Hoe Ursula von der Leyen genomineerd werd als voorzitter van de Europese Commissie: een reconstructie

Het Europees Parlement gaf, met een nipte meerderheid, groen licht voor Ursula von der Leyen als nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Wie is de Duitse defensieminister? Hoe werd ze kandidaat? En waarom is het allesbehalve zeker dat ze in Straatsburg groen licht zal krijgen? Een reconstructie

Daar zit ze nu. Ursula von der Leyen heeft plaatsgenomen op het podium in de fractiezaal van de Europese Volkspartij (EVP) in Straatsburg. Roze blazer, forse glimlach. Als de camera’s verdwenen zijn, spreekt ze de man aan haar rechterzijde aan, de grote verliezer in het spel om de Europese topjobs.

‘Je bent toch nog jong’, zo troost ze Manfred Weber, de spitzenkandidaat van de EVP. Na zijn succes bij de Europese verkiezingen had hij voorzitter van de Europese Commissie willen worden. Dat wordt nu Von der Leyen, iemand die nooit kandidaat is geweest voor een Europese functie. ‘Je hebt van klasse getuigd’, zou ze volgens deelnemers aan de vergadering tegen Weber hebben gezegd.

Daarna schakelt ze vlot over op het Frans, vertelt over haar kinderjaren in Brussel en over haar vader, die destijds voor de Commissie werkte. Over de periode dat ze met haar man in Californië heeft gewoond, spreekt ze in het Engels.

Duitse defensieminister kan een pr-optreden dringend gebruiken. Veel Europarlementariërs voelen zich overrompeld door haar totaal verrassende aanstelling. Ook al kwam ze met haar intelligente speech in verschillende talen en met haar zelfverzekerde blik zo anders over op het publiek dan Manfred Weber van de Beierse CSU, toch is het nog verre van zeker dat ze door het Europees Parlement zal worden verkozen.

De parlementariërs hebben tijdens de verkiezingscampagne gevochten voor hun spitzenkandidaten, de Europese burgers kregen te horen dat alles democratischer zou verlopen in Brussel, dat het voorbij was met de achterkamertjesdiplomatie. En nu zouden ze Von der Leyen, die door de premiers in besloten bijeenkomsten werd gekozen, aan de belangrijkste uitvoerende job van de EU helpen. Waarom, eigenlijk?

De zestigjarige Ursula von der Leyen is een overtuigd Europeaan. Met haar zou Duitsland zou voor het eerst in de geschiedenis van de EU een vrouwelijke Commissievoorzitter leveren, maar in Berlijn noch in Brussel is daar grote vreugde over. Von der Leyen is geen trofee van de Duitsers, geen geniale zet van bondskanselier Angela Merkel, die haar minister van Defensie niet zelf in het spel heeft gebracht en die in Brussel niet eens op haar kon stemmen. Von der Leyens benoeming is een lastminuteoplossing.

Ze kwam aan het eind van een slopend proces, waarin haast alle in Brussel gangbare ongeschreven regels overtreden zijn: met de Europese spitzenkandidaten werd nauwelijks rekening gehouden. Angela Merkel, de regeringsleider met de meeste dienstjaren en de meeste ervaring als onderhandelaar in Brussel, moest haar ideeën over de verdeling van de topjobs onder druk van ambt- en partijgenoten meermaals wijzigen. De sturende Frans-Duitse tandem moest dit keer toegeven aan de druk van collega’s uit deels autoritaire regimes. En de machtsstrijd binnen de Europese instellingen, tussen het parlement en de Europese Raad, is nog lang niet beslecht: als Von der Leyen het bij de stemming in het parlement niet haalt, begint het gevecht helemaal opnieuw.

Doorstaat ze de verkiezing wel, dan staat haar als baas van de Europese Commissie een mammoettaak te wachten, deels een erfenis van het tijdperk van Angela Merkel: de nog altijd smeulende eurocrisis, het conflict tussen de EU-lidstaten rond het vluchtelingenbeleid en de opkomst van nationalisme en populisme in Europa. Von der Leyen zal ervoor moeten zorgen dat de EU weer handelingsbekwaam wordt, zal tegenstellingen moeten overbruggen en herstellen van de frustratie dat ze zelf geen spitzenkandidate was. Is dat een haalbare taak voor een vrouw die in Duitsland, zelfs bij haar eigen mensen, ongeliefd is en als minister van Defensie maar een twijfelachtig resultaat kan voorleggen?

In Duitsland dreigt de hele zaak ook de Grote Coalitie naar een volgende crisis te leiden: de sociaaldemocraten van de SPD verzetten zich in Berlijn en Brussel tegen Von der Leyen. Als ze het door hun toedoen niet haalt, komt de regering wellicht weer voor een breuk te staan.

Doodmoe en prikkelbaar

Von der Leyens zwakke positie is te wijten aan de manier waarop haar voordracht tot stand is gekomen. De reconstructie van de gebeurtenissen, gebaseerd op talrijke gesprekken met betrokkenen in Brussel en Berlijn, wijst niet op overdachte en strategische keuzes.

Het was de Franse president Emmanuel Macron die Von der Leyen als eerste in stelling bracht voor de topfunctie, op de maandagmiddag – 1 juli – nadat de staats- en regeringsleiders een hele avond, nacht en ochtend lang aan de onderhandelingstafel hadden gezeten, zonder dat er een oplossing in zicht kwam.

Op dat moment was Manfred Weber al lang uit de running, en ook het personeelspakket rond Frans Timmermans, de spitzenkandidaat van de sociaaldemocraten, vond blijkbaar geen meerderheid. Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, wilde het voorstel toch ter stemming voorleggen, maar de Nederlandse premier Mark Rutte reageerde afwijzend.

Doodmoe en prikkelbaar zaten de staats- en regeringsleiders om de ronde conferentietafel op de elfde verdieping van het Europagebouw. Sommigen, zoals Macron en Merkel, waren nog maar pas terug van de G20-top in Osaka.

Er werden alleen nog lukraak namen op tafel gegooid. Eén daarvan: Ursula von der Leyen. De naam was al eerder gevallen, maar dan bij de zoektocht naar een hoogste diplomaat voor de EU. Niet voor de belangrijkste job van de Europese Commissie.

In het Elysée hadden ze Von der Leyen al langer in het vizier. Omdat Manfred Weber voor Macron niet in aanmerking kwam, was er in Parijs al vroeg over nagedacht wie aan Merkel kon worden voorgesteld voor een topjob in Brussel – tenslotte was er geen bezwaar tegen Duitsers an sich. In de entourage van Macron valt te horen dat de president ‘Ursula’ al vóór de Europese verkiezingen van 26 mei verschillende keren ter sprake had gebracht, ook tijdens een bezoek van CDU-voorzitter Annegret Kramp-Karrenbauer in Parijs begin juni. Economieminister Peter Altmaier was voor hem naar verluidt ook een geschikte kandidaat.

De Fransen waarderen Von der Leyen als een sociaal ingesteld en Europees gericht politica, die als minister van Defensie weliswaar niet geschitterd heeft, maar als minister van Gezinszaken, van 2005 tot 2009, toch voor een omwenteling heeft gezorgd in het conservatieve Duitse gezinsbeleid. Von der Leyen van haar kant had al vroeg haar sympathie voor de Franse president laten blijken: ‘Macron is een overtuigd en gedreven voorvechter van de Europese gedachte. Hij wil de Europese familie versterken en naar de moderne tijd leiden’, liet ze vlak voor zijn verkiezing in 2017 in een interview optekenen.

Dat Von der Leyen ook Frans spreekt en dat ze nooit heeft laten blijken achter het – vanuit Parijs’ standpunt ongehoorde – plan te staan om Straatsburg af te schaffen als zetel van het Europees Parlement, maakte haar des te sympathieker.

Ook op het vlak van defensie zag Macron al vroeg wat hij aan de Duitse minister had. Sinds 2017 zet Von der Leyen zich, ondanks alle tegenkantingen, in voor een nieuw Europees gevechtsvliegtuig, het grootste Frans-Duitse bewapeningsproject tot dusver, en voerde deels persoonlijk de onderhandelingen met haar Franse collega Florence Parly. Macron ontmoette haar voor het laatst midden juni bij de luchtvaartshow in Le Bourget, waar het project plechtig ondertekend werd.

Biechtstoelgesprekken

Maar die maandagmiddag tijdens de top in Brussel was de naam Von der Leyen nog niet meer dan een proefballonnetje van Macron – niet veel later verplichtte Donald Tusk de raadsleden eerst even een slaappauze te nemen.

Die had vooral Angela Merkel dringend nodig. De Europese top was voor haar rampzalig verlopen – net als het hele proces van de jobverdeling na de Europese verkiezingen. Merkel had zich sowieso aarzelend aangesloten bij het idee van de spitzenkandidaten, het leek haar onvoldoende wegens het gebrek aan kieslijsten voor heel Europa en hinderlijk voor het invullen van de posten. Wellicht wist ze zich daarin bevestigd toen na 26 mei geen enkele spitzenkandidaat nog op een meerderheid kon rekenen in het Europees Parlement en de Europese Raad.

De dag voor ze naar Osaka vertrok, trommelde Merkel de hoofdrolspelers van de CDU/CSU bijeen in de kanselarij in Berlijn: Manfred Weber, Annegret Kramp-Karrenbauer, CSU-voorzitter Markus Söder en ook EVP-voorzitter Joseph Daul. Naar verluidt heeft Weber er zich toen mee verzoend dat hij geen kans maakte en zich tevreden gesteld met de functie van parlementsvoorzitter. Op die manier had met Timmermans tenminste een spitzenkandidaat Commissievoorzitter kunnen worden.

Met dat concept reisde Merkel naar Osaka, waar de aanwezige Europese regeringsleiders er hun zegen aan gaven. Er waren wel twijfels of het plan ook aan Polen of Hongarije verkocht zou kunnen worden: Timmermans had als vicevoorzitter van de Commissie sterke kritiek geuit op beide landen, wegens inbreuken op de rechtsstaat.

Volgens ingewijden zou Merkel uiterlijk op dat moment ook Ursula von der Leyen als belangrijke kanshebber naar voren hebben geschoven. In ieder geval had ze voor de uit Nedersaksen afkomstige minister nog gewoon een rol als commissaris onder Timmermans in gedachten of, misschien nog beter, als hoge vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid. Aan de hoogste post bij de Europese Commissie dacht wellicht nog niemand.

De SPD zou in Osaka hebben ingestemd met Von der Leyen als commissaris, is in regeringskringen te horen. Ook de defensieminister zelf zou uiterlijk op dat moment over haar kans op een Europese functie zijn ingelicht. ‘VdL’ zelf zegt daarover niets.

Maar tijdens de top in Brussel liepen de zaken helemaal anders. Toen Merkel haar partijgenoten tijdens een voorbereidende vergadering van de EVP in het Paleis der Academiën toelichting gaf bij de Timmermans-deal, stuitte ze op hevig verzet. Veel partijgenoten zagen niet in waarom uitgerekend Timmermans, de verliezer van de verkiezingen, de EVP de topfunctie afhandig moest maken. ‘Ik heb campagne gevoerd voor Manfred Weber als Commissievoorzitter’, zou de Roemeense president Klaus Johannis, normaal gezien een groot aanhanger van Merkel, kwaad hebben gezegd. Bojko Borissov, de premier van Bulgarije, beschuldigde de bondskanselier ervan de belangen van de EVP te hebben verraden. De Hongaarse premier Viktor Orbán had al een protestbrief gestuurd naar EVP-voorzitter Joseph Daul.

Blijkbaar hadden Daul en Weber weinig diplomatiek werk verricht voor de kandidatuur van Timmermans. Meerdere regeringsleiders klaagden dat ze dit nieuwe voorstel pas die ochtend te horen kregen – van onderhandelaars van andere partijen. Als boodschapper van slecht nieuws lag Merkel van alle kanten onder vuur, zonder dat ze het nodige gewicht had om de EVP om te praten.

Kibbelend trok de conservatieve partijfamilie naar de top, waar het overleg meteen strandde, ook tijdens de nachtelijke ‘biechtstoelgesprekken’ van raadspresident Tusk met de afzonderlijke regeringsleiders.

Een idee van de Visegradlanden

Pas vanaf maandagmiddag kwam er dankzij Macrons voorstel schot in de zaak, en uiterlijk dinsdagmorgen was beslist: Duitsland en Frankrijk zouden met het duo Ursula von der Leyen en Christine Lagarde (voor de topjob bij de Europese Centrale Bank) in de running zijn. De Duits-Franse as hield stand.

Uitgerekend Macron, die zich bij het pokerspel om de topjobs aanvankelijk weinig constructief had opgesteld, kwam met de oplossing. ‘Hij heeft het licht weer aangeknipt’, was de goedkeurende commentaar van een EU-diplomaat. Merkel onderzocht het voorstel tijdens eindeloze telefoongesprekken met Duitsland, pleegde overleg met Söder en Kramp-Karrenbauer, die op dat moment in Israël zat. Met coalitiepartner SPD voerde ze voorlopig geen telefoongesprekken.

Op dinsdag kwamen Merkel en Macron om 11 uur bijeen in het kantoor van Tusk, later kwam ook de Spaanse premier Pedro Sánchez erbij. Ze waren het erover eens: het nieuwe personeelspakket had kans van slagen.

Het akkoord van Polen, Tsjechië, Hongarije en Polen — de Visegradlanden, die de dag ervoor nog alles geblokkeerd hadden — kwam er blijkbaar uitgerekend door toedoen van Viktor Orbán. Hij wilde vooral de kansen van Weber en Timmermans tegengaan. De Hongaarse regeringswoordvoerder stelde het plan-Von der Leyen in een tweet trots voor als een idee van de Visegradlanden. Op die manier lag voor Von der Leyen de weg naar de Europese Commissie open. De rol van Orbán legt een hypotheek op de situatie: Von der Leyen is nu ook de kandidate van een autocraat.

Manfred Weber, op dat moment nog officieel kandidaat voor de EVP, hoorde pas rijkelijk laat over de nieuwe plannen. Toen op dinsdagochtend de tweede ronde van de top in Brussel begon, was de 46-jarige in zijn auto onderweg naar Straatsburg, waar hij ’s avonds in de fractie zijn nederlaag zou bekendmaken. ‘Hier is vorig jaar in september mijn reis begonnen’, zei hij. ‘Hier eindigt ze vandaag.’

Fremdkörper

Voor Von der Leyen ligt de weg nu weer open. De verrassende nominatie tot machtige baas van de Europese Commissie verraste haar op het dieptepunt van haar politieke carrière. De avond tevoren had ze als minister van Defensie nog met uitgestreken gezicht op een veld in in de buurt van de Noord-Duitse stad Hameln gestaan om uitleg te geven bij het dodelijke ongeval van een jonge helikopterpilote, het tweede bij het Duitse leger in korte tijd.

Ook daarvoor waren er bij defensie heel wat problemen geweest. Von der Leyen kwam in opspraak door miljoenenhoge facturen die betaald waren voor de renovatie van een opleidingsschip van de marine, er waren voortdurend defecten aan regeringsvliegtuigen en legermaterieel. Ze moest zich verantwoorden voor een parlementaire onderzoekscommissie over de 200 miljoen euro die door defensie aan externe experts zou zijn uitgegeven, er waren beschuldigingen van gesjoemel en nepotisme.

In het zesde jaar van haar ambtsperiode leek Ursula von der Leyen weg te zakken in politiek drijfzand. De tijden waarin ze als potentieel bondskanselier werd genoemd, zijn al lang voorbij. In de partij en de fractie is ze niet geliefd, zelfs gehaat, en bij de volgende Bondsdagverkiezingen had ze niet meer gekandideerd. Ze begon al te denken aan een nieuwe carrière in het bedrijfsleven.

In het leger wordt Von der Leyen nog altijd als een fremdkörper beschouwd. De vrouwen en mannen van de Bundeswehr zijn niet vergeten hoe ze de legertop twee jaar geleden geschoffeerd heeft door hem te beschuldigen van een ‘verkeerde ingesteldheid’ – nadat een soldaat van terrorisme was verdacht. Zelf beschouwt ze de ongelukkige opmerking intussen als de zwaarste fout van haar carrière en ze heeft zich ervoor verontschuldigd. Maar dat heeft haar niet geholpen. CDU-politicus Friedrich Merz heeft haar onlangs nog in weinig bedekte termen laten verstaan dat ze daarmee soldaten recht in de armen van de rechtsradicale AfD heeft gedreven.

Een gebrek aan daadkracht kan haar niet worden aangewreven. Ze heeft haar stempel gedrukt op het leger zoals nauwelijks een minister dat voor haar heeft gedaan. Von der Leyen zorgde voor een doorgedreven digitalisering, maakte de strijdkrachten aantrekkelijker voor vrouwen, zorgde voor een modernisering van de interne werking en verhoogde het budget voor defensie na jarenlange besparingen met bijna 30 procent. Maar die realisaties hebben niet geholpen.

Uiterlijk sinds vorig jaar tastte de minister discreet haar kansen af om naar Brussel te verhuizen. Het was niet de post van secretaris-generaal van de NAVO die haar aantrok, ook al werd dat vaak verondersteld. Ze hoopte op de job van hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid.

Zonder in het oog te lopen bij de publieke opinie zette ze een geraffineerd internationaal netwerk op, dat een hulp kan zijn bij de nieuwe job. Hoe zelfverzekerd ze zich voordoet op het wereldtoneel bleek nog duidelijk in april in New York. Nauwelijks had Duitsland het tijdelijke voorzitterschap van de VN-Veiligheidsraad overgenomen of de minister van Defensie spoedde zich al naar de Hudson River om in het belangrijkste orgaan van de wereldgemeenschap te discussiëren over de rol van de vrouw bij VN-vredesmissies. Ze deed dat in uitstekend Engels, zonder de tekst af te lezen van haar blad.

Voor de functie van Commissievoorzitter, waarvoor geen kwalificatie, minimumleeftijd of zelfs Europees staatsburgerschap is voorgeschreven, komt Von der Leyen als arts en polyglot zeker in aanmerking. Ze beschikt ook over een stevig Europees netwerk. Zonder officiële afspraken te maken, reisde ze als minister van Defensie recent nog naar de Baltische staten en naar Oost-Europa. De ene keer bezocht ze een cyberconferentie in Talinn, de andere keer ging ze voor een gesprek onder vier ogen naar Polen. Behalve een paar filmpjes op Instagram werd aan die missies nauwelijks ruchtbaarheid gegeven. In het geheim bouwde ze daar vertrouwen op. Geen enkele andere groep binnen de EU stemde zo snel en zo overtuigd voor Von der Leyen als de oostelijke lidstaten.

Het is maar de vraag of de sympathie zal blijven duren. De ideologische verschillen tussen de links-conservatieve Von der Leyen en de toenemend autoritaire rechtse regeringen in Warschau of Boedapest kunnen nauwelijks groter zijn.

In de vluchtelingenpolitiek stond de christendemocrate vierkant achter bondskanselier Merkel, ze zette op het hoogtepunt van de crisis in 2015 het leger in om de chaos onder controle te krijgen. Haar familie nam een Syrische vluchteling op. ‘Het heeft ons leven verrijkt’, liet ze daarover optekenen in een interview.

In 2016 wierp Von der Leyen zich in de strijd tegen het populisme. ‘We beseffen nu dat de democratie om zeep gaat als we niets doen’, zei ze in Der Spiegel. En al in 2011 had ze, als overtuigd Europeaan, gezegd dat de ‘Verenigde Staten van Europa, naar het model van de federale staten in Zwitserland, Duitsland of Amerika’ haar doel was.

De CDU-politica verzette zich vol vuur tegen de groeiende groep eurosceptici binnen haar partij. Sinds de realiteit in Europa veranderd is, met de discussie rond de vluchtelingen en de brexit, heeft ze haar toon aangepast aan de nieuwe omstandigheden. Von der Leyen is voorzichtiger geworden, eist bijvoorbeeld niet een Europees leger, maar een ‘leger van Europeanen’. Maar haar principes zijn wellicht grotendeels dezelfde gebleven. Het is goed mogelijk dat de Oost-Europeanen binnenkort betreuren dat ze haar gesteund hebben.

Stem voor een soap

Zeker is Von der Leyen nog niet zeker van haar nieuwe baan. In Berlijn en in Brussel is er verzet. Voor alle zekerheid heeft Angela Merkel uitdrukkelijk geen copyright genomen op de Duitse kandidate. Het laatste wat Merkel kan gebruiken is een samenzweringstheorie binnen de SPD of de CDU, dat ze Weber en Timmermans heeft geofferd om het geheime ‘plan-Von der Leyen’ door te zetten. Tijdens de Europese top werd door haar eigen mensen meermaals gelekt dat Merkel bijzonder hard heeft gevochten voor haar spitzenkandidate.

En toch stelde coalitiepartner SPD dinsdag een veto tegen Von der Leyen. En zo heeft Duitsland als enige van de 28 lidstaten niet gekozen voor Von der Leyen als eerste Duitse Commissievoorzitter sinds 52 jaar.

Maar in Berlijn is de weerstand van de sociaaldemocraten van een andere aard dan in Brussel. In Duitsland is de SPD duidelijk niet bereid de coalitie vanwege Von der Leyen op te blazen. Zelfs overtuigde tegenstanders van de Grote Coalitie lieten weten dat de coup van Merkel zal worden opgenomen in de balans van haar regeringswerk, die sowieso eind dit jaar wordt opgemaakt.

Achim Post, secretaris-generaal van de Europese sociaaldemocraten, zegt: ‘De procedure om iemand Commissievoorzitter te maken die niet als spitzenkandidaat is aangetreden, is voor ons onaanvaardbaar en kiezersbedrog.’ Toch heeft ‘Angela Merkel zich tijdens de stemming in de Europese Raad correct gedragen door rekening te houden met het njet van de SPD’. Voor de coalitie in Berlijn is de zaak dan ook niet verder van betekenis, aldus Post. ‘Maar de stemmen in het Europees parlement moet mevrouw Von der Leyen eerst bij elkaar zien te krijgen.’

Jens Geier, chef van de Duitse sociaaldemocraten in het Europees Parlement, dreigt: ‘De SPD zal Von der Leyen unaniem afwijzen.’ Onder de Duitse afgevaardigden is de stand wat dat betref ’16-0′. Ook de kameraden uit het Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk, Frankrijk en de Benelux-landen zouden Von der Leyen afwijzen, wordt bij de Duitse SPD-groep gezegd.

Voor de CDU is het ook zorgwekkend dat de stemming in Brussel geheim is. ‘In plaats van trots te zijn, en blij dat Duitsland zo’n invloedrijke rol krijgt, bovendien voor het eerst met een vrouw, houdt de SPD dat tegen’, zegt Julia Klöckner, vicevoorzitter van de CDU. ‘Ik kan me niet voorstellen deze handelswijze werkelijk meer kiezers zal opleveren.’ Ook de secretaris-generaal van de CDU, Paul Ziemiak, heeft kritiek: ‘Opnieuw is de partijtactiek van de SPD niet alleen funest voor het aanzien van de Grote Coalitie, maar voor dat van heel Duitsland.’

Von der Leyens grootste probleem zijn de Europese groenen. Na de verkiezingen, die hen vooral in Duitsland flinke winst opleverden, beleefde de ecologische partij gewoonweg een overwinningsroes. Des te groter is nu de ontnuchtering – want de groenen zijn niet alleen bij het pokerspel om de topjobs met lege handen achtergebleven, ze waren ook de partij die het sterkst het model van de spitzenkandidaten verdedigde. ‘De stemming was grimmig’, zegt een groen parlementslid over de eerste fractievergadering na de Europese verkiezingen.

‘Dat onze fractie achter Von der Leyen als Commissievoorzitter zal staan, lijkt me onwaarschijnlijk’, zegt spitzenkandidaat voor de groenen Sven Giegold. Zijn partijgenoot Reinhard Bütikofer, covoorzitter van de Europese groenen, verwijt Von der Leyen dat ze ‘niet met de ogen knipperde’ toen de staats- en regeringsleiders haar de vicevoorzitters van de commissies voorschreven. ‘Daarmee heeft ze zich laten kennen als kandidate die de Europese Raad in zijn zak heeft’, zegt Bütikofer. ‘Waarom zou ik die soap met mijn stem bekrachtigen?’

Ook als sommige Duitse groenen zich officieus eerder uitspreken voor Von der Leyen, heet het in hun eigen partij dat ze best zo snel mogelijk een of zelfs meerdere commissarisposten aan de groenen aanbiedt – bij voorkeur voor Milieu of Klimaat.

Het is de vraag of dat zal volstaan.

In Duitsland zijn Von der Leyens partijgenoten intussen vooral geïnteresseerd in wie de leemte in het kabinet mag opvullen. Volgens insiders bij de CDU wordt het vast en zeker een man — na Von der Leyen zou een vrouw het te moeilijk krijgen. De CDU zou kandidaten genoeg hebben voor de post van defensieminister, maar er is een probleem: bij haar kabinetsvorming heeft Angela Merkel beloofd dat de helft van de ministerposten naar vrouwen zou gaan.

Aan die belofte blijft Merkel onveranderd trouw, net als Kramp-Karrenbauer: ook als in Brussel binnenkort een Duitse vrouw mee het beleid voert, worden in Berlijn de mannen en vrouwen afzonderlijk geteld, zeggen ingewijden. Dat zou grotere verschuivingen betekenen in het kabinet, vooral omdat ‘AKK’ vastbesloten lijkt zelf niet in de regering te stappen.

Von der Leyen bereidt zich intussen voor op de eindronde in het Brusselse pokerspel om de macht. Er werd haar een transition team ter beschikking gesteld, net zoals Amerikaanse presidenten dat na hun verkiezing samenstellen. Zeven ambtenaren van de Europese Commissie moeten de kandidate op haar weg naar de stemming van 16 juli begeleiden en helpen om haar speech voor te bereiden. Het moet de speech van haar leven worden.

Door Melanie Amann, Markus Becker, Matthias Gebauer, Konstantin von Hammerstein, Julia Amalia Heyer, Christoph Hickmann, Dietmar Hipp en Peter Müller.