Hoe Musks efficiëntieministerie – en het bijhorende fake news – overwaait naar Europa

De besparingen van het ‘Department of Government Efficiency’ van Elon Musk blijken vooral een ideologische strooptocht tegen enkele klassieke vijanden. In Europa hopen sommigen die dunnetjes over te doen.

In de VS is het Department of Government Efficiency (DOGE) al enkele weken bezig met het tegengaan van, naar eigen zeggen, ‘verspilling en fraude’ in de Amerikaanse overheidsuitgaven.

In de praktijk komen de ‘besparingsoperaties’ van DOGE vooral neer op het schrappen van personeelsleden, programma’s en initiatieven die ideologisch niet aansluiten bij de richting die Donald Trump en Elon Musk uit willen met het land: het gaat bijvoorbeeld over antidiscriminatie-initiatieven, ontwikkelingssamenwerking, consumentenbescherming en het departement Onderwijs.

De ontmanteling van overheidsdiensten door Musks DOGE wordt ook al weken onderbouwd door de verspreiding van misvattingen en leugens, zowel op sociale media – in het bijzonder op Musks eigen X – als door het Witte Huis zelf.

Bij de afbouw van het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap USAID deelden Musk, Trump en Karoline Leavitt, woordvoerster van het Witte Huis, bijvoorbeeld herhaaldelijk de valse claim dat er 50 of 100 miljoen dollar Amerikaans belastinggeld naar ‘condooms voor Gaza’ zou zijn gegaan.

Ook andere voorbeelden van ‘verspilling’ bij USAID bleken, na factchecks, een verdraaiing van de waarheid of kwamen uit programma’s die helemaal niks met USAID te maken hadden.

Mensenhandel

Omdat DOGE de nieuwscyclus beheerst, vormt het ook een brandpunt voor de verspreiding van misinformatie en desinformatie. Zo speelde een Russische beïnvloedingsoperatie in op de actualiteit met een nepvideo van entertainmentzender E!.

Die beweerde dat DOGE had onthuld hoe ‘miljoenen dollars USAID-geld naar Hollywoodcelebrity’s was gegaan voor propaganda en reisjes naar Oekraïne’. Fake news, maar wel op X gedeeld door zowel Donald Trump jr. als Elon Musk zelf.

Opvallend is hoe vaak de vermeende ‘onthullingen’ die zogenaamd uit onderzoek van DOGE komen helemaal niet over geheime uitgaven gaan, maar gebaseerd zijn op publiek beschikbare informatie uit al lang openbare databanken zoals USASpending.gov.

In die databanken zijn particuliere DOGE-fans al weken volop aan het snuffelen naar informatie over door hen gehate personen en instanties, om dan te beweren dat ze met overheidsgeld gesteund werden. Dat leidt tot allerlei misvattingen.

Zo ontdekte iemand een uitbetaling van 265.000 dollar aan ‘Jeffrey Epstein’: prompt raakte het verhaal verspreid dat er geld was gegaan naar de beruchte miljardair die overleed na zelfdoding terwijl hij wachtte op zijn proces voor mensenhandel en verkrachting. Maar uiteindelijk bleek het te gaan om een naamgenoot die directeur was van een Amerikaans zorgverleningsbedrijf.

Omgekocht

Wat ook opvalt, is hoezeer de DOGE-operaties door Musk, Trump en aanhangers aangegrepen worden om traditionele journalistieke media aan te vallen. Zo ontstond er deze maand grote verontwaardiging over vermeende ‘miljoenen dollars subsidie aan mainstream media’ zoals Politico en The New York Times.

‘Als betaling voor het fabriceren van positieve verhalen over de Democraten’, beweerde president Trump zelfs. De nieuwsorganisaties zagen zich verplicht om te verduidelijken dat die ‘subsidies’ gewoon door overheidsdiensten afgesloten abonnementen zijn.

Vorige week beweerde Musk ook, opnieuw op basis van informatie uit een publieke databank, dat het persagentschap Reuters ‘miljoenen dollars kreeg van de Amerikaanse overheid voor “grootschalige sociale misleiding”’. Op een screenshot van USAspending.gov waren die woorden inderdaad te lezen. Donald Trump deed er op sociale media nog een schepje bovenop: ‘GEEF HET GELD TERUG, NU!’

In werkelijkheid ging het om een contract toegekend aan Thompson Reuters LLC, dat activiteiten in de sector van de informatietechnologie uitvoert, niet aan de journalistieke poot van Reuters. Het ministerie van Defensie betaalde Thompson Reuters voor een verdedigingsoperatie tégen online misleiding, zoals phishingaanvallen.

En ironisch genoeg: de aanvangsdatum van het contract lag in september 2018, midden in de eerste ambtstermijn van Donald Trump.

Transgenderideologie

Niet alleen in de Verenigde Staten heeft de DOGE-operatie impact. De geopolitieke rivalen van de Verenigde Staten wrijven zich vermoedelijk in de handen terwijl het land zijn traditionele soft power-organen zoals USAID vrijwillig ontmantelt. Ontwikkelingssamenwerkingsprojecten zien dan weer hun fondsen uit de VS opdrogen.

Toch lees je in Europa, vooral bij conservatieve en libertaire stemmen, geregeld een pleidooi voor een ‘DOGE-operatie bij ons’. Politici vragen bijvoorbeeld op X aan Musk ‘of er geen kwalijke zaken over hun land ontdekt zijn’. Ook hier ging mensen spontaan snuffelen in publieke databanken om te zien waar overheidsfondsen voor gebruikt werden, op zoek naar ‘fraude’.

Het Franse Europarlementslid Laurence Trochu nam een filmpje op waarbij ze beweerde dat ze ‘ontdekt’ had dat de EU miljoenen euro’s uitgegeven had aan ‘het promoten van transgenderideologie’.

Waarom Walter Pauli op X blijft: ‘Geef Elon Musk geen vrij spel’

Regimepers

Ook de pers kwam al snel in het vizier. De Italiaanse krant Il Fatto Quotidiano lanceerde het verhaal dat de Europese Commissie en het Europees Parlement in de aanloop naar de Europese verkiezingen heimelijk 132 miljoen euro zouden hebben versluisd naar de Europese pers. ‘Gekocht nieuws’ en ‘mediamanipulatie’ blokletterden allerlei conservatieve en eurokritische media gechoqueerd.

In werkelijkheid was dat bedrag de bovengrens van een raamcontract voor een reclamebureau om in de periode 2023-2027 te zorgen voor mediaplanning, het aankopen van reclameruimte, en ‘communicatieactiviteiten die worden uitgevoerd door het Europees Parlement en andere deelnemende Europese instellingen’.

Het contract, zo legde de persdienst van het Europees Parlement uit, ging naar het reclamebedrijf Havas Media op basis van een openbare aanbesteding.

Het doet denken aan de modus operandi van Musk de voorbije weken: eerst verdachtmakingen uiten over vermeende fraude of zelfs criminele activiteiten bij allerlei maatschappelijke actoren waarin je het vertrouwen wil ondermijnen, en vervolgens die aantijgingen laten ‘onderbouwen’ met verkeerd geïnterpreteerde fragmenten uit publieke data op de misinformatiemachine die X aan het worden is.

De hetze tegen Reuters, Politico en andere nieuwsbedrijven is dan ook vooral bedoeld om de indruk te wekken dat de traditionele nieuwsmedia ‘omgekocht’ en onbetrouwbaar zijn.

Factcheck: neen, de Amerikaanse overheid betaalde geen miljoenen aan persagentschap Reuters

Wie al geloofde dat ontwikkelingssamenwerking geldverspilling is of dat mediabedrijven ‘regimepers’ zijn die niet waarheidsgetrouw berichten, zal zich enkel gesterkt voelen door de zogenaamde ‘onthullingen van DOGE’.

Het dwingt de pers tot actie: door het publiek te overtuigen dat redactionele onafhankelijkheid een heilig principe is, maar natuurlijk ook door bloot te leggen wat er daadwerkelijk aan de hand is met al die vermeende schandalen.

Met bod van 97 miljard dollar wil Elon Musk OpenAI van Sam Altman vooral dwarsbomen