Hooggerechtshof geeft Trump ruime immuniteit voor officiële daden: strafzaak op de lange baan

In een langverwacht oordeel heeft het VS-Hooggerechtshof beslist dat Donald Trump als president immuniteit genoot voor de officiële kerntaken. Ook voor andere officiële taken gaat men uit van immuniteit, al is dat laatste niet in steen geschreven. Voor niet-officiële daden geldt geen immuniteit. Het vonnis maakt dat de strafzaak tegen Trump verder uitgesteld wordt.

Dit vonnis maakt wel zeker dat de resterende drie strafzaken tegen Trump niet zullen afgehandeld worden voor de verkiezingen in november.

In dit geval gaat het om een strafzaak die onder leiding van speciaal aanklager Jack Smith voor een rechtbank in Washington wordt gevoerd, en die Trumps gedrag na de verkiezingen van 2020 (en de feiten rond de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021) bekijkt. Trump wordt onder meer van beschuldigd van samenzwering en het uitoefenen van oneigenlijke en strafbare druk om die verkiezingsuitslag aan te vechten, te vertragen, en de bekrachtiging van die verkiezingsuitslag te bemoeilijken.

Het Trumpkamp argumenteerde volledige immuniteit voor een zittende president.

Het Hooggerechtshof had zich nooit eerder uitgesproken over strafrechtelijke vervolging van een president, maar besliste tot op grote hoogte in het voordeel van Trump. Zo zijn Trumps pogingen om druk uit te oefenen op het ministerie van Justitie om fraude te poneren, niet strafbaar.

Op andere punten is het hof minder resoluut. Voor niet-kerntaken die nog wel officieel zijn wordt uitgegaan van presidentiële immuniteit, maar dat kan per feit aangevochten worden. De gesprekken tussen Trump en zijn vicepresident Mike Pence over het het tegenhouden van de bekrachtiging van de verkiezingsuitslag valt volgens het hof in principe onder immuniteit maar moet verder bekeken worden.

Privé-ingrepen van de president (zoals het inschakelen van een privéadvocaat om valse beschuldigingen aan te voeren om een stemmentelling tegen te houden) zijn wel vervolgbaar.

Het hof stuurt de bal nu terug naar de lagere rechtbank die moet uitmaken wat wel en niet weerhouden wordt van de aanklachten tegen Trump. Zo moet het uitmaken of het beroemde telefoongesprek tussen Trump en Brad Raffensperger, minister van Binnenlandse Zaken in de staat Georgia, privé of officieel was. In dat gesprek spoorde Trump Raffensperger aan om 11.780 stemmen te vinden zodat hij in Georgia zou winnen van Joe Biden, wat de minister weigerde. De beslissingen daarover zullen leiden tot verdere vertraging en zo goed als zeker maken dat deze strafzaak niet voor de verkiezingen wordt afgehandeld. Ook de andere twee strafzaken, rond illegaal gehouden geheime documenten, en rond maffiapraktijken in Georgia, zijn hopeloos vertraagd en zullen niet voor november doorgaan.

Is een staatsgreep verkeerd?

Namens speciaal aanklager Jack Smith, die twee van de strafzaken tegen Trump voert, hadden advocaten geargumenteerd dat een president niet boven de wet verheven is.

Advocaten van Trump hadden in januari tijdens een beroepsprocedure in Washington algemene immuniteit gepleit voor zijn periode als president. Hij kon een politieke tegenstander laten vermoorden zonder gevolgen, volgens een advocaat, tenzij hij voor die daad door het Congres zou zijn afgezet. De immuniteitskwestie belandde vervolgens bij het Hooggerechtshof. Toen dat hof in april de argumenten hoorde, was de advocaat van Trump toch iets genuanceerder.

Als de president zijn privéadvocaat contacteert om valse geruchten te verspreiden over kiesfraude en zo resultaten te kunnen aanvechten, is dat privé of officieel? Dat wilde de conservatieve opperrechter Amy Coney Barrett onder meer weten. ‘Dat lijkt me privé’, aldus Trumps advocaat John Sauer, die ook nog enkele andere terreinen vrijgaf als privé en dus wettelijk strafbaar.

Ook privé: als de president een andere privéadvocaat de opdracht geeft om een op niets gebaseerde juridische klacht in te dienen om de verkiezingsuitslag te bekampen.

Maar wat met een poging tot staatsgreep, wilde progressieve rechter Elena Kagan van de advocaat vernemen. Sauer kon het niet over zijn lippen krijgen om te bevestigen dat een poging tot staatsgreep door een president juridisch strafbaar zou zijn. Het hangt af van de omstandigheden, probeerde hij, en hij was geneigd de staatsgreep onder immuniteit te rangschikken. Vervolgens stemde hij wel in met de voorzet van Kagan dat het er in elk geval niet goed zou uitzien, mocht hij een staatsgreep als wettelijk oké verdedigen.