‘Hoelang kan een schandaal duren? Honderden werknemers in Britse postkantoren werden jarenlang voorgelogen en benadeeld’

Lia van Bekhoven staat stil bij de afwikkelingen bij één van de de grootste dwalingen uit de Britse criminele geschiedenis, die het gevolg was van frauduleuze software in de postkantoren. Het hele verhaal werd recent ook in een tv-reeks gegoten.

Ik weet niet of er meer juridische dwalingen zijn in het Verenigd Koninkrijk dan in België. Wat ik wél weet, is dat de Britten er goeie TV van maken: bloedstollende series waar je met zoveel woede naar zit te kijken, dat de behoefte om campagnes op te starten voor de herinvoering van de doodstraf voor de daders, nauwelijks te beheersen is. Sommige van mijn Britse vrienden haakten halverwege de vierdelige serie Mr Bates vs The Post Office af. Een kijker kan maar zoveel onrecht aan.

In de serie wordt de ervaring naverteld van onderdirecteuren van kleine postkantoortjes die het aflegden tegen Horizon, een computerprogramma met een virus. Kleine postkantoortjes, soms niet groter dan een flinke woonkamer, doen in de Britse provincie vaak dienst als mini-supermarkt en café. Klanten komen er om postzegels te kopen, hun pensioengeld op te halen, en voor wat gezelschap.

Omdat de genationaliseerde Post Office de verhalen over een computervirus niet wilde geloven, werden zo’n 3.500 onderdirecteuren valselijk beschuldigd van diefstal, fraude en gesjoemel. 900 onder hen werden in een rechtbank veroordeeld voor criminele praktijken, 26 ervan werden zelfs gevangen gezet. Vier pleegden zelfmoord. De rest verloor zijn reputatie, onderdak, spaargeld en gezondheid.

Toen Jo Hamilton, die een postkantoortje bestuurde in een pittoresk dorp in het zuid-Engelse Hampshire in 2008 moest voorkomen, zat de publieke tribune vol met 74 inwoners. Hamilton was, volgens de dominee, ‘vriendelijk, zorgzaam en de spil van de gemeenschap’.

‘Wat heeft u gedaan?’ vroeg de rechter. ‘Wat doet u in mijn rechtbank?’ Wat Hamilton gedaan had is rekeningen vervalsen nadat Horizon ze niet kloppend kon maken en telefonisch advies de boel verergerde. Ze pleitte schuldig om een gevangenisstraf te ontlopen. De rechter stuurde haar met de minimumstraf van twaalf maanden voorwaardelijk naar huis.

Een andere sub-postmaster, Seema Misra, was zwanger toen ze in 2010 niet schuldig pleitte voor het verduisteren van 85.000 euro. Ze draaide de cel in, hoewel voor het proces begon, bevestigd was dat er problemen waren met het softwareporgramma. De Post Office had nagelaten dit te openbaren.

Dus niet alleen was het computerprogramma Horizon onbetrouwbaar, ook de Post Office zelf, een historisch Brits instituut, opgericht in 1635 door koning Charles I, wist van de mankementen.

Maar dat verhinderde de organisatie niet om van iedere beambte die klaagde over onverklaarbare tekorten, te eisen dat ze die tekorten uit eigen zak vergoedden, of om contracten te verbreken en mensen voor de rechtbank te dagen. Aan de postkantoorbestuurders werd verteld dat de problemen aan hen lagen en dat zij de enigen waren die problemen ondervonden met de software. Blijkbaar geloofden de Post Office en Fujitsu (de eigenaar van het computerprogramma) dat Groot-Brittannië vergeven was van de frauduleuze sub-postmasters. De reputatie van beide organisaties stond op het spel.

Hoelang kan een schandaal duren? Twee machtige organisaties, een Brits publiek bedrijf en een multinational, hebben honderden postkantoorbestuurders voorgelogen en benadeeld. Twintig jaar nadat de eerste sub-postmaster er maar niet in slaagde om de rekening op zijn computerprogramma sluitend te krijgen, heeft het Hof van Beroep 93 veroordelingen onterecht verklaard. Een aantal getroffen ambtenaren is inmiddels gecompenseerd, tenminste 700 zaken moeten nog gehoord worden. Verder is er al zo’n 122 miljoen euro uitgekeerd aan 2.600 andere gedupeerden van het schandaal die financieel verlies leden, maar niet vervolgd zijn. Een parlementaire commissie is bezig met een onderzoek en er zou voldoende bewijs zijn voor criminele procedures tegen bestuursleden van de Post Office.

De komende maanden zullen de sub-postmasters meer overwinningen behalen.

Maar terwijl de Post Office aan één van de grootste schandalen uit de Britse criminele geschiedenis niet meer dan een fikse reputatieschade overhield, tellen de postkantoorbeheerders de kosten in gebroken verhoudingen, faillissementen, mentale problemen en verloren mensenlevens.