Een Russisch diasporafonds betaalde de advocaat van een FSB-huurmoordenaar

Officieel houdt de Russische organisatie Pravfond zich bezig met de Russische diaspora. Toch gaan haar activiteiten een stuk verder. Zo betaalde Pravfond de advocaten van de beruchte wapenhandelaar Viktor Boet en van FSB-huurmoordenaar Vadim Krasikov.

Officieel heeft Pravfond, de Russische overheidsorganisatie waarover Knack vandaag al berichtte, een nobele functie. Het ‘Fonds ter ondersteuning en verdediging van de rechten van landgenoten die in het buitenland leven’, zoals Pravfond officieel heet, wil de banden met de Russischtalige diaspora aanhalen. Het valt sinds zijn oprichting in 2012 onder het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken en Rossotroednitsjestvo, het Russische agentschap voor humanitaire samenwerking en diaspora.

Toch blijven de activiteiten van het Fonds niet beperkt tot steun aan de diaspora. De stichting wordt ook graag gebruikt door de Russische inlichtingendiensten. Zo betaalde Pravfond volgens interne documenten minstens 60.000 euro aan Robert Unger, de Duitse advocaat van de Russische huurmoordenaar Vadim Krasikov.

Krasikov werd in 2021 tot een levenslange gevangenisstraf veroordeeld voor de moord op Zelimchan Changosjvili, een voormalige Tsjetsjeense rebellenleider met de Georgische nationaliteit. Changosjvili werd op 23 augustus 2021 vermoord in het Berlijnse Tiergartenpark. In de Tweede Tsjetsjeense oorlog (1999-2009) vocht hij als commandant tegen het Russische leger. In 2016 vroeg Changosjvili asiel aan in Duitsland nadat hij in Georgië meerdere aanslagen had overleefd.

Het onderzoekscollectief Bellingcat identificeerde Krasikov, die onder de valse naam Vadim Sokolov opereerde, als een agent van de Russische inlichtingendienst FSB. Bellingcat ontdekte dat Sokolovs eerste paspoort pas uit 2015 dateerde. Bovendien beschikte Sokolov niet over een biometrisch paspoort, wat sinds 2009 in Rusland verplicht is. Opmerkelijk is ook dat Rusland tot 2015 een internationaal aanhoudingsbevel tegen Krasikov had lopen, hetzelfde jaar waarin Sokolovs eerste paspoort werd vervaardigd. In 2021 zette Berlijn twee Russische diplomaten uit op verdenking van betrokkenheid bij de moord.

Pasmunt voor Navalny

Krasikov is voor het Russische regime van groot belang. Kort na de dood van Changosjvili noemde Vladimir Poetin hem ‘wreed en bloeddorstig’, en beschuldigde hij hem ervan de terreuraanslag op de Moskouse metro van 2010 gepland te hebben. Toen Poetin op 9 februari 2024 geïnterviewd werd door voormalig Fox-nieuwsanker Tucker Carlson, refereerde hij nadrukkelijk aan Krasikovs zaak. Zonder Krasikov bij naam te noemen vertelde hij Carlson over ‘een persoon die een straf uitzit in een met Amerika geallieerd land’ die ‘een bandiet heeft geëlimineerd in een van de Europese hoofdsteden’. De ‘bandiet’ in kwestie – hiermee doelde hij op Changosjvili – had zich volgens Poetin misdragen ‘tijdens de gebeurtenissen in de Kaukasus’. Poetin noemde Krasikov ‘een patriot’.

Vervolgens formuleerde Poetin een opmerkelijk voorstel om Krasikov te ruilen. Hij gaf aan dat dat hij ‘klaar was om te praten’. Als mogelijke pasmunt noemde hij specifiek de naam van Evan Gershkovich, de Amerikaanse journalist van de Wall Street Journal die sinds maart 2023 op beschuldiging van spionage in een Russische gevangenis zit. Volgens Maria Pevtsjich, het hoofd van het Fonds voor de Strijd tegen Corruptie van wijlen Aleksej Navalny, stond Krasikov op het punt geruild te worden met Navalny toen hij stierf.

Uit interne documenten blijkt dat Aleksandr Oedaltsov, de directeur van Pravfond, persoonlijk de betaling aan Unger, de advocaat van Krasikov, goedkeurde. De 60.000 euro waarvan sprake bestrijkt bovendien slechts 10 van de in totaal 56 procesdagen. Het is dus mogelijk dat Unger meer geld heeft ontvangen. Manana Tsatijeva, Changosjvili’s weduwe, vertelt dat Unger tijdens het proces de journalisten van Bellingcat beschuldigde van criminele activiteiten omdat ze ‘zonder toelating van Rusland’ de zaak hebben onderzocht. ‘Het was duidelijk dat hij vooral de Russische belangen verdedigde,’ aldus Tsatijeva.

In een reactie laat Unger weten dat ‘het mandaat voor meneer Sokolov, respectievelijk Krasikov’ ‘in december 2021 is geëindigd met het vonnis’. ‘Zoals u waarschijnlijk weet, ben ik ook na het einde van het mandaat gebonden aan de wettelijke professionele vertrouwelijkheid. Aangezien ik daarvan niet bevrijd ben, kan ik uw vragen helaas niet beantwoorden.’

De belangen van meneer Boet

Krasikov is niet de enige Russische crimineel die via Pravfond gerechtelijke bijstand ontving. Ook voor Viktor Boet, de beruchte Russische wapenhandelaar die in 2011 in New York veroordeeld werd tot een celstraf van 25 jaar, betaalde de stichting een advocaat. Uit interne documenten blijkt dat Pravfond eind oktober 2014 260.000 dollar (op dat moment ongeveer 196.000 euro) overschreef naar Doroga Domoj (De weg naar huis), een organisatie die ‘landgenoten in kritieke situaties’ moet helpen. Het bedrag staat ingeboekt onder de noemer ‘verdediging van de belangen van Boet V. A.’

In 2022 werd Boet geruild voor de Amerikaanse basketbalspeelster Brittney Griner, die op 17 februari 2022 gearresteerd werd op beschuldiging van drugssmokkel – ze was betrapt met een kleine hoeveelheid hasjolie. Boet werd bij zijn terugkeer in Rusland triomfantelijk onthaald. In maart 2023 opende hij een tentoonstelling met eigen werk in Moskou. In juni 2023 verscheen hij samen op een foto met Jevgenij Prigozjin, de ondertussen aflijvige eigenaar van de Wagnergroep. In september 2023 werd Boet verkozen voor de extreemrechtse LDPR in het lokale parlement van de oblast Oeljanovsk.

Dezelfde advocaat die ook Boet verdedigde, ontving volgens Pravfond-documenten in september 2014 een som van 50.000 euro voor de verdediging van Konstantin Jarosjenko. Jaroskenko werd in 2011 veroordeeld tot een celstraf van 20 jaar wegens drugsmokkel. Het Russische buitenlandministerie drong – zonder al te veel succes – meermaals aan op Jarosjenko’s vrijlating. Hij werd in april 2022 geruild voor de Amerikaanse marine Trevor Reed, die in 2020 een celstraf van negen jaar voor geweldpleging had gekregen in Moskou.