De machtsovername van de taliban in Afghanistan was volgens de bekende Amerikaanse journalist, schrijver en terreurexpert Peter Bergen perfect te vermijden. ‘Er was geen enkele goede reden voor de terugtrekking van de Verenigde Staten (VS).’
Peter Bergen (60) buigt zich al bijna 30 jaar over Afghanistan. Hij schreef er acht boeken over en was in 1997 de eerste journalist die Osama bin Laden op tv interviewde. Dat de Amerikaanse president Joe Biden zijn troepen terugtrok, noemt hij een raadsel. ‘Washington springt nu in de bres voor de 40 miljoen Oekraïners’, zegt hij, ‘maar precies een jaar geleden werden evenveel Afghanen aan hun lot overgelaten.’
U begrijpt niet waarom?
PETER BERGEN: Het betrof geen campagnebelofte, er vielen in de laatste 18 maanden geen Amerikaanse doden te betreuren in Afghanistan en er was geen dominante politieke kracht in de VS die dat expliciet eiste. Integendeel, na de terugtrekking en de daaropvolgende Afghaanse catastrofe daalde de populariteit van de president enorm. Bovendien waren Bidens militaire adviseurs ertegen en wisten we toen ook al dat de taliban niet veranderd zijn.
Biden zei louter het akkoord uit te voeren dat zijn voorganger, Donald Trump, in februari 2020 in Doha had gesloten.
BERGEN: Hij hoefde zich daar niet aan te houden. Trumps zogenaamde deal was niet door het Congres bekrachtigd. Bovendien, wie sluit akkoorden met terreurorganisaties, terwijl de legitieme regering van Afghanistan nergens bij betrokken is? En hoe zwaar moeten we tillen aan een akkoord van Trump als we bedenken dat hij zich uit de erg solide nucleaire deal voor Iran (2015) terugtrok, waarbij zes landen zich garant stelden? Hebben de taliban zich aan het akkoord gehouden? Geenszins. Ze zetten geen inclusieve regering op, respecteerden vrouwenrechten niet en boden andermaal onderdak aan terroristen, zoals blijkt uit de uitschakeling van al-Qaeda-leider Ayman Zawahiri op 31 juli. Het enige wat ze goed deden, was geen VS-soldaten aanvallen tijdens de terugtrekking.
Bovendien was de VS-terugtrekking het startschot van een collectief vertrek. Ook de 7.000 Navo-soldaten gingen weg en de 15.000 contractoren, wat meteen betekende dat er geen medische evacuatie meer was voor de Afghaanse soldaten.
BERGEN: Het werd vaak voorgesteld alsof zij zonder slag of stoot hun wapens hebben neergelegd. Dat klopt volstrekt niet. Bij de machtsovername van de taliban zijn 66.000 Afghaanse militairen gesneuveld. Ze vochten wel degelijk, alleen hebben ze bedankt voor een collectieve zelfmoord.
Goed Amerikaans beleid in Afghanistan, waaruit had dat moeten bestaan?
BERGEN: Go light, go long, zoals het Pentagon het wilde. Politieke stabiliteit creëren met een kleine stabiliteitsmacht. Zou dat altijd simpel zijn? Wellicht niet, maar kijk naar de situatie nu.
Het avontuur van de Verenigde Staten in Afghanistan heeft vijftig keer meer gekost dan het Marshallplan voor West-Europa eind jaren veertig. En toch is het land dat ze achterlaten er slecht aan toe.
BERGEN: Dat laatste valt moeilijk te ontkennen. Tussen nu en november, zo blijkt uit het meest recente voedselveiligheidsrapport van het Wereld Voedselprogramma, zal bijna de helft van de Afghanen met ernstig voedseltekort kampen en 90 procent van de bevolking ging in de afgelopen negen maanden met honger naar bed. Maar wat die kostprijs betreft: het gros van dat geld is teruggevloeid naar de VS. Het zijn de beveiligingsfirma’s, de militaire operaties, de fenomenale wapenarsenalen die fortuinen hebben gekost. Daar zijn de meeste Afghanen niet beter van geworden.
Volgens Lakhdar Brahimi, de gewezen Speciale Gezant voor Afghanistan van de Verenigde Naties hadden de taliban meteen na de VS-invasie betrokken moeten worden bij de besprekingen over de toekomst. Wat vindt u daarvan?
BERGEN: Helemaal akkoord. Waren de militair verslagen taliban toen betrokken in het politieke proces, dan hadden ze wellicht in de jaren daarop de wapens niet opgenomen. Hun leider, de mollah Omar, wilde alleen naar zijn geboortestreek in het zuiden van het land terugkeren.
De taliban staan nu sterker dan ooit. De gewapende oppositie van Ahmad Shah Massoud heeft zijn basis in de Pansjirvallei verloren en de VS lieten gigantische voorraden wapens achter. Zullen ze nu langer standhouden dan de eerste keer, toen ze het nipt vijf jaar uitzongen?
BERGEN: Dat valt nog te bezien. Deze machthebbers zijn immers niet in staat om te regeren. De maatschappijvisie van de taliban is fundamenteel clericaal: zorg ervoor dat de mens zuiver gedrag stelt en de rest gaat vanzelf. Om zaken als elektriciteit of watervoorziening bekommeren de mollahs zich niet. Ik zie bovendien twee omstandigheden die een nieuwe buitenlandse interventie kunnen uitlokken: grootschalige mensenrechtenschendingen, zoals etnische zuiveringen onder de Hazara, of nieuwe terreuraanslagen in het Westen, gepleegd door lui die in Afghanistan onderdak kregen.
