In memoriam: Apple Daily, de grootste prodemocratische krant in Hongkong, verscheen donderdag voor de laatste keer.
Apple Daily, een van de weinige kritische media van Hongkong, is al jaren een doorn in het oog voor de Chinese regering. De opinieschrijvers van de veelgelezen tabloidkrant namen het op voor de prodemocratische protestbeweging in de stad. Zijn journalisten publiceerden onthullende onderzoeken over de veelal pro-Chinese politici van Hongkong. Apple Daily gold als een baken van persvrijheid aan de rand van communistisch China.
Onder druk van de Chinese overheid moet de krant er nu mee stoppen. Woensdagnacht rolde de laatste editie van de persen, een speciale oplage van een miljoen exemplaren. Zaterdag zou ook de website opgedoekt worden, eerder stopte de Engelstalige versie al. ‘Het bedroeft ons te melden dat de website en nieuwsapp van Apple Daily niet meer toegankelijk zijn vanaf 23:59 uur op 23 juni’, leest een bericht op de desolate website.
Het opdoeken van Apple Daily wordt geïnterpreteerd als een directe aanval op de vrije pers van Hongkong en als een verdere uitholling van vrijheden in de stad.
‘Illegale bijeenkomsten’
Apple Daily is in 1995 opgericht door de in China geboren mediamagnaat Jimmy Lai, een felle criticaster van Peking. Via zijn titels, en daarbuiten, bekritiseerde de ondernemer de groeiende invloed van de Chinese Communistische Partij in Hongkong. Ook trok de strijdlustige 72-jarige Lai vaak de straten op tijdens betogingen.
Lai’s welvarende familie, geviseerd door het communistische regime van Mao Zedong, liet hem in 1960 op twaalfjarige leeftijd naar Hongkong smokkelen, toen onder Britse heerschappij. Lai zei later dat hij zich bij zijn aankomst in Hongkong nooit vrijer had gevoeld.
Het spreekt allicht over de kerende situatie van de stad dat Lai vorig jaar gearresteerd werd wegens deelname aan ‘illegale bijeenkomsten’, de standaardbeschuldiging wanneer activisten worden aangehouden in Hongkong. De ondernemer zit nog steeds achter de tralies en riskeert een levenslange gevangenisstraf.
Apple Daily, een van de meest gelezen en pittige dagbladen in Hongkong, verscheen in het Mandarijns en werd gelezen door dissidenten en liberale Chinese uitwijkelingen. De tabloidkrant pionierde met een mix van celebrityroddels en schandaaljournalistiek en onthullingen over geldverduistering en belastingontduiking door machthebbenden.
In 2019 braken in Hongkong hevige straatprotesten uit tegen de toenemende invloed van China. Apple Daily koos toen resoluut de kant van de betogers en drukte zelfs protestborden. Vanaf dan werd het de krant heet onder de voeten. Er kwamen boycots door adverteerders, belaging van journalisten, regelmatige cyberaanvallen en zelfs een aanslag met een brandbom.
Vorig jaar nam Hongkong, sinds 1997 een speciale bestuurlijke regio van China met meer vrijheden, een nieuwe veiligheidswet aan, die opstandigheid strafbaar maakte. Ook het vage ‘samenspannen met het buitenland’ werd een misdrijf. Volgens de Chinese autoriteiten moedigde Apple Daily buitenlandse mogendheden aan om China en Hongkong sancties op te leggen. De Hongkongse regering beloofde voortaan ‘fake news’ aan te pakken.
Sindsdien begonnen verslaggevers van Apple Daily zich voor te bereiden op een inval. Reuters berichtte dat ze van hun chefs kaartjes met de contactgegevens van advocaten kregen. Harde schijven werden extra beveiligd of zelfs naar het buitenland gestuurd om gevoelige informatie en bronnen te beschermen.
Samenzwering
Vorige week viel een politiemacht van vijfhonderd agenten de redactie van Apple Daily binnen. De hoofdredacteur, de uitgever en vijf andere topmedewerkers werden gearresteerd en blijven in de cel. Ze zijn aangeklaagd wegens ‘samenzwering om de nationale veiligheid in gevaar te brengen.’ Computers werden in beslag genomen en ook de bankrekeningen van de krant bevroren. Dat maakte het verdere functioneren onmogelijk.
Woensdagavond hielden sympathisanten een wake aan de kantoren van Apple Daily. Bewoners van Hongkong zijn naar verluidt verbaasd dat het zo snel is gebeurd, hoewel de krant overduidelijk een belangrijk doelwit van de regering was geworden. Carrie Lam, de leider van de regering in Hongkong, maakt zich sterk dat de persvrijheid geen gevaar loopt. ‘Het ondermijnen van de nationale veiligheid moet niet verheerlijkt worden’, zei Lam tijdens een persconferentie.
In Hongkong blijven nog steeds progressieve journalisten over, verzekert Eric Wishart, docent journalistiek op de universiteit in Hongkong, tegenover NOS. Maar die worden voortaan ongetwijfeld voorzichtiger – het zogenaamde chilling effect. ‘Elke journalist is bang om de grens te overschrijden’, zegt de Hongkongse mediawetenschapper Rose Luqiu aan Reuters.
‘Apple Daily toonde dat Hongkong levendig is, met vrije meningsuiting en een vrije pers’, zei het prodemocratische oud-parlementslid Emily Lau, in de New York Times. ‘Maar vanaf morgen is Apple Daily niet meer. Wanneer de Chinese regering beslist tot actie over te gaan, dan kan het opeens heel snel gaan en soms erg hardhandig.’
Vanuit zijn ballingschap in Londen tweette de prominente activist en studentenleider Nathan Law: ‘De CCP (Chinese Communistische Partij, nvdr.) tolereert waarheid noch onafhankelijke journalistiek. Ze verpletteren ons maatschappelijke middenveld, onse trotse traditie. We zijn bedroefd, maar we geven niet op.’
