Hoe Hongarije een bondgenoot van China werd

De relatie tussen China en de Europese Unie is verzuurd. Aan tegenstrijdige standpunten geen gebrek: de invasie in Oekraïne, schendingen van de mensenrechten, grootspraak over Taiwan. Tegelijk stelt één land zich opvallend welwillend op tegenover China: Hongarije.

Het standpunt van Hongarije over de Russische invasie in Oekraïne is duidelijk: westerse steun voor Oekraïne is olie op het vuur, en dat gaat ten koste van Europa. Eind mei, tijdens een interview met het Amerikaanse persbureau Bloomberg, verdedigde de Hongaarse premier Viktor Orban zijn keuze nog om 500 miljoen euro financiële steun voor Oekraïne te blokkeren. ‘Het kan deze oorlog niet winnen’, aldus Orban.

Daar is China het roerend mee eens. De wereldbeelden van Orban en de Chinese president Xi Jinping lijken verbazend goed op elkaar. Ze zijn allebei in meer of mindere mate autoritair, willen de macht van de Verenigde Staten inperken, en geloven dat het Westen op zijn retour is. Ze zijn allebei fan van Rusland. Orbans vrienden in de zakenwereld zouden gebaat zijn bij overeenkomsten met autoritaire regimes.

Nuttig hulpje

Hongarije kan ook nuttig zijn voor de buitenlandse belangen van China. Het land heeft kritische standpunten van de Europese Eunie over China tegengewerkt of laten afzwakken. Binnen de NAVO durft het zich al eens dwars op te stellen – onlangs nog, toen het de ratificatie van de toetreding van Zweden en Finland liet uitstellen en zo Turkije steunde. Redenen genoeg dus voor China om Hongarije – een van de armste landen van de EU, met minder dan 10 miljoen inwoners – als bondgenoot te willen.

Van alle Europeanen zijn de Hongaren het meest China-gezind, zo blijkt uit opiniepeilingen. Belangrijke kanttekening daarbij: het helpt dat de voornamelijk regeringsgezinde media sceptische standpunten over China onderdrukken. Volgens een enquête van het Pew Research Centre, een Amerikaans opinieonderzoeksbureau, blijkt net dat 52 procent van de Hongaren een negatief beeld van China heeft. Dat is 15 procentpunt meer dan in 2019.

In 2021 er vonden er verschillende betogingen plaats in Boedapest en in Debrecen, de tweede grootste stad, tegen Chinese projecten in het land. Ook vandaag vind je ten zuiden van het centrum van Boedapest nog altijd straatbordjes die herinneren aan de protesten van toen. Straatnamen zoals ‘Oeigoerse Martelarenstraat’ en ‘Bisschop Hszie Si-kuangstraat’ (genoemd naar de overleden Xie Shiguang, een katholiek die 30 jaar gevangen zat) zijn schimpscheuten aan het adres van China. De burgemeester van Boedapest, Gergely Karácsony, voerde die straatnamen in 2021 in uit protest tegen de bouw van een Chinese Fudan-universiteitscampus in zijn stad. Uit gelekte documenten is gebleken dat de uitvoering van de plannen 1,67 miljard euro zou kosten. 80 procent van dat geld zou komen van een Chinese lening.

Door het Fudan-project kwamen critici van de regering in Boedapest in actie. Drie dagen na de naamsverandering van de straten kwamen duizenden mensen op straat tegen de bouw van de campus. De betogers waren bang voor een mogelijke inperking van de academische vrijheid en boos dat het gebied dat bestemd was voor gesubsidieerde studentenhuisvesting verloren ging.

Orban stemde uiteindelijk in met een referendum. Maar na zijn herverkiezing in 2022 stelde het Grondwettelijk Hof dat zo’n stemming niet mogelijk was omdat het om een internationaal akkoord ging. Het is nog niet zeker of het project doorgaat. Enkele analisten in Boedapest menen dat China mogelijk zal terugkrabbelen vanwege de publieke verontwaardiging.

Oppositie

Sinds de verkiezingen van vorig jaar lijkt de oppositie de commotie van 2021 wat los te laten, maar in Debrecen hebben zelfs voorstanders van de regering zich onlangs aangesloten bij een campagne tegen een ander Chinees project.

In augustus kondigde CATL, een Chinese producent van batterijen, zijn plannen aan om een fabriek te bouwen juist buiten de stad, in het dorpje Mikepércs. De bouw zal zo’n 7,16 miljard euro kosten. De fabriek zou batterijen maken voor elektrische voortuigen en de grootste batterijfabriek in Europa worden. Hongarije wil al langer meer elektrische wagens produceren, en dat trekt ook investeringen uit andere landen aan. Vorig jaar begon het Duitse BMW met de bouw van een bedrijf voor batterijen en elektrische voertuigen in Debrecen, goed voor een investering van 1,86 miljard euro. Deze maand heeft een ander Chinees bedrijf, EVE Energy, aangekondigd dat het een batterijfabriek van 1,1 miljard euro zal oprichten om die BMW-fabriek te bevoorraden.

Inwoners maken zich zorgen over de mogelijke impact van het CATL-project op het milieu en de schaarse watervoorraden in het gebied. Er werd al betoogd, en tijdens openbare zittingen werden lokale ambtenaren geïnterpelleerd. Vraag is of dat Orban en de Chinezen op andere gedachten zal brengen.

Belt and Road

De oppositie heeft nu haar pijlen gericht op een nieuwe Chinese miljardenonderneming: een spoorwegverbinding tussen Boedapest en Belgrado in buurland Servië. De werken in Hongarije zijn al sinds 2021 aan de gang. De oppositie zegt dat het project te duur is en vreest mogelijke vriendjespolitiek bij de toewijzing van contracten. Maar voor China is het een hoogtepunt voor zijn Belt and Road-project, een ontwikkelingsstrategie gericht op verbinding en samenwerking tussen Afrika, Europa en Azië. Orban staat volledig achter het project.

Ondanks de wrijvingen met Europa zal Xi zijn beleid wellicht niet bijsturen. En hoewel Orban politiek geïsoleerd staat van Europa, lijkt hij niet geneigd afstand te nemen van China. Zolang hij de teugels in handen heeft, zal Hongarije een nuttige bondgenoot blijven.

‘Zijn standpunt over China toont hoe goede banden tussen China en andere Europese landen kunnen worden gevormd’, schreven twee Chinese onderzoekers in een paper die in een tijdschrift van de Communistische Partij verscheen. Eén duidelijk les is dat pro-Russische, niet-liberale regeringen dikke vrienden kunnen worden. En daarvoor heeft China minder en minder opties in Europa.

Vertaling: Lara Thierens