Hoe moet het verder met Biden nadat rapport zijn mentale staat in twijfel trekt?

De speciale aanklager vond het niet nodig Joe Biden aan te klagen hoewel hij ‘bewust’ geheime documenten had achtergehouden. Reden: een jury zou een ‘welwillende oude man met slecht geheugen’ niet veroordelen. In zijn boze reactie probeerde de president te tonen dat hij wél mentaal oké is, maar maakte daarbij weer een uitschuiver. Een meerderheid van kiezers maakte zich voordien al zorgen over de mentale weerbaarheid van de president. Wat nu?

Het is, schreef iemand, de belabberdste buitenvervolgingstelling die iemand zich kan voorstellen. Een lijvig rapport, opgesteld speciaal aanklager Robert Hur, geeft voorbeeld na voorbeeld van het tekortschietend geheugen van de president. Hur werd als procureur benoemd door Donald Trump, maar werd vervolgens als speciaal aanklager aangesteld door Bidens eigen minister van Justitie, Merrick Garland.

Het rapport vond geheime documenten uit Bidens tijd als vicepresident (2009-2017), notities die onder meer geheime namen bevatten. Die documenten en notities had hij (of hadden zijn medewerkers) voor verzekerde bewaring aan de archiefdiensten moeten overmaken. Ze betroffen Afghanistan, en Bidens meningsverschil met president Obama. Obama stemde in met een troepenversterking, Biden was tegen. Biden deelde sommige van zijn notities met de ghostwriter van een boek waaraan hij werkte. De ghostwriter vernietigde sommige opnames, die door medewerkers van de speciaal aanklager toch grotendeels gerecupereerd werden.

Dat alles was niet fraai, maar Biden verleende zijn medewerking aan het opsnorren van de geheime, soms topgeheime documenten/notities en hij werkte vrijwillig mee aan het onderzoek van de speciaal aanklager. In die zin deed hij het beter dan zijn presidentsrivaal Donald Trump, die veel meer documenten achterhield en die de teruggave ervan en het onderzoek actief ondermijnde.

(lees verder onder de preview)

Maar daar lag dus niet de kern van het rapport. Een zetelende president kan volgens de Amerikaanse traditie niet aangeklaagd worden. Hur voegde in zijn rapport toe dat Biden, ook als hij geen president was, niet aangeklaagd zou worden. Er was weliswaar moedwil met het achterhouden van de documenten gemoeid, maar anderen hadden gelijkaardige privénotities achtergehouden. En de manier waarop hij de documenten in een kartonnen doos in een garage naast een hondenbedje had bewaard, leek de aanklager ook te suggereren dat Joe Biden (81) onachtzaam en vergeetachtig was geweest over wat er in zijn bezit was.

Volgde een omschrijving die dodelijk kan zijn voor een president of een presidentskandidaat: een jury, aldus het rapport, zou een ‘sympathieke, welwillende oude man met slecht geheugen’ niet veroordelen. Het rapport geeft nog een serie omschrijvingen voor de president die er niet om liegen: ‘verminderde capaciteiten bij gevorderde leeftijd’, ‘foutieve herinneringen’. Hij was tijdens interviews (afgenomen op 8 en 9 oktober 2023, in volle Israël-Gaza-crisis) onzeker wanneer hij vicepresident was en wist ‘op meerdere jaren na niet’ wanneer zijn zoon Beau aan kanker was gestorven. Hij had moeite om ten overstaan van de ghostwriter zijn eigen nota’s te lezen, en was verward over wat er in Afghanistan was gebeurd.

Sisi, Mitterrand, Helmut Kohl – de lapsussen van de week

Vooral inzake de datum van het overlijden van zijn zoon reageerde de president – kort na publicatie van het rapport – furieus. ‘Ik dacht: hoe durft hij dat ter sprake te brengen. Het was hun verdomde zaak niet’.

Terwijl de president probeerde aan te tonen dat zijn geheugen oké was, en dat hij in volle controle was van het Witte Huis, had hij het over president Sisi van Mexico (Sisi is president van Egypte).

Het was de zoveelste lapsus van de afgelopen dagen. Biden gewaagde de voorbije week over ‘Mitterrand van Frankrijk’ die hij in 2021 ontmoette (president François Mitterrand stierf in 1996, Biden bedoelde Emmanuel Macron). Hij beweerde dat hij over de problemen met de VS-kiesuitslag in 2020 had gesproken met Helmut Kohl (Kohl overleed in 2017). Biden bedoelde Angela Merkel.

Net voor het rapport van de speciaal aanklager uitkwam, publiceerde NBC een peiling waaruit bleek dat 62 procent van de kiezers ‘zich grote zorgen maakt dat Biden niet de nodige mentale en fysieke gezondheid heeft om een tweede termijn aan te kunnen’. Daar bovenop maakt 14 procent zich daar matige zorgen over (slechts 11 procent maakt zich helemaal geen zorgen). Per partij opgedeeld heeft 95 procent van de Republikeinen grote of matige zorgen over de toestand van Biden, 81 procent van de onafhankelijke kiezers en 54 procent van de Democraten.

Dat is veel meer dan het aantal mensen dat zich grote of matige zorgen maakt over de mentale en fysieke toestand van Donald Trump (48 procent). Het is ook meer dan het aantal kiezers dat zich grote of matige zorgen maakt over de vele processen die tegen Trump lopen (71 procent).

Want Donald Trump (77 jaar) begaat ook wel blunders die kunnen toegeschreven worden aan verminderd mentaal vermogen. Hij heeft het erover dat hij Barack Obama heeft verslagen (het was Hillary Clinton). Hij verwarde Nancy Pelosi met Nikki Haley. Maar Trump komt vitaal over, terwijl Biden slecht te been is, fluistert, een gereduceerd programma afwerkt. Biden zegde een traditioneel presidentieel interview in de aanloop naar de Super Bowl af, hoewel hem dat een groot publiek zou opleveren.

Zoals Johnson of zoals Reagan?

Aan Democratische kant heeft geen van de partijkopstukken een poging gewaagd om het in de voorverkiezingen tegen de zittende president op te nemen. Partijbonzen zoeken naar excuses of verklaringen voor het slecht rapport van de aanklager. Ze verwijzen naar het feit dat Hor werd benoemd door Trump, waar ze uit afleiden dat hij de Democratische kandidaat wil beschadigen. Of ze zeggen dat Hor na zijn lang onderzoek gefrustreerd was dat er geen rechtszaak van komt. Velen stonden aan te schuiven voor de camera’s om te getuigen dat Biden in privéconservaties wél scherp en helder is.

Anderen binnen de partij suggereren al langer dat een jongere kandidaat de betere optie zou zijn. Daarbij zijn Obama’s gewezen topadviseur David Axelrod en Bill Clintons campagnemedewerker James Carville. Axelrod verklaarde aan The New York Times: ‘Het meest schadelijke in politiek zijn zaken die bestaande vermoedens bevestigen’. Carville gebruikte bijna dezelfde termen: ‘Ik weet niet hoe je hier uit geraakt’, stelde hij. Het rapport, ging hij verder, ‘bevestigde een bestaand vermoeden’. Samengevat: het ziet er niet goed uit.

Hoe geraakt Biden hier uit?

Hij kan gewoon voortdoen, en het ongelijk van de vele twijfelaars bewijzen. Dat is niet de gemakkelijkste optie, want op dit ogenblik hinkt hij achterop bij Trump in enkele cruciale peilingen.

Hij kan terugtreden. President Lyndon B. Johnson trok zich eind maart 1968 terug uit de verkiezingsstrijd, niet omwille van leeftijd of mentale weerbaarheid, maar omdat hij zijn aanhang zag wegsijpelen. Hij had wél behoorlijke rivalen, zoals de later dat jaar vermoorde Robert Kennedy, die een week of twee voor Johnson terugtrad, zich kandidaat had gesteld.

Maar tot dusver wijst niets erop dat Biden overweegt zijn campagne op te geven, of dat er kapers op de kust zijn die laattijdig een campagne opstarten. Biden blijft er in publieke optredens van uitgaan dat hij de beste optie is om een tweede ambtstermijn van Donald Trump tegen te houden.

Biden kan verder campagne voeren, met een rijkelijk gevulde kieskas, hopen dat Trump implodeert onder het gewicht van zijn processen, een tweede ambtstermijn uit de brand slepen en in de tweede ambtstermijn de touwtjes doorgeven aan vicepresident Kamala Harris.

Dat laatste is het scenario dat sommige Republikeinen naar voor schuiven. Presidentskandidaat Nikki Haley stelt tijdens toespraken dat een Democratische overwinning in november leidt naar president Harris. Harris is geen populaire figuur. Meer zelfs, Haley gebruikt haar als doembeeld. Tot voor kort was Harris zelfs minder populair dan Biden. Ze wordt gezien als linkser dan de president, hoewel ook de linkervleugel van de partij haar wantrouwt.

Een andere mogelijkheid na een op dit ogenblik niet zo waarschijnlijke kiesoverwinning is een ‘regentschap’, waarbij de entourage, de naaste medewerkers, het voor het zeggen hebben. Volgens sommige verslagen was dat hoe het eraan toeging in delen van de tweede ambtstermijn van Republikein Ronald Reagan. Reagan, op dat moment de oudste president in de geschiedenis (dat record heeft Biden nu met voorsprong in handen), zou later aan Alzheimer lijden. Een van zijn kinderen verklaarde dat de symptomen van de ziekte al merkbaar waren in zijn tweede ambtstermijn.

Sommige Republikeinen beweren dat we nu al in zo’n situatie verkeren.

Toch maar afwachten hoe het echt met Biden gesteld is, hoe de campagne verder verloopt, of er kapers op de Democratische kust verschijnen, en hoe het afloopt in november.