Hoe Mexicaanse kartels hun grondstoffen voor drugs kopen in China en India

Mexicaanse kartels hebben zich toegelegd op de productie van het krachtige opioïde fentanyl, dat in de VS een ware ravage aanricht. In deze voorlaatste aflevering van The Cartel Project onderzoekt Forbidden Stories de aanvoerlijnen van de grondstoffen, van India tot in China.

Negentig procent van de heroïne die in 2016 in de Verenigde Staten verkocht werd, was afkomstig uit Mexico. Maar de kartels kijken vooruit. De toekomst is synthetisch. In de bergachtige regio rond de stad Culiacan in de Mexicaanse staat Sinaloa worden de papavervelden vervangen door laboratoria. Fentanyl, een krachtige synthetische pijnstiller, is de nieuwe cashcow. Het geneesmiddel fentanyl wordt zwaar misbruikt en veroorzaakt duizenden overdoses wereldwijd.

‘Door de maatregelen van de overheid (het Mexicaanse leger vernietigde de papaverteelt, nvdr) zijn we overgeschakeld naar goedkopere synthetische opiaten’, zegt een chemicus die voor het Sinaloakartel werkt.

In zijn clandestiene laboratorium in de buurt van Culiacan geeft de man toelichting bij de fentanylbusiness. ‘Het is een van de meest aantrekkelijke drugs voor kartels. Het levert meer winst op. Je hebt maar één pil per persoon nodig. Dus als we 10.000 pillen transporteren, dan heb je 10.000 mensen die ze gaan innemen.’

In een keukenschaaltje roert de man met een plastic spatel in wit poeder. Het poeder wordt gebruikt om fentanylpillen te maken. Ze krijgen nog een stempel met de letter M. ‘Ik besef dat mijn pil zeer krachtig is en dat ze afhankelijkheid zal creëren’, zegt de chemicus. ‘En dat is wat ik wil: dat een consument een pil neemt, en dan een nieuwe dosis nodig heeft.’

Gecoördineerd door het netwerk Forbidden Stories werkten 60 journalisten uit 18 landen samen om de aanvoerlijnen van synthetische drugs te onderzoeken. Zo zetten we het werk van vermoorde Mexicaanse journalisten voort.

Jackpot

Fentanyl is buitengewoon winstgevend. Om dit zeer krachtige medicijn aan te maken is een minimum aan arbeidskrachten en infrastructuur nodig. In een intern rapport uit 2019 schrijft het Amerikaanse Drug Enforcement Agency (DEA) dat het naar schatting 1 dollar kost om een fentanylpil te produceren. Elke pil wordt dan doorverkocht in de VS voor 10 dollar of meer.

Fentanyl is een jackpot voor Mexicaanse kartels – en het Sinaloakartel heeft de leiding.

‘Wetshandhavingsgegevens geanalyseerd van 2018 tot eind februari 2019 tonen aan dat het Sinaloakartel zich heeft gevestigd als een prominente producent en handelaar van fentanyl uit Mexico naar de Verenigde Staten’, schrijft de DEA in het rapport. Ondanks de arrestatie in 2016 van Joaquin Guzman, de beruchte kartelleider die bekend staat als ‘El Chapo’, erkende de DEA dat de drugshandel nog steeds op volle toeren draait.

Het DEA-rapport is afkomstig uit Blue Leaks – een massaal intern datalek van Amerikaanse wetshandhavingsinstanties dat afgelopen juni is gepubliceerd.

De Indiase connectie

Waar halen de Mexicaanse kartels hun precursoren om fentanyl aan te maken? ‘De basisingrediënten voor fentanyl en andere synthetische drugs worden ingevoerd uit China of India’, zegt een goedgeïnformeerde bron binnen de Mexicaanse overheid.

Op 25 september 2018 arresteerden de Indiase autoriteiten Manu G., samen met een Mexicaanse zakenpartner en een Indiase chemicus. De drie werden opgepakt in een laboratorium in Indore met maskers en handschoenen aan. Ze waren ook in het bezit van fentanyl.

Manu G. en zijn compagnons waren van plan om de fentanyl, verborgen in een koffer, op een commerciële vlucht naar Mexico te verschepen. Een intern DEA-rapport van december 2018 zoomt verder in op Manu G. De man, die momenteel gevangen zit en samen met de twee andere verdachten wacht op zijn proces, wordt in het rapport beschreven als ‘een vermeende zakenpartner van een bekend lid van het Sinaloakartel, die precursorchemicaliën verkreeg die gebruikt worden om illegale drugs in Mexico te produceren die vervolgens in de VS worden verdeeld.’

In het interne rapport van de DEA, dat in detail ingaat op de arrestatie van Manu G., schrijft het agentschap dat het bedrijf van G. ook samenwerkte met een persoon in China. Volgens het rapport gaat de DEA ervan uit dat die Chinese burger precursors naar Mexicaanse kartels stuurde voor de productie van meth, fentanylanalogen en zijn derivaten, alsook afgewerkte fentanyl.’

Gevraagd naar commentaar op deze informatie, antwoordde een DEA-woordvoerder aan Forbidden Stories dat hij het rapport in kwestie niet kende en ook niet had gezien. Forbidden Stories probeerde contact op te nemen met Manu G. maar kreeg geen reactie.

De Chinese connectie

Tot voor kort exporteerde China een groot deel van de fentanyl die in de VS verkocht wordt. ‘Individuen importeerden fentanyl uit China, maakten er in hun kelder tabletten van en boden die online te koop aan, op het darknet, of ze werkten samen met een lokale distributeur om de pillen op straat te verkopen’, zegt drugsexpert Bryce Pardo van de Amerikaanse denktank RAND.

Maar dat plaatje veranderde door strengere regels die in 2017 en 2019 internationaal en in China werden opgelegd. Fentanyl verschepen werd direct risicovoller. Kartels zagen hun kans door de markt te betreden als tussenpersonen. ‘De winstmarges halen ze eruit door het product te synthetiseren en verfijnen in zijn consumeerbare vorm’, zegt Falko Ernst, Mexico-analist bij de denktank International Crisis Group.

China blijft de belangrijkste producent van de precursoren die nodig zijn om medicijnen en synthetische drugs te maken. Dat is een van de redenen waarom Mexicaanse kartels al in de jaren 1990 en 2000 ‘banden aanknoopten in China als leverancier van precursorchemicaliën’. In die tijd werden de grondstoffen vooral gebruikt om methamfetamine te produceren.

Met zijn gevestigde netwerk beschikte het Sinaloakartel al over een solide infrastructuur om zijn activiteiten uit te breiden naar synthetische drugs. Een van de DEA-memo’s die via BlueLeaks zijn uitgelekt, beschrijft een goed georganiseerd circuit, met magazijnen aan de grens en distributeurs in de Verenigde Staten. De memo beschrijft ook een van de technieken van het kartel om precursoren te verkrijgen. In het document is sprake van de betrokkenheid van een ‘individu in Culiacan, Sinaloa, Mexico’ die als een onafhankelijke verkoper fungeerde. Zijn missie was om namens het kartel ‘grote hoeveelheden fentanyl-precursorchemicaliën rechtstreeks uit China te kopen’.

Rode lijst

Net omdat het risico op misbruik bestaat, is de verkoop van precursoren sterk gereguleerd.

Het Internationaal Comité van toezicht op verdovende middelen (INCB) van de Verenigde Naties hanteert daarvoor een ‘rode lijst’ van stoffen die onder internationale controle staan. Voor fentanyl gaat het om twee stoffen: NPP en ANPP.

Maar helaas zijn er bijna eindeloze mogelijkheden om die controles te omzeilen, met name door andere, niet-gereguleerde, precursoren aan te maken. De uiteindelijke stof is dan licht gewijzigd, maar het effect ervan is hetzelfde. Minder gecontroleerde (of zelfs helemaal niet gecontroleerde) precursoren die gelijksoortig zijn aan NPP en ANPP worden in China gesynthetiseerd.

Om dat fenomeen tegen te gaan, heeft het INCB een aantal stoffen op een lijst geplaatst van producten ‘om te monitoren’. Dat is de zogenaamde ISSL-lijst (International Special Surveillance List). Die lijst identificeert producten die niet noodzakelijkerwijs onder controle staan maar die wel vaak voor illegale doeleinden worden gebruikt. In theorie vertrouwt het INCB voor de opvolging van die lijst op de goodwill van de bedrijven en de inspecties door de autoriteiten. Maar in werkelijkheid wordt de omvang van het probleem onthuld met een eenvoudige Google-zoekopdracht.

Dekmantel

We voerden op de zoekmachine een reeks trefwoorden in van precursoren die in fentanyl worden gebruikt. Tussen de zoekresultaten vinden we een aantal berichten op het sociale netwerk Pinterest. Het gaat om berichten van Chinese bedrijven die fentanyl-precursoren voor export aanbieden; veel berichten zijn gericht op Mexico.

Een van de precursoren die op het moment van ons onderzoek online het vaakst werd aangeboden is ‘4-AP’, een stof op de ISSL-lijst die onlangs in de VS onder controle is geplaatst. Volgens de DEA heeft 4-AP maar één doel: fentanylproductie.

Onder de dekmantel van een valse Mexicaanse identiteit nam Forbidden Stories contact op met drie bedrijven. Alle drie boden ze ons stoffen aan waarvan bekend is dat ze voor opioïden-synthese kunnen worden gebruikt. Die aanbiedingen liepen zomaar binnen, zonder dat we onze identiteit hoefden bekend te maken of een bedrijfsnaam hoefden op te geven.