Syrië mengt zich in de strijd tussen Turkije en de Koerden. Ook de Turken hebben er belang bij als de Syrische president Assad de controle in het grensgebied overneemt, denkt de Nederlandse Syriëkenner Koos van Dam.
De Koerden en de Syrische overheid hebben de afgelopen jaren zowel tegenover elkaar gestaan als samengewerkt in de complexe Syrische oorlog. Sinds de Islamitische Staat grotendeels verslagen is, zijn de twee partijen al een tijdlang aan het onderhandelen over de toekomst van de semi-Koerdische regio. Toch kwam de militaire steun van het Syrische leger aan de Koerden voor velen als een verrassing. Midden-Oostenexpert en voormalig diplomaat Nikolaos ‘Koos’ van Dam geeft uitleg.
De Koerden menen dat ze beter af zijn onder de Syrische president Assad dan onder een Turkse bezetting.
Waarom vragen de Koerden hulp aan president Bashar al-Assad?
Koos van Dam: Ik denk dat de Koerden van mening zijn dat ze beter af zijn onder Assad dan onder de Turkse bezetting. Dan heb je het over een bezetting waarbij de Turken een etnische zuivering willen doorvoeren zodat de grensstrook straks door niet-Koerden wordt bewoond. Het gaat steeds weer over allianties waarbij de Koerden, of eigenlijk moet ik zeggen de PYD (Democratische Uniepartij, waarvan de Koerdische militie YPG de militaire tak vormt, nvdr), er het minst slecht uitkomt. Assad heeft de PYD in het verleden gesteund in de strijd tegen de IS en andere partijen. Niet met de bedoeling om de Koerden te helpen, maar om te bewerkstelligen dat Assads tegenstanders werden verzwakt. Dat is nu ook het geval. Assad wil niet anders dan dat heel Syrië weer onder Syrisch bestuur komt. Misschien – en dat zou wel verstandig zijn – zal hij aan bepaalde Koerdische verlangens tegemoetkomen, over de Koerdische identiteit en over autonomie. Daarbij nemen de meeste Koerdische partijen trouwens genoegen met een administratieve decentralisatie, terwijl de PYD ook politieke decentralisatie wil. Maar met dat laatste zal het Syrische regime niet akkoord gaan. Dus is het voor de PYD een kwestie van kiezen tussen slecht en minder slecht.
De Turken zullen het ook geen verkeerd idee vinden als Assad het gebied van de PYD onder controle zou houden. Omdat de PKK (de Koerdische Arbeiderspartij in Turkije, nvdr) en de PYD elkaars verlengstukken zijn, vrezen de Turken dat de PKK het noordoosten van Syrië zal gebruiken als strategisch gebied. Als Assad daar de leiding neemt, is dat gevaar van de baan. Er is dus ook een Turks veiligheidsbelang bij gediend. En ook Rusland heeft het liefst dat Assad het hele land onder controle heeft.
Wat gebeurt er met de gevangen IS-strijders als Assad de regio overneemt?
Van Dam: In Nederland (en in België, nvdr) gaan stemmen op om IS-strijders terug te halen. Anderen vinden dat ze ter plekke moeten worden berecht. Maar als je ze daar wilt laten berechten, moet je ook accepteren dat ze de doodstraf kunnen krijgen. Of je moet hun verblijf betalen. Daar is het misschien goedkoper om een gevangene te houden – in Nederland kost het ongeveer 300 euro per dag. Dat is zo’n 100.000 euro per jaar, bij een gevangenschap van 20 jaar gaat het om 2 miljoen euro per persoon. Dat zal in België hetzelfde zijn. Het gaat dus om een dilemma: ofwel betalen, ofwel de doodstraf accepteren. En dan hebben we het nog niet over de IS-families gehad.
Ik denk dat het Syrische regime wel weg weet met de IS-strijders: het ruimt ze gewoon op. Maar het kan ook dat Assad aan Europa zegt dat het zijn IS-strijders terugkrijgt, in ruil voor een herstel van de internationale betrekkingen.
Waarom heeft de Amerikaanse president Donald Trump zijn militairen uit Syrië teruggetrokken?
Van Dam: Volgens mij heeft hij ingezien dat de Amerikaanse inmenging in al die conflicten in het Midden-Oosten alleen maar grote nadelen heeft opgeleverd. Dat is ook wáár, zeker wat Irak betreft. Het heeft de VS niets opgebracht, alleen maar ellende. Velen vinden dat de Amerikanen de Koerden in de steek laten. In zekere zin is dat ook zo, en dat spelen de Koerden natuurlijk uit. Ze hebben een sterke lobby, veel beter dan die van de Palestijnse christenen, bijvoorbeeld. Maar als het om mensenrechtenschendingen gaat, dan heeft de PYD zeker geen vlekkeloze reputatie. Er wordt nu wel gepraat over mensenrechtenschendingen door de Turken, maar de PYD doet niet veel onder qua etnische zuiveringen, al zullen ze dat altijd ontkennen. Puur theoretisch gezien: Nederlandse en Belgische politici die een democratisch proces willen ondersteunen in Syrië doen dat door hun steun aan de – bij mijn weten – meest autoritaire partij, die wordt verworpen door de andere Koerdische organisaties.
Is een no-flyzone de meest effectieve manier om de Turkse president Recep Tayyip Erdogan te stoppen?
Van Dam: Zelfs al zou er een militair vliegverbod komen, dan zal dat de Turken nog niet tegenhouden om hun doelen te bereiken. Ze zijn sterk genoeg om het ook zonder luchtmacht te kunnen. De Turken zullen meer openstaan voor een akkoord met het Syrische regime, mogelijk onder auspiciën van Rusland. Maar nogmaals: het zou verstandig zijn als Syrië in dat akkoord ook rekening houdt met de wensen van de Koerden.
‘Zonder Syrië redden we het niet, punt’
De Syrische militaire steun aan de Koerden wordt bij de bevolking met voorzichtige opluchting onthaald.
De ontwikkelingen gaan snel in het noordoosten van Syrië. De regeringstroepen van president Bashar al-Assad zijn aanwezig op verschillende plaatsen in de grensstrook, en strijden zij aan zij met de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) tegen de Turken.
‘We zijn overrompeld door dit akkoord tussen de Koerden en de Syrische regering, maar het is onze enige redding’, zegt Jalal Ahmad aan de telefoon. Hij woont in het stadje Amuda in Noordoost-Syrië, en is vandaag met zijn schoonfamilie bijeen voor de begrafenis van zijn schoonbroer die op zondag werd gedood door de Turkse troepen. ‘Mijn schoonbroer was samen met andere Koerden onderweg naar het grensstadje Tal Abyad om onze strijders te steunen toen hun voertuig door een Turks gevechtsvliegtuig werd bestookt. Niemand heeft het overleefd. Er zijn in een paar dagen tijd al zo veel doden en gewonden gevallen dat we blij zijn met de tussenkomst van het Syrische leger. Zonder hen redden we het niet, punt. Dat is het enige wat telt op dit moment.’
Ook Muhammed Hassan van de Commissie van Buitenlandse Betrekkingen, die we een dag na de mobilisatie van het Syrische leger spreken, is voorzichtig opgelucht: ‘Het gaat vooralsnog alleen om een militaire deal tussen de Koerden en Assad om de grensstrook te beschermen tegen de Turken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
