‘Hoe harder de Spaanse repressie, hoe groter het verzet’

Meer dan 800 Catalanen raakten gewond nadat de Spaanse regering in Madrid het onafhankelijkheidsreferendum in de regio op zondag trachtte tegen te houden. Knack brengt verslag uit vanuit een klein dorpje dichtbij Barcelona.

Wanneer de stembussen om 8 uur ’s ochtends de basisschool in Sant Joan de Vilatorrada, een dorpje op 52 kilometer van Barcelona, worden binnengedragen klinkt er een daverend applaus. Op de binnenplaats van de school hebben zich zeker honderd mensen verzameld, tientallen van hen hebben in de gymzaal overnacht. ‘Ik ben zo zenuwachtig’, zegt Queralt Valls (22). ‘Hier heb ik maanden naar uitgekeken. Ik had niet verwacht dat er zoveel mensen zouden komen.’

De afgelopen weken deed de Spaanse regering er alles aan om het illegale referendum voor de Catalaanse onafhankelijkheid te voorkomen. Drie weken geleden verklaarde het Constitutionele Hof in Madrid het referendum voor afscheiding al ongrondwettelijk. De Catalaanse president Carles Puigdemont liet echter weten de stemming gewoon door te zetten.

Al snel volgde een klopjacht op de stembiljetten, waarbij verschillende drukkerijen werden doorzocht. De Guardia Civil nam uiteindelijk 2,5 miljoen stembiljetten in beslag. Zeventien verschillende regiobestuurders werden opgepakt. Om te voorkomen dat de politie ze zou sluiten, bezetten Catalanen in de hele regio vanaf afgelopen vrijdag scholen die als stemlokaal zouden gaan dienen.

In Sant Joan de Villatorrada zijn ze er helemaal klaar voor. De gymzaal waar vannacht nog gekampeerd werd, is inmiddels ingericht als stemlokaal. De stembiljetten liggen klaar op keurige stapeltjes. Waar ze gedrukt zijn en verborgen werden gehouden, was tot vanochtend uiterst geheim. ‘Ze zijn vorige week gedrukt in Perpignan‘ vertelt een van de organisatoren Alex Montes. ‘Vervolgens zijn honderden Catalanen die hiervoor zijn uitgekozen allemaal los van elkaar daar naartoe gereisd om de stembiljetten op te halen.’

Politie komt en gaat

In de Joncadella-school verderop in hetzelfde dorp wacht een vijftigtal aanwezigen op de komst van de Catalaanse politie, de Mossos d’Esquadra. De Catalaanse politie heeft de opdracht om de lokalen vanaf zes uur ’s ochtends te ontruimen. Politiechef Trapero heeft echter expliciet benadrukt dat hierbij absoluut geen geweld mag worden gebruikt.

Als de agenten rond half tien aankomen worden ze met een daverend applaus ontvangen. Voor de deur van de school heeft zich een haag van mensen gevormd. De agenten zetten een paar symbolische stappen richting de deur en keren dan rustig weer om. Onder luid geapplaudisseer vertrekken ze weer.

‘De Mossos d’Esquadra hebben de opdracht gekregen om de veiligheid boven alles te stellen. Als ze zien dat het stemlokaal vol is met mensen kunnen ze dus niets doen’, legt Montserrat Sala (22) uit. ‘Maar’, voegt ze er lachend aan toe, ‘eigenlijk denken we dat ze ook helemaal niet willen ingrijpen. Ze zijn zelf Catalaans, maar moeten wel hun werk doen. Ze bevinden zich in een heel lastig parket.’

Met dit scenario heeft de regering in Madrid rekening gehouden. Tienduizend agenten van de Guardia Civil en de Spaanse nationale politie zijn naar de regio gestuurd. In Sant Joan de Vilatorrada vormt zich ondertussen een enorme rij mensen voor de als stemlokaal ingerichte gymzaal. Maar langzamerhand begint het optimisme plaats te maken voor onrust. De eerste berichten dat de Spaanse Guardia Civil bezette scholen in Barcelona, Girona en Lleida met geweld ontruimt komen binnen. Op Twitter verschijnen foto’s van bebloede Catalanen.

En dan rond elf uur staat ook bij de basisschool in Sant Joan de Vilatorrada de Spaanse Guardia Civil voor de deur. De bewoners scharen zich achter de hekken van de binnenplaats. Votarem, ‘wij willen stemmen’, klinkt uit de school. Uiteindelijk doen de betogers de poort open, maar weg gaan ze niet. En dat is het startsein voor de Guardia Civil om op de menigte in te beuken. De weerstand is echter te groot. Nog even proberen de agenten de achterdeur van de school in te beuken. ‘Er zitten hier godverdomme kleine kinderen’, roept iemand. Dat geeft uiteindelijk de doorslag voor de agenten om te vertrekken.

Gewelddadige repressie

Op andere plaatsen in Catalonië ging het er een stuk gewelddadiger aan toe. Via Twitter worden tientallen video’s verspreid waarop te zien is hoe de Guardia Civil met veel geweld bezetters uit de stemlokalen probeert te jagen. Het aantal gewonden stijgt. Op verschillende plekken neemt de politie de plastic stembussen in beslag.

De Catalaanse regering laat ondertussen weten dat mensen bij elk willekeurig stemlokaal in de regio kunnen stemmen, dus niet per se alleen het stemlokaal waar ze geregistreerd staan. Met een speciaal hiervoor ontworpen app worden de identiteitsnummers van de kiezers geregistreerd. Op die manier moet voorkomen worden dat mensen meerdere keren hun stem uitbrengen. Maar in sommige delen van de regio hapert de app en wordt overgegaan tot het registreren van de stemmers met de hand.

‘We hebben het recht om te stemmen. Hoe harder de Spaanse regering ons dat recht ontkent, hoe groter het verzet.’

Ook in Sant Joan de Vilatorrada leek het systeem te falen. Maar inmiddels is de app weer in de lucht en kan er gestemd worden, al hebben de kiezers er gemengde gevoelens bij. De twintigjarige Elisa komt uit een dorp uit in de buurt. ‘Maar daar zijn alle stemlokalen al gesloten’, legt ze uit. Elisa denkt dat haar stem na alles wat er vanochtend is gebeurd, sowieso eerder symbolisch is. ‘Er zijn al stemmen gejat door de Guardia Civil en door het uitvallen van het netwerk kunnen we niet meer goed controleren wie al gestemd heeft en wie niet’, legt ze uit. ‘Het resultaat is dus niet waterdicht. Ik vrees dat we hiermee niet de onafhankelijkheid kunnen uitroepen.’

Ook veel andere inwoners lijken terneergeslagen. Daarnaast heerst vooral woede en verontwaardiging over de gewelddadige manier waarop de Spaanse regering het referendum probeert tegen te houden. ‘Ik vind het ongelooflijk dat ik het risico loop in elkaar geslagen te worden, alleen omdat ik op een vreedzame manier mijn recht om te stemmen opeis’, zegt Cristina Rovira (31). Ook onder de politici is de woede en de verontwaardiging groot. Op Twitter noemde burgemeester van Barcelona Ada Colou de Spaanse premier Mariano Rajoy een lafaard. Zowel Colau als partijleider van de linkse Spaanse partij Podemos eisen nu dat hij aftreedt.

De 32-jarige Marina Sampons weet één ding zeker: de onafhankelijkheid van Catalonië is niet meer te stoppen. Volgens haar heeft de Spaanse regering dit voor een groot deel aan zichzelf te danken. ‘Alleen al de afgelopen twee weken is het aantal mensen dat voor onafhankelijkheid is gegroeid. We hebben het recht om te stemmen. Hoe harder de Spaanse regering ons dat recht ontkent, hoe groter het verzet.’