Hoe Poetin het Westen doet wegkijken van zijn grootste angst: een Oekraïens succesverhaal

Vladimir Poetin zijn grootste angst is dat een Oekraïens succesverhaal de Russische oppositie zou inspireren. Maar Poetin leidt de aandacht af naar zijn sterke punten: militaire overname van de Krim. En het Westen loop erin, schrijft politiek analist Damon Golriz.

Niemand geloofde nog in het succes van een civiele revolutie. Sterker nog, in een volksopstand investeren om vrijheid en voorspoed te brengen? Dat was een façade, een utopie. De Arabische revoltes leidden tot de conclusie dat sympathiseren met volksopstanden ellende, instabiliteit en zelfs oorlog teweegbrengt. En paradoxaal genoeg legitimeerden de opstanden soms zelfs de gruweldaden van zittende regimes voor het bereiken van stabiliteit. Het meest tragische voorbeeld is Bashar Al-Assad in Syrië. De afschuwelijke feiten in Syrië maakten de voorstanders van revoluties bewust dat het verdragen van de tiran voorlopig de beste optie is. Want er is ‘geen groter kwaad dan de anarchie’, herinnerden de activisten elkaar de woorden van Sophocles.

Van pessimisme naar optimisme

Maar de ontwikkelingen in de revolutie in Oekraïne kenterden dat pessimisme. In de hoofdstad Kiev leidden de aanhoudende civiele protesten tot de val van het regime en hoop op een liberale democratie. Precies dit feit is wat Russisch president Vladimir Poetin als de ambitieuze leider van het alternatief van de westerse wereldorde zo ontzettend dwars zit. Poetin rivaliseert op alle fronten met Amerika. Het succes van de liberale democratie en suprematie van Amerika bevallen hem niet. Rusland wil de leider van een alternatieve wereldorde worden: via Syrië, met Iran en nu in Oekraïne.

Maar de duidelijke protestboodschap uit Kiev was het grootste gevaar voor Poetins leiderschap. ‘Onze strijd zal zegevieren’, riep het Oekraïense volk. Er was optimisme en hoop op democratie via anti-regeringsacties toen het Oekraïense parlement de corrupte, pro-Russische president wegstuurde en vrije verkiezingen aankondigde.

De drie nieuwe verhalen van Poetin

Hoe kon president Poetin reageren op deze ontwikkelingen? Door met een semi-militaire invasie nieuwe feiten te creëren op drie fronten.

(1) Rusland introduceerde een nieuw narratief over internationaal recht,

(2) Poetin toonde leiderschap door op te komen voor ‘humanitaire hulp’ aan Russischtaligen en

(3) het Kremlin weidde, met succes, de aandacht af van de sensatiebeluste (sociale) media: het draaide om Rusland nu en niet om de revolutie.

Het optimisme over deze pro-Europese volksopstand sloeg om in pessimisme over de ‘grootse crisis van de 21^ste eeuw’, zo waarschuwde de Britse Minister van Buitenlandse Zaken William Hague. De internationale schrikreactie devalueerde de Russische munt drastisch, maar de buit was groter: het Kremlin onderhandelt nu met Europa en Amerika over haar belangen in Oekraïne. Zo legitimeert Poetin zijn narratief als het alternatief voor de westerse wereldorde. Het nieuws draait sindsdien om de sterkste kant van Rusland: militairen in de Krim en niet om de gevoeligste kant namelijk Oekraïne als inspiratie voor prowesterse revoluties in de regio.

Fluwelen revoluties

Volksopstanden hebben elkaar immers altijd al geïnspireerd. Zo ging dat ook na de Fluwelen Revolutie van Tsjecho-Slowakije (1989) over Georgië (2003) tot Oekraïne (2004). Rusland zou zo maar even de volgende zijn. Zo speculeerden de kranten in Moskou in 2004 dat ook in Rusland een Oranje Revolutie kon uitbreken. Zo’n keten van geweldloze omwentelingen om oligarchie te veranderen in echte democratie moest door Poetin doorbroken worden. De Russische Federatie deed dat ook door in delen van Georgië en Oekraïne satellietstaten te installeren die het Kremlin gehoorzamen. Echter, de dappere betogers in Kiev veranderden dat de afgelopen maanden door de Europese kant te kiezen. En dat zou de Russen kunnen inspireren, vreest Poetin.

Poetins grootste angst 1: interne oppositie

Het is daarom niet toevallig dat precies een dag voor de Russische invasie in Oekraïne Poetin de populaire oppositiefiguur Alexei Navalny onder streng huisarrest plaatste. Er mag geen replica van Oranje-revolutie in Rusland komen, dat was de boodschap aan de oppositie. In de westerse media werd geen aandacht besteed aan Poetins interne zwakte: de onderdrukking van oppositie. Juist het zwakste punt van het Kremlin trekt de minste aandacht in het westen. Mensenrechtenschendingen, huisarresten en onderdrukkingen in Rusland werden de afgelopen tijd slechts sporadisch aangehaald. En de geweldloze overwinning van de Oekraïense revolutie? Nog minder. ‘Poetin moeten we niet bozer maken’, lijkt het mantra.

Poetins grootste angst 2: een Oekraïens succesverhaal

Het Kremlin heeft een sterke onderhandelingspositie: na de VS en China is Rusland de grootste markt voor Europa. Het is ook Europa’s olie- en gasleverancier. Dit terwijl de handelsrelatie tussen Amerika en Rusland vrijwel nihil is. De beperkte diplomatieke- en sanctiemaatregelen van Europa en de VS kunnen alleen slagen als er serieus geïnvesteerd wordt in het zwakste punt van de Russische regering: het succes van de Oekraïense revolutie.

In plaats daarvan golven de analyses mee met live-updates uit het Kremlin en iedere millimeter beweging uit de Krim. Poetin heeft de overhand en slingert ons met zich mee. In de Europese steden ontbreekt het aan publieke sympathie. Steunbetuigingen en anti-oorlog manifestaties blijven uit.

Anderzijds, de provocatie van Rusland kan een kans zijn voor Oekraïne. Juist een buitenlandse invasie consolideert de binnenlandse postrevolutionaire regering. Dit kan de interim-regering in Kiev – die binnen twee maanden vrije verkiezingen moet houden – goed uitkomen. Verschillende peilingen geven de voorkeur aan voor ‘democratische waarden’ onder de bevolking, zoals een van Gallup. Drie op de vier vindt democratie ‘belangrijk’ voor ‘de ontwikkeling’ van het land.

De vrienden van Moskou in Teheran, Peking en Damascus

Maar kan de regering de pro-Europese stemming bewaren? Dat is onzeker. De toetreding van de Krim tot Rusland via een referendum blijkt maar een middel te zijn. Het Kremlin wil de passiviteit van het westen gebruiken om de publieke opinie in Oekraïne op termijn naar zich toe te trekken. Tot die tijd nemen de vrienden van Moskou in de regio maar ook in Peking, Damascus en Teheran langzamerhand het Russische narratief over. Dit verstevigt ten slotte hun machtsbasis tegenover het westen. Rusland als de leider van de alternatieve wereldorde heeft voorlopig het initiatief. Terwijl Europa en Amerika reactionair zijn en ambigue opereren over hun steun aan Oekraïne.

Met het min of meer toegeven aan Vladimir Poetin behoudt Europa de stabiliteit en groei op korte termijn. Maar het sympathiseren met de civiele revolutie van het Oekraïense volk werpt zijn vruchten af op lange termijn. De keuze is aan ons. Feit is dat de moed van het Oekraïense volk velen weer hoop en optimisme voor civiele ongehoorzaamheid bracht.