therapeutische melk van UNICEF om ernstige ondervoeding te behandelen. Het ziekenhuis moet bijna volledig rekenen op de hulp van internationale ngo’s. De overheid laat het maar gebeuren.
‘Ik werk al sinds 1980 als verpleegster’, vertelt Faiza Maqtari. ‘Er is veel corruptie en die is in de voorbije jaren, sinds het begin van de oorlog, nog gestegen. Niet alle medicijnen zijn gratis, zoals in deze afdeling. Verschillende dokters en verplegers staan een deel van hun loon af om geneesmiddelen te kopen voor kinderen. We hebben een soort goede doel opgericht, genaamd “De Vriend van het Kind”, zodat alle noodzakelijke geneesmiddelen voor elk kind toegankelijk zijn’.
Bepaalde geneesmiddelen moeten worden aangekocht buiten het ziekenhuis, in apotheken, en dat is nog een onoverkomelijk probleem voor de bevolking.
De Jemenitische riyal is enorm gedaald in waarde, waardoor de prijzen met zo’n 100 tot 150% zijn gestegen, terwijl de lonen van mensen dezelfde zijn gebleven. De bevolking leeft in armoede en voedselonzekerheid heerst.
Vele gezinnen hebben hun voedselinname geminimaliseerd: van drie maaltijden naar twee maaltijden per dag, en velen zelfs naar één maaltijd per dag. Ook de kwaliteit van het voedsel dat ze eten is slecht. ‘Ik ken gezinnen die leven op koeken of yoghurt,’ zegt Saifeldin Nemir, het hoofd van UNICEF in Aden.
‘Er is geen overheidstoezicht op de prijzen van geneesmiddelen’, vertelt Habib Abdo, een apotheker. ‘Door de instabiliteit van de valuta, kunnen farmaceutische bedrijven soms twee weken stoppen met de verkoop van geneesmiddelen en wachten tot een moment waarop ze meer winst kunnen maken. De belastingen op het importeren van geneesmiddelen zijn gestegen met 20% sinds de oorlog is begonnen. Daarom zijn de medicijnen zo duur.’
Habib Abdo krijgt vaak te maken met patiënten die een levensnoodzakelijk geneesmiddel niet kunnen betalen. Westerse geneesmiddelen zijn zeer duur, maar medicijnen die geïmporteerd worden uit bijvoorbeeld Egypte zijn van een degelijke kwaliteit en vallen mee van prijs, volgens de apotheker.
Als een klant zijn geneesmiddel niet kan betalen, dan geeft Habib Abdo de klant meestal wat tijd om er later voor te betalen, tenminste als hij de klant al kent.
Geen uitrusting
‘Sinds de oorlog is begonnen, verkopen we aanzienlijk meer geneesmiddelen tegen verhoogde bloeddruk en diabetes’, vertelt Habib Abdo. ‘Ik denk dat mensen zich zorgen maken over de toekomst.
‘Door het feit dat de farmaceutische bedrijven geneesmiddelen monopoliseren en niet alles aan ons verkopen, hebben we vaak een tekort aan geneesmiddelen tegen diabetes en hartziektes.’
Primaire en noodzakelijke uitrusting en medische zorg zijn simpelweg onbestaand in Jemen. Mensen die nood hebben aan dringende medische hulp kunnen die niet krijgen, wat leidt tot hoge sterftecijfers, vooral bij pasgeboren kinderen, en een groot aantal miskramen.
Ik sta voor een incubator met een pasgeboren jongetje in het Sadaka-ziekenhuis. Hij slaapt. Zijn vader zit naast hem, zijn blik is leeg en verlaten. Hij ziet eruit alsof hij al dagen niet heeft geslapen.
‘Mijn zoon is geboren met een aandoening waardoor hij niet zelfstandig kan ademen,’ vertelt de verslagen vader mij. ‘Hij moet dringend een operatie ondergaan, maar ze beschikken hier niet over de nodige uitrusting. Zijn overlevingskans is één procent. Ik wil niet dat ze hem opereren, als hij het toch niet kan overleven’.
De kans op vrede in Jemen wordt steeds kleiner en de kost van het falen om tot vrede te komen zal immens zijn. Het armste land van de Arabische Wereld bevindt zich op de rand van totale instorting.
De oorlog in Jemen wordt met de minuut bloediger, complexer en vernietigender, terwijl het Westen steeds meer wapens levert aan Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, de twee grootste partijen betrokken in dit conflict.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
