Hoe tabaksgigant Philip Morris verdeeldheid zaait in het antitabakskamp

De Foundation for a Smoke-Free World zegt te streven naar een ‘rookvrije wereld’. In werkelijkheid gebruikt oprichter en financier Philip Morris de stichting om het wetenschappelijk debat over nieuwe producten als de e-sigaret te beïnvloeden en verdere regulering ervan te voorkomen.

Op een vlucht van New York naar Genève in 2015 kijkt Derek Yach om zich heen: zit er geen bekende in het vliegtuig, die zal vragen waar hij naartoe gaat? Opgelucht constateert Yach van niet. Ze zouden vast denken dat hij is omgekocht. ‘Ik weet dat ik het risico loop buitengesloten te worden door mijn wetenschappelijke collega’s.¹‘

De Zuid-Afrikaan is een ‘rockster’ in de strijd tegen tabak, zo omschrijft hij zichzelf in zijn memoires². Hij werkte jaren in Genève bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en was een van de architecten van het belangrijkste antitabaksverdrag tot nu toe: de Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) uit 2005. Dat kaderverdrag verbindt 182 landen aan gezamenlijke doelstellingen om roken terug te dringen en de tabakslobby te bestrijden – een antwoord op de geschatte 100 miljoen tabaksdoden in de twintigste eeuw.

‘Wij vechten om levens te redden’, zei Yach tijdens een speech in Johannesburg in 2001, waarin hij het belang besprak van het WHO-verdrag in wording³. Tabaksbedrijven waren volgens hem ‘wolven in schaapsvacht’ die met hulp van ‘front- organisaties’ en een ‘web van leugens’ het werk van de WHO wilden saboteren. ‘Zij voeren een gevecht om winst, waarin levens weinig uitmaken.’

‘Raak niet in paniek. Blijf ademen. Het is maar een vergadering’, zegt Yach jaren later tegen zichzelf in dat vliegtuig naar Genève. Ditmaal is hij niet op weg naar de WHO maar naar Marlboro-fabrikant Philip Morris International (PMI). Daar zal hij ceo André Calantzopoulos ontmoeten. Omdat overheden en beleggers steeds minder trek hebben in sigaretten en de verkoop in de westerse markten terugloopt, vaart de topman een nieuwe koers. De wereld moet van de sigaretten af en Philip Morris belooft daar zijn uiterste best voor te doen. Calantzopoulos wil Yach overtuigen zich bij die missie aan te sluiten.

Dat lukt. Na de vergadering wordt Yach voorzitter van de Foundation for a Smoke-Free World. De Foundation zegt volledig onafhankelijk te zijn van diens oprichter Philip Morris en heeft als missie ‘om roken binnen deze generatie te beëindigen’.⁴ De werkelijkheid is anders. Aan de hand van uitgelekte interne lobbystukken, een rechtszaak, belastingpapieren en analyses van de universiteiten van Bath en Californië leggen het Nederlandse onafhankelijk platform voor onderzoeksjournalistiek The Investigative Desk en de Franse krant Le Monde bloot hoe de Foundation past in de internationale lobbystrategie van Philip Morris. Ze doen dat in samenwerking met Knack en de Nederlandse onderzoekssite Follow the Money, die hun onderzoek ook publiceren.

Schadebeperking

In het door Alpen omgeven Lausanne, aan het meer van Genève, brengt Yach in de zomer van 2017 twee weken door met bestuurders en onderzoekers van Philip Morris. ‘We zetten de puntjes op de i voor wie in het bestuur kwam’, schrijft hij in zijn memoires. ‘En wat de prioriteiten voor de nieuwe Foundation for a Smoke-Free World moesten worden.’⁶

In de herfst van 2017 verkoopt Philip Morris al in 38 landen zijn nieuwe IQOS-product. Dat elektronische apparaatje verhit tabak tot de helft van de temperatuur van een brandende sigaret. Volgens het bedrijf treedt geen verbranding op en is het product ‘rookloos’. Philip Morris beweert op basis van eigen studies dat die heat-not-burn-sigaret 90 tot 95 procent minder schadelijke stoffen uitstoot dan traditionele sigaretten, wat de IQOS tot een ‘aanzienlijk minder schadelijk tabaksproduct’ zou maken.

Onafhankelijke wetenschappers spreken dat tegen. Onderzoekers van de universiteiten van Lausanne en Bern publiceren in 2017 een studie in het gerenommeerde tijdschrift JAMA Internal Medicine. Ze concluderen dat de IQOS ‘ongeveer even schadelijk’ is als een sigaret en dat de ‘rookloze’ heat-not-burn slechts ‘rook onder een andere naam’ is.⁷ De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) erkent in 2020 dat de IQOS bepaalde schadelijke stoffen in mindere hoeveelheden uitstoot, maar acht onbewezen dat het product daardoor ook minder schadelijk zou zijn.⁸ De door Philip Morris aangeleverde cijfers zeiden onvoldoende over gebruikersgedrag, langetermijneffecten en de mogelijke effecten van blootstelling aan stoffen die bij de IQOS juist in hogere concentraties werden aangetroffen.

Toch viert Philip Morris de FDA- uitspraak als een overwinning en bewijs dat de IQOS kan worden ingezet voor harm reduction⁹ of schadebeperking bij tabaksgebruik . Zoals heroïneverslaafden methadon krijgen om langzaam hun verslaving af te bouwen, zo zouden ‘alternatieve nicotine-producten’ als e-sigaretten en heat-not-burns verstokte rokers van hun sigaretten kunnen afhelpen.¹⁰

Maar terwijl schadebeperking in drugsbehandeling een bewezen methode is, bestaat er geen wetenschappelijke consensus dat het principe werkt bij tabaksverslaving. De nieuwe producten zijn niet ontworpen om de nicotinedosering – en daarmee de verslaving – geleidelijk af te bouwen, en het is niet duidelijk wat de schadelijkheid is op de lange termijn.¹¹ Gezondheidsexperts vrezen ook dat de nieuwe smaakjes bij de producten aantrekkelijk zijn voor jongeren. E-sigaretten zijn in honderden smaken verkrijgbaar. Heat-not-burn-producten hebben ook smaakjes. De IQOS-gebruiker kan bijvoorbeeld kiezen uit onder meer menthol en blueberry. Onderzoekers van Stanford University verwachten dat ook de IQOS door het strakke design, smaakjes en de verkoop via Applestore-achtige winkels jongeren zal aantrekken. Zij lopen het risico uiteindelijk ‘gewoon’ te gaan roken.¹²

Daar heeft Philip Morris geen boodschap aan. ‘Een potentiële paradigmaverschuiving voor de industrie, de volksgezondheid en de rokers’, noemt topman Calantzopoulos de IQOS tijdens de lancering. Het apparaatje zou de schade van roken beperken én de winst van Philip Morris doen stijgen. Tegen de tijd dat sigaretten vervangen zijn, zei de Griekse topman, is Philip Morris ‘on-betwist leider’ van de nieuwe tabaksmarkt.¹³

Dat betekent overigens niet dat Philip Morris de oude sigaret achterlaat: in 2019 en 2020 sprak het bedrijf zich uit tegen inperking van tabaksreclame in Duitsland, verwerkte het de Marlborokleuren en -reclameslogan in Zwitserse IQOS- reclames en maakte het in Israël en Indonesië nog openlijk reclame voor zijn bekendste sigarettenmerk.¹⁴

‘Onafhankelijk’ onderzoek

Philip Morris belooft in 2017 bijna een miljard dollar te steken in de Foundation for a Smoke-Free World, blijkt uit de financieringsovereenkomst.¹⁵ De stichting krijgt volgens de statuten het doel om tobacco harm reduction te ‘onderzoeken en ondersteunen’ en te werken aan alternatieve inkomstenbronnen voor tabaksboeren. Daarnaast zal ze ‘consensus creëren’ over hoe de schade van roken moet worden teruggedrongen.^16/17

De Foundation huist in een luxueuze wolkenkrabber aan 5th Avenue in Manhattan, een van de exclusiefste straten ter wereld. Het door Yach geleide bestuur kent geen mensen met een verleden in de tabaksindustrie, maar juist veel lieden die bij filantropische organisaties hebben gewerkt. Daarmee krijgt de Foundation een vriendelijk, progressief gezicht.

Aan de voet van de Etna, de actieve vulkaan aan de oostkant van het Italiaanse eiland Sicilië, staat de Torre Biologica (Biologische Toren) van de Universiteit van Catania. Daarin is het belangrijkste researchcentrum gevestigd dat gefinancierd wordt door de Foundation: het Center of Excellence for the Acceleration of Harm Reduction (CoEHAR).¹⁸

Aan het hoofd van dat researchcentrum stond tot voor kort Riccardo Polosa, hoogleraar interne geneeskunde aan de Universiteit van Catania, gespecialiseerd in tabak.¹⁹ Hij is een van de meest vooraanstaande wetenschappers op het gebied van schadebeperking bij tabaksgebruik en heeft meer dan vierhonderd wetenschappelijke artikelen op zijn naam.^20/21 Ook was hij jarenlang voorzitter van de Italiaanse antirookorganisatie Lega Italiana Anti Fumo (LIAF)²², waar hij nog steeds een adviserende rol vertolkt.

Polosa’s bedrijf ECLAT, een spin-off van de Universiteit van Catania^23/24, krijgt in 2019 ruim 8 miljoen dollar van de Foundation om het researchcentrum op te zetten en onderzoek te doen naar schadebeperking.²⁵ Zo kijkt Polosa naar de effecten van sigarettenrook en tabaksdamp op het menselijk lichaam.

Polosa werkte al zeker sinds 2003 samen met de industrie, voor een onderzoek naar stoppen met roken. De toenmalige voorzitter van de Italiaanse antirookliga kreeg ongeveer 300.000 dollar voor een studie^26/27 naar de gezondheidseffecten van rokers ‘die niet willen stoppen’ en overstappen naar verhitte tabaksproducten.²⁹ In de daaropvolgende onderzoeken naar schadebeperking wordt de relatie met de Foundation of het tabaksbedrijf niet genoemd. Ook staan er geen belangenconflicten gemeld, terwijl dat volgens internationale richtlijnen wel zou moeten.³⁰

Volgens de woordvoerder van Catania is Polosa alleen bij de aanvraag betrokken geweest en heeft de wetenschapper daar geen geld voor ontvangen.

De financier bepaalt

De acht miljoen dollar die Polosa’s bedrijf krijgt, is onderdeel van een groot financieringsprogramma van de Foundation for a Smoke-Free World, waarvan het centrum in Catania de grootste donatie krijgt.

Hoewel de organisatie zegt dat transparantie ‘een kernprincipe’ is, is een analyse van de Amerikaanse belastingpapieren van de stichting nodig om inzicht te krijgen in de financiën. Op de website van de Foundation staan de projecten slechts summier beschreven, zonder bedragen te noemen. De stichting weigert op verzoek rapportages of documenten rond de onderzoeksprojecten die het financiert openbaar te maken.

De Foundation benadrukt in alle communicatie de eigen onafhankelijkheid. Zo schrijft Yach in het medische tijdschrift The Lancet dat de statuten hem en andere bestuurs- en personeelsleden ‘beletten enige vorm van beloning van PMI te accepteren’. ‘Wij zijn onafhankelijk van onze geldschieter’, schrijft Yach in 2019. ‘Dit is geen claim: het is een juridisch, ethisch en onweerlegbaar feit.’

Uit de financiële verslagen en de enige financieringstoezegging blijkt dat Philip Morris echter nog steeds de enige geldschieter van de Foundation is.³⁶ Bij de oprichting beloofde de stichting nog andere geldschieters aan te trekken, maar die pogingen zijn op niets uitgelopen.³⁷

Als financier heeft Philip Morris ook een bepalende invloed op de doelstellingen en het beleid van de Foundation. Als de stichting de focus zou willen verleggen, bijvoorbeeld van schadebeperking naar geheel stoppen met roken, dan kan het tabaksbedrijf de financiering volgens de oprichtingsdocumenten volledig stopzetten.³⁸ Inmiddels is het budget van Philip Morris gehalveerd tot 525 miljoen dollar, hoewel onduidelijk is om welke reden.³⁹

Ondertussen gaan miljoenenbedragen van de Foundation naar verschillende public affairs-firma’s, die vaak lang bestaande banden hebben met de tabaksindustrie. Dat blijkt uit belastingdocumenten van de stichting. Zo kreeg public relations – en reclamekantoor Ogilvy, dat in de twintigste eeuw betrokken was bij veel van Big Tobacco’s beruchte campagnes, bijna 7 miljoen dollar. Het bedrijf zegde volgens het weekblad PRWeek in 2019 de samenwerking met de Foundation op, om conflicten met klanten in de gezondheidszorg te vermijden.

Ook pr-firma’s Mercury en Ruder Finn, die met Philip Morris en moederbedrijf Altria werkten⁴⁰, kregen respectievelijk honderdduizenden dollars en twee miljoen voor tabaksreclames.⁴¹ En advocaten van BakerHostetler schuiven geregeld aan bij bestuursvergaderingen, terwijl het kantoor sinds 2015 ook een groep tabaksfabrikanten in een rechtszaak in de Verenigde Staten vertegenwoordigt.⁴² APCO Worldwide, een adviesbureau dat volgens de universiteit van Bath al lang met de industrie samenwerkt, kreeg ruim een miljoen dollar om de Foundation in China te introduceren. Zo gaan miljoenen dollars van de stichting op aan reclame en lobbywerk.

De Foundation is niet onafhankelijk en ‘dient als façade voor de tabaksindustrie’, concludeert Lourdes Liz. Zij was directeur van sociale media bij de stichting, maar spande na haar ontslag een rechtszaak aan tegen haar voormalige werkgever. In haar aanklacht beticht ze de Foundation ervan naar de pijpen van Philip Morris te dansen. Zo zou Yach volgens haar vertegenwoordigers van Altria hebben ontmoet om de communicatie van de stichting en het bedrijf op één lijn te brengen.

Liz protesteerde. Zulke afspraken waren niet toegestaan volgens de financieringsovereenkomst. Na haar ontslag werden de bewuste passages aangepast: vanaf nu stond het de Foundation vrij ‘contact te hebben en informatie uit te wisselen met derden’.⁴³

De belastingvrije status die goede doelen in de Verenigde Staten genieten, zijn aan de voorwaarde verbonden dat de organisaties niet mogen lobbyen. De Foundation doet dat wel, zegt Liz, en ‘misbruikt’ die status om zo vapen en nieuwe tabaksproducten te promoten.

De lobbystrategie

‘Zet PMI neer als betrouwbare en onmisbare partner.’ Het is een van de eerste punten uit een gelekt intern Philip Morris- document uit 2014, dat persbureau Reuters publiceerde. ‘Wees voor iets.’ Het bedrijf, dat zich normaliter met hand en tand tegen elke regulering verzet, besluit dat een positief imago nodig is om toe te treden tot het wetenschappelijke en politieke debat.⁴⁴ De transitie van sigaretten naar de IQOS en een donatie van een miljard dollar aan tobacco harm reduction via de Foundation moet dat imago creëren.

Philip Morris voert de afgelopen jaren in de VS en Europa dan ook een positieve lobby. Het felle verzet tegen strengere regelgeving voor sigaretten is deels gestaakt. De fabrikant zegt tegen beleidsmakers dat de IQOS en e-sigaretten een essentieel deel van een succesvol antitabaksbeleid zijn. Om dat succes te behalen moeten die nieuwe producten aan zo min mogelijk regels over prijzen, verpakkingen en gezondheidswaarschuwingen worden verbonden.⁴⁵

De Foundation past perfect in die lobbystrategie. In het najaar van 2020 schrijft Yach als coauteur bijvoorbeeld een artikel voor een e-sigarettenspecial in het wetenschappelijke tijdschrift American Journal of Public Health.⁴⁶ Daarin pleit hij tegen een verbod op smaakjes bij e-sigaretten omdat het de overstap van de traditionele sigaret naar nieuwe producten moeilijker zou maken.

Boze brieven van gezondheidsorganisaties en -experts aan de redactie volgen. ‘We vermoeden ten zeerste dat dit artikel in een prestigieus blad triomfantelijk wordt gebruikt om voor de veiligheid van e-sigaretten te pleiten bij overheden’, schrijven wetenschappers.⁴⁷ American Journal of Public Health laat weten dat de tabaksindustrie inderdaad berucht is om haar pogingen het wetenschappelijk debat naar haar hand te zetten, maar dat het blad een podium wil bieden aan een ‘breed scala aan visies’.⁴⁸

De Foundation en door de Foundation betaalde wetenschappers lobbyen ook bij de WHO. Zo riep Yach in een open brief bij de WHO om tobacco harm reduction deel te maken van het gezondheidsbeleid. Het bewustzijn over de theorie moet volgens Yach vergroot worden, en daarom moet de WHO samenwerken met de Foundation. Yach coördineerde de brief met Philip Morris, zegt voormalig werknemer Lourdes Liz in haar aanklacht. En inderdaad: tegelijkertijd met de brief schreef het tabaksbedrijf dat sceptici hun ‘vooroordelen’ opzij moeten zetten en de ‘historische missie’ van Philip Morris moeten steunen.⁴⁹

Het doel van de industrie is om het FCTC-antitabaksverdrag van de WHO, dat de industrie weghoudt van de onderhandelingstafel, op te breken en te omzeilen. Dat zegt Ruth Malone, hoogleraar sociale gedragswetenschappen aan de universiteit van Californië en hoofdredacteur van het vooraanstaande wetenschappelijke blad Tobacco Control. ‘Ze willen aan de onderhandelingstafel komen en zeggen: wij zijn onderdeel van de oplossing.’⁵⁰

Voor de komende internationale tabaksconferentie over het FCTC-verdrag, die in november 2021 in Nederland moet plaatsvinden, kregen drie organisaties geld van de Foundation om ‘consensus en steun’ te verkrijgen voor het idee dat schadebeperking een ‘integraal’ onderdeel moet zijn van tabaksontmoediging. ⁵¹⁵²⁵³

De Siciliaanse schadebeperking- specialist Polosa en zijn collega Pasquale Caponnetto richten zich ook op lobbywerk om tobacco harm reduction op te nemen in het gezondheidsbeleid. Volgens Polosa heeft de WHO ‘gefaald’ omdat ze dat niet doet.⁵⁴ Caponnetto ondertekende in 2014 een brief die de Europese Commissie opriep om e-sigaretten een belangrijke rol te geven in het antirookbeleid. Dat het nieuwe beleid van de Europese Unie daar weinig ruimte voor bood, was een fout, schreven hij en andere academici kort daarna aan het Europees Parlement.

Caponnetto mengde zich in 2019 ook in het Nederlandse politieke debat. Samen met vijfendertig andere wetenschappers schreef hij naar de Kamercommissie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport dat het Nationaal Preventieakkoord te weinig ruimte bood om sigarettenrokers te laten overstappen op minder schadelijke alternatieven.⁵⁵

De Foundation had de deuren moeten openen die voor Philip Morris gesloten zijn. Maar de nauwe banden tussen de stichting en haar financier zijn te opvallend. Het hardste oordeel komt van de WHO, die samenwerking met de Foundation uitsluit. Vier jaar geleden noemde het secretariaat van het FCTC-antitabaksverdrag de stichting al ‘een duidelijke poging’ om het verdrag op te breken. Om die reden zou elke samenwerking met de Foundation gezien worden als samen- werking met de tabaksindustrie, wat onder het verdrag verboden is. Sindsdien hebben honderden gezondheidsorganisaties zich tegen de Foundation uitgesproken.

‘Philip Morris dacht dat de Foundation de WHO zou binnenhalen vanwege de voormalige positie van Derek Yach’, zegt Malone. ‘Maar ze hebben wellicht zijn vermogen overschat om de harten en hoofden te winnen. En misschien heeft Yach de kracht en solidariteit binnen de antirookbeweging onderschat.’

Verdeel en heers

Toch boekt de Foundation wel successen. In de discussie over tobacco harm reduction is een loopgravenoorlog ontstaan. Aan de ene kant degenen die geloven dat beleid zich moet richten op het volledig stoppen met roken. En aan de andere kant zij die denken dat e-sigaretten en schadebeperking een plek kunnen hebben in het gezondheidsbeleid.

Philip Morris kiest ervoor onderzoekers uit het tweede kamp te financieren. Door deze strategische inmenging is schadebeperking een even beladen als complex begrip geworden, wat zowel wordt bepleit door lobbyisten en wetenschappers met directe commerciële banden, als door onderzoekers en gebruikers met een oprecht geloof in de potentiële baten.

Precies dat is de strategie van Philip Morris. ‘Het goede nieuws is dat er twee kampen zijn in de antitabakskringen’, schrijft het bedrijf in de gelekte interne lobbydocumenten van 2014.⁵⁶ Door een wig tussen die kampen te drijven, ontstaat bij het grote publiek en politici onzekerheid over wat de waarheid is. ‘Ze zijn dan niet geslaagd in het opbreken van de WHO’, zegt Malone. ‘Maar ze hebben wel de antirookbeweging gebroken.’⁵⁷

‘Verdeel en heers’, een tactiek die Philip Morris al decennia gebruikt.⁵⁸ Zo hoopt de multinational dat consumenten de nieuwe producten blijven kopen en dat politici wachten met harde besluiten nemen. En bestaat er na ruim een decennium politieke discussie nog altijd geen Europese belasting op deze producten.⁵⁹

Foundation-voorman Derek Yach is honderdtachtig graden gedraaid sinds hij in 2001 fulmineerde tegen de tabaksindustrie en de ‘wolven in schaapsvacht’ die met ‘frontorganisaties’ en een ‘web van leugens’ het WHO-tabaksverdrag wilden dwarsbomen. Twintig jaar later werkt hij als het vriendelijke gezicht van de tabaksmultinational, om het verdrag dat hij zelf ontwierp aan te vallen.

Reacties

Philip Morris International weigert een interview of vragen te beantwoorden, maar geeft een algemene tekst uit waarin niet wordt ingegaan op de vragen. Daarin staat dat het bedrijf ’toegewijd’ is aan het vervangen van sigaretten voor ‘minder schadelijk alternatieven’. Ook zegt het bedrijf dat de Foundation een initiatief is dat ‘positieve verandering wil versnellen met wetenschappelijk bewijs’, maar dat het ‘ongepast’ is om verder iets over de organisatie te zeggen vanwege de onafhankelijkheid.

De Foundation weigert ook een inter- viewverzoek en beantwoordt daarna niet de vragenlijst, maar stuurt eveneens een algemene reactie waarin de vragen onbeantwoord worden gelaten. In de verklaring staat dat de organisatie ‘volledig transparant’ is over de financiering van Philip Morris en dat de belastingpapieren openbaar beschikbaar zijn. De Foundation zegt gefocust te blijven op het doel: ‘Om miljarden rokers te helpen, en de verwoesting van sigaretten te verminderen.’

De universiteit van Catania laat weten dat coEHAR werd opgericht om de bestaande THR-kennisbasis te bevorderen en te stimuleren, ‘met als doel het stoppen met roken te versnellen door wereldwijde verspreiding van betrouwbare wetenschap.’ Volgens de woordvoerder is ‘het onderzoeksprogramma van coEHAR 100 procent onafhankelijk van commerciële en andere gevestigde belangen van de tabaksindustrie.’ 2¹

Door Tim Luimes, Eva Schram, Ties Keyzer en Stéphane Horel

DE CARRIÈRE VAN DEREK YACH

Na zijn vertrek bij de WHO belandt Derek Yach via een aantal omwegen in 2007 bij multinational PepsiCo, waar hij de industrie van binnenuit wil veranderen. De overstap naar ‘Big Soda’ verbaast menigeen. Hoe kan Yach, de ultieme pleitbezorger van gezondheid en doorn in het oog van zowel de voedings- als de tabaksindustrie, voor PepsiCo gaan werken? In 2017 legde hij in de Financial Times uit: ‘Bij de WHO ben ik jarenlang een voorstander geweest van de rol van de overheid. Daardoor zag ik waar de beperkingen zaten. Wetgeving en teksten vertalen zich niet naar actie op straat.’⁵

De tabaksindustrie leek onveranderbaar. Yach zei in 2013 tegen de Amerikaanse radiozender NPR: ‘Om overgewicht te bestrijden, kun je niet alleen maar belastingen invoeren. Daarmee los je het probleem niet op.’ Wat tabak betreft, was de formule echter simpel, aldus Yach: ‘Demoniseer de industrie. Hef torenhoge belastingen. Verbied alle vormen van marketing.’

Maar tijdens die vergadering in Zwitserland raakt Yach overtuigd van de nieuwe koers van Philip Morris. ‘Misschien ben ik naïef’, schrijft hij in zijn memoires Project Unthinkable: A Doctor’s Gamble to Save Millions of Lives (2018). ‘Ik geloof erin dat mensen, en zelfs hele industrieën, van mening kunnen veranderen. Misschien wil ik gewoon een open geest bewaren. Toen ik opgroeide in Zuid-Afrika tijdens de apartheid, leerde ik om te geloven dat het racistische, repressieve systeem van de overheid zou veranderen. Dat moest. Waarom zou Philip Morris dat niet ook kunnen?’

BRONNENLIJST:

¹Yach D. (2018) Project Unthinkable: a doctor’s gamble to save millions of lives

² Yach D. (2018) Project Unthinkable: a doctor’s gamble to save millions of lives

³ Yach D. (2001) WHO Consultation on Litigation and Public Inquiries as Public Health Tools for Tobacco Control https://www.who.int/tobacco/dy_speeches8/en/

⁴ Foundation for a Smoke-Free World. Our Vision. https://www.smokefreeworld.org/our-vision/, geraadpleegd 15 maart 2021

⁵ Financial Times. The health expert happy to work with the ‘enemy’. https://www.ft.com/content/5fbf2eb0-d990-11e6-944b-e7eb37a6aa8e, geraadpleegd 15 maart 2021

⁶ Yach D. (2018) Project Unthinkable: a doctor’s gamble to save millions of lives

⁷ Auer R, Concha-Lozano N, Jacot-Sadowski I, Cornuz J, Berthet A. Heat-Not-Burn Tobacco Cigarettes: Smoke by Any Other Name. JAMA Intern Med. 2017;177(7):1050-2

⁸ FDA (2020) Scientific Review of Modified Risk Tobacco Product Application (MRTPA) Under Section 911(d) of the FD&C Act -Technical Project Lead

⁹ Philip Morris International (2020) PMI Science. Scientific Update: Historic Decision

¹⁰ PMI Science. Tobacco harm reduction: An excerpt from Scientific Update 10. https://www.pmiscience.com/whats-new/tobacco-harm-reduction-heated-tobacco-FAQ, geraadpleegd op 5 april 2021

¹¹ M. Jankowski et al. (2020) New ideas, old problems? Heated Tobacco Products – a systematic review. International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health 2019;32(5):595 – 634

¹² RIVM (2020) E-sigaret: aantrekkelijkheid voor rokers en niet-rokers

¹³ Philip Morris International (2016) Presentatied door Andre Calantzopoulos, Philip Morris International CEO op tweedaagse investeerdersbijeenkomst gehouden op 29 and 30 september 2016

¹⁴Tobacco Free Kids Campaing. Philip Morris Claims It Wants a Smoke-Free Future, So Why Is It Aggressively Marketing Cigarettes from Israel to Indonesia? https://www.tobaccofreekids.org/press-releases/2019_06_19_pmi_indonesia_israel, geraadpleegd op 11 maart 2021

DW. Germany to curb tobacco advertising. https://www.dw.com/en/germany-to-curb-tobacco-advertising/a-54036004, geraadpleegd 1 april 2021

Diethelm P. Switzerland: IQOS marketing a Trojan horse for Marlboro cigarettes? Tobacco control 27.2 (2018): 125-12

¹⁵ Pledge agreement: 2017.09.12 FSFW | Executive Summary Pledge Agreement.pdf (niet meer online)

¹⁶ Foundation for a Smoke-Free World (2020) SECOND AMENDED AND RESTATED BYLAWS OF FOUNDATION FOR A SMOKE-FREE WORLD, INC. Second Amended and Restated Bylaws as adopted on September 17, 2020. Inzichtelijk via: https://www.smokefreeworld.org/wp-content/uploads/2020/10/Second-Amended-Bylaws.pdf

¹⁷ Foundation for a Smoke-Free World (2020) Amended and Restated Pledge Agreement, dated as of September 28th 2020. Inzichtelijk via: https://www.smokefreeworld.org/wp-content/uploads/2020/10/Amended-and-Restated-Pledge-Agreement-28Sept2020.pdf

¹⁸ The Center of Excellence for the Acceleration of HArm Reduction (CoEHAR). About us. https://www.coehar.org/about-us/, geraadpleegd op 19 maart 2021.

¹⁹ Sa’ed, H. Zyoud, Samah W. Al-Jabi, and Waleed M. Sweileh. “Worldwide research productivity in the field of electronic cigarette: a bibliometric analysis.” BMC Public Health 14.1 (2014) https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2458-14-667/tables/6

²⁰ Google Scholar. Citations Riccardo Polosa Professore Ordinario di Medicina Interna, Università degli studi di Catania https://scholar.google.com/citations?user=LQnGzyUAAAAJ#, geraadpleegd op 19 maart 2021

²¹ Research Gate. Riccardo Polosa University of Catania | UNICT · Department of Experimental and Clinical Medicine MD, PhD https://www.researchgate.net/profile/Riccardo-Polosa-2, geraadpleegd op 19 maart 2021

²²Lega Italiana Anti Fumo. Comitato Scientifico: Comitato Scientifico Internazionale per la ricerca sulle sigarette elettroniche, https://www.liaf-italia.it/comitato-scientifico-liaf/, geraadpleegd op 19 maart 2021

²³ ECLAT. Eclat. https://www.eclatrbc.it/, geraadpleegd op 19 maart 2021

²⁴ 2021.03.09 Chamber of Commerce of SUD EST SICILIA | ECLAT SRL Company Registration (English)

²⁵ Excel document: https://tobaccotactics.org/wp-content/uploads/2020/08/FSFW-Grantees-post-strategic-update.xlsx

²⁶ Polosa, R. Application for grant research: Philip Morris External Research Program (2002) https://www.industrydocuments.ucsf.edu/tobacco/docs/#id=pmmx0179

²⁷ Walk R.A. FW: Italian Media News (2004) https://www.industrydocuments.ucsf.edu/tobacco/docs/#id=qtgx0150

²⁸ PMI Science. Supported Investigator Initiated Studies. https://web.archive.org/web/20190325195056/https:/www.pmiscience.com/iis/supported-investigator-initiated-studies, geraadpleegd 18 maart 2021.

²⁹ Caponnetto, Pasquale, et al. “Non-inferiority trial comparing cigarette consumption, adoption rates, acceptability, tolerability, and tobacco harm reduction potential in smokers switching to Heated Tobacco Products or electronic cigarettes: Study protocol for a randomized controlled trial.” Contemporary clinical trials communications 17 (2020): 100518. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6962654/

³⁰ International Committee of Medical Journal Editors. Disclosure of Interest (Updated February 2021) http://www.icmje.org/disclosure-of-interest/, geraadpleegd 19 maart 2021.

³¹ Foundation for a Smoke Free World. Awarded Grants: ECLAT SRL. https://www.smokefreeworld.org/awarded-grants/eclat-srl-3/, geraadpleegd op 6 april 2021

³² Foundation for a Smoke-Free World. Awarded Grants: Rose Research Center. https://www.smokefreeworld.org/awarded-grants/rose-research-center-llc/, geraadpleegd op 6 april 2021

³³ Foundation for a Smoke-Free World. Awarded Grants: Etheim Biotics. https://www.smokefreeworld.org/awarded-grants/etheim-biotics-llc/, geraadpleegd op 6 april 2021

³⁴ Foundation for a Smoke-Free World. Awarded Grants: SustainAbility Inc. https://www.smokefreeworld.org/awarded-grants/sustainability-inc/, geraadpleegd op 6 april 2021

³⁵ Foundation for a Smoke-Free World. Awarded Grants: Michigan State University. https://www.smokefreeworld.org/awarded-grants/michigan-state-university-msu/, geraadpleegd op 6 april 2021

³⁶ Foundation for a Smoke-Free World.Funding. https://www.smokefreeworld.org/our-vision/funding/, geraadpleegd op 10 maart 2021

³⁷ Jean-Francois ETTER. (2020). The Foundation for a Smoke-Free World after two years: can it be trusted?. Qeios. doi:10.32388/JHYV33, geraadpleegd 16 maart 2021.

³⁸ Foundation for a Smoke-Free World. Pledge agreement between PMI Global Services Inc. and Foundation for a Smoke-Free World Inc. Dated as of January 8 2018.

³⁹ Foundation for a Smoke-Free World. Pledge agreement between PMI Global Services Inc. And Foundation for a Smoke Free World Inc. Dated as of September 28, 2020. https://www.smokefreeworld.org/wp-content/uploads/2020/10/Amended-and-Restated-Pledge-Agreement-28Sept2020.pdf

⁴⁰https://lda.senate.gov/system/public/, zoektermen Mercury Affairs LLC & Altria.

⁴¹ Foundation fo a Smoke-Free World. Return of Private Foundation OMB No. 1545-0052 Form 990-PF or Section 4947(a)(1) Trust Treated as Private Foundation https://www.smokefreeworld.org/sites/default/files/uploads/documents/fsfw_2018_form_990-pf_public_inspection.pdf, geraadpleegd 25 maart 2021.

⁴² BakerHostelter. Elizabeth B. McCallum. Experience. https://www.bakerlaw.com/ElizabethBMcCallum#experience https://web.archive.org/web/20180529115815/https:/www.bakerlaw.com/EvanMMannering

State v. Philip Morris, Inc., 158 Idaho 874, 354 P.3d 187 (Idaho 2015), inzichtelijk via: https://casetext.com/case/state-v-philip-morris-inc-10

⁴³Foundation for a Smoke-Free World. Pledge agreement between PMI Global Services Inc. and Foundation for a Smoke-Free World Inc. Dated as of September 28 2018. https://www.smokefreeworld.org/wp-content/uploads/2020/10/Amended-and-Restated-Pledge-Agreement-28Sept2020.pdf

⁴⁴ Philip Morris International (2014) Corporate affairs approach and issues, Inzichtelijk via Reuters. The Philip Morris Files. https://www.reuters.com/investigates/section/pmi/

⁴⁵ Frontier Economics (2019) Op weg naar een rookvrij Nederland

Philip Morris Holland B.V. (2018) Innovatie rookloze producten en schadebeperking van tabaksgebruik: brief aan Thematafel Tabak, Nationaal Preventieakkoord (pdf in Drive van onderzoekers)

Organised Crime and Corruption Reporting Project. Unsmoking for health. https://www.occrp.org/en/loosetobacco/blowing-unsmoke/unsmoking-for-health, geraadpleegd 11 maart 2021

⁴⁶ Erkkila, Brian E., Patricia I. Kovacevic, and Derek Yach. “Restricting Flavors in ENDS Could Have Repercussions Beyond Youths’ Use.” American journal of public health 110.6 (2020): 777-778. https://ajph.aphapublications.org/doi/full/10.2105/AJPH.2020.305674

⁴⁷ Landrigan P.J. Urgent message to APHA Executive Board and AJPH Editorial Board (2021) Inzichtelijk via: https://rightoncanada.ca/wp-content/uploads/2021/02/Urgent-message-to-APHA-Executive-Board-and-AJPH-Editorial-Board-2021-01-05.pdf

⁴⁸ Benjamin G.C. Response to collaboration with tobacco industry. Inzichtelijk via: https://rightoncanada.ca/wp-content/uploads/2021/01/APHA-AJPH-Response-re-collaboration-with-tobacco-industry-10.20.20.pdf

⁴⁹ Philip Morris International. Who We Are: Transformation. https://web.archive.org/web/20190129075517/https:/www.pmi.com/who-we-are/transformation, geraardpleegd op 11 maart 2021

⁵⁰ Interview met Ruth Malone, gehouden door Stéphane Horel op 3 maart 2021

⁵¹ Foundation for a Smoke-Free World. Awarded Grants. https://archive.is/BeUVB, geraadpleegd op 15 maart 2021.

Foundation for a Smoke-Free World. Awarded Grants: Asociación Argentina De Servicios Y Estudios Médicos De Avanzada. https://www.smokefreeworld.org/awarded-grants/asociacion-argentina-de-servicios-y-estudios-medicos-de-avanzada/, geraadpleegd op 15 maart 2021.

⁵² Foundation for a Smoke-Free World. Awarded Grants: Alternative Research Initiative. https://archive.is/1UUlE, geraadpleegd op 15 maart 2021.

⁵³ Foundation for a Smoke-Free World. Awarded Grants: Foundation for a Smoke-Free World. Awarded Grants. https://archive.is/tDyMo, geraadpleegd op 15 maart 2021.

⁵⁴ Catania Conversation. Leading International Professor Says FCTC falls short of clinicians’ expectations.https://cataniaconversation.coehar.org/2020/10/05/leading-international-professor-says-fctc-falls-short-of-clinicians-expectations/, geraadpleegd 19 maart 2021

⁵⁵ D.B. Abrams et al. (2019) Tobacco Harm Reduction and the Dutch National Prevention Agreement: Letter from 36 International Experts and Academics in Tobacco Control

⁵⁶ Philip Morris International (2014) Corporate affairs approach and issues, Inzichtelijk via Reuters. The Philip Morris Files. https://www.reuters.com/investigates/section/pmi/

⁵⁷ Interview met Ruth Malone, gehouden door Stéphane Horel op 3 maart 2021

⁵⁸ McDaniel P.A. et al (2006) Philip Morris’s Project Sunrise: weakening tobacco control by working with it. Tobacco Control 2006 Jun; 15(3): 215-223.

⁵⁹ Europese Unie (2014) Tabaksproductenrichtlijn, DIRECTIVE 2014/40/EU