Amerikaans president Donald Trump wil graag betere relaties met Rusland. Maar in het Amerikaans Congres werken zijn partijgenoten samen met de Democraten om de plannen van de president te dwarsbomen. Tot Trumps grote frustratie.
Tijdens het presidentschap van Donald Trump is het water tussen de Republikeinen en de Democraten er niet minder diep op geworden. Terwijl de Democraten er alles aan doen om Trump het vuur aan de schenen te leggen, blijft de Republikeinse Partij quasi als één man achter haar omstreden president staan.
Dat blijkt onder meer uit het stemgedrag in het Amerikaanse Congres, dat bestaat uit het Huis van Afgevaardigden en de Senaat. De 244 Republikeinse leden van het Huis van Afgevaardigden stemmen gemiddeld in ruim 93% van de gevallen in lijn met het standpunt van hun president. In de Senaat ligt dat percentage niet veel lager, waar de Republikeinse Senatoren in gemiddeld 91% van de gevallen conform Trumps voorkeur stemmen. Met andere woorden heeft Trump in beide kamers een erg trouwe Republikeinse meerderheid.
Maar ook in de Amerikaanse politiek is er de uitzondering die de regel bevestigt. De Ruslandpolitiek die Trump wil voeren, kan binnen zijn partij amper op steun rekenen. Als het op Moskou aankomt, werken de Republikeinen zelfs consequent met hun traditionele aartsvijanden van de Democratische Partij samen om de Amerikaanse president aan banden te leggen.
In werkelijkheid vaart Washington intussen zelfs een strengere Ruslandkoers dan onder Trumps voorganger Barack Obama. Onder zijn presidentschap werden vanaf 2012 de eerste Ruslandsancties ingevoerd, die na de Russische annexatie van het Oekraïense stapsgewijs werden opgevoerd. ‘Het frustreert Trump enorm dat hij niet op eigen houtje de buitenlandpolitiek kan bepalen’, klink het in Washington.
Trump koketteert met Poetin
Tijdens de campagne in aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen hamerde Trump herhaaldelijk op betere relaties met de Russische Federatie. Vooral de goede verstandhouding van de Amerikaanse president met zijn Russische collega Vladimir Poetin deed de wenkbrauwen fronsen. ‘Poetin is een erg getalenteerd politicus die zijn land op een fantastische manier aan het heropbouwen is’, aldus Trump tijdens de verkiezingscampagne in 2016.
De Amerikaanse president reageert steeds enorm geprikkeld wanneer hij wordt gedwarsboomd door twee partijen die elkaar doorgaans het licht in de ogen niet gunnen.
Velen denken – mogelijk terecht – dat de toenadering tussen beide presidenten het gevolg is van illegale Russische steun van Moskou aan Trump. Door de rol van de Verenigde Staten op het wereldtoneel te verzwakken wil Moskou die van Rusland versterken. De Amerikaanse president ontkent die beschuldigingen met klem, maar blijft koketteren met Russisch president Poetin. Op de topontmoeting tussen Poetin en Trump in Helsinki trok die laatste zelfs zijn eigen veiligheidsdiensten in twijfel ten voordele van Moskou, al moest hij daar na grote druk op terugkomen.
De blijvende toenadering tussen Trump en Poetin is opvallend. De meest recente Amerikaanse Nationale Veiligheidsstrategie (waarin de Amerikaanse president de kernprioriteiten voor de Nationale Veiligheid schetst; nvdr), die in december 2017 werd gepubliceerd, beschouwt Rusland als een van de grootste gevaren voor de Verenigde Staten. ‘Rusland wil de globale invloed van de VS verzwakken’, ‘Rusland (…) tracht om de Amerikaanse welvaart en veiligheid te ondermijnen’, het is maar een greep uit de passages waarin wordt gewaarschuwd voor de steeds assertiever wordende rol van Rusland op het internationale toneel.
Maar ondanks het politieke geflirt tussen beide heren, staan de retoriek en houding van Trump absoluut niet in verhouding met het Ruslandbeleid dat de Verenigde Staten in de praktijk voert.
Woorden versus daden
Eind juli 2017 keurde het Amerikaans Congres quasi unaniem nieuwe sancties goed tegen een vijftal Europese energiebedrijven die handel dreven met Rusland. Wanneer Trumps administratie deze sancties aanvankelijk weigerde uit te voeren, herbevestigde het Congres dat de sancties wel degelijk moesten worden geïmplementeerd. Na lang aandringen werden strenge sancties pas in april van dit jaar geactiveerd, die het voor niet-Amerikaanse burgers bovendien strafbaar maken om handel te drijven met Russische bedrijven die op de sanctielijst staan.
Ik kan me geen moment in de geschiedenis voor de geest halen waarbij de Democraten en de Republikeinen zo hard samenwerkten tegen de president.
Daarnaast trok de Amerikaanse president na zijn aantreden vrijwel meteen de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) in twijfel. Een uitstap van de Verenigde Staten zou de NAVO de facto betekenisloos maken, wat in Moskou erg op prijs zou worden gesteld. De Amerikaanse Senaat, die bevoegd is voor internationale verdragen, was er echter als de kippen bij om met een resolutie het Amerikaanse engagement in de NAVO te herbevestigen. Ondanks het feit dat de Amerikaanse Senaat momenteel uit een republikeinse meerderheid bestaat, stemden in totaal slechts vier Senatoren tegen. Zelfs Amerikaans minister van Defensie Jim Mattis ging op de rem staan en zwakte Trumps boodschap meteen af.
Een ander voorbeeld van de machtsstrijd tussen de Amerikaanse president en het Amerikaanse Congres kwam er na de moordpoging op de Russische spion Sergei Skripal. De regering-Trump besliste begin augustus om zestig Russische diplomaten het land uit te zetten. Maar deze sancties kwamen er niet op eigen initiatief. De Republikeinse voorzitter van het Comité voor Buitenlandse Zaken Ed Royce vroeg al in maart aan de regering van Trump om een beslissing te nemen over eventuele sancties. Volgens het wettelijke kader was Trumps overheid verplicht om binnen zestig dagen de knoop door te hakken. Maar die deadline werd niet gehaald. Pas nadat Royce een aanmaning stuurde, werden nieuwe maatregelen aangekondigd.
Tijdens de topontmoeting in Helsinki tussen Russisch president Poetin en zijn Amerikaanse ambtgenoot, bood die eerste hulp aan bij het onderzoek naar de inmenging van Rusland tijdens de Amerikaanse verkiezingscampagne. Maar Poetin verwachtte wel een tegenprestatie. Voorwaarde was dat Rusland de bevoegdheid zou krijgen om Amerikaanse functionarissen voor eigen onderzoek te kunnen ondervragen. Tot ongeloof van het Amerikaanse Congres ontving Trump het aanbod met open armen en zag er het bewijs van de Russische goodwill in. Maar Poetins woorden waren amper koud wanneer het Amerikaanse Congres prompt en bijna unaniem een voorstel goedkeurde om de Russische plannen te voorkomen.
Bovendien zit er nog aardig wat in de pijplijn. Omdat er wordt gevreesd dat Rusland zich opnieuw wil mengen in de nakende Amerikaanse Congresverkiezingen, hebben zowel Republikeinse als Democratische Senatoren de zogenaamde Bill from Hell voorgesteld. Republikeins Senator Mitch McConnell zei na de top in Helsinki dat ‘een groot deel van de Republikeinen maar al te goed weten wat er tijdens de presidentscampagne in 2016 is gebeurd. Rusland kan er maar beter voor zorgen dat dit niet nog eens in 2018 gebeurt’, aldus McConnell.
De Bill from Hell zou ervoor moeten zorgen dat de Russische energiesector veel harder wordt getroffen dan momenteel het geval is. Bovendien willen de Senatoren niet langer dat men nog Russische staatsschuld opkoopt en trachten ze te voorkomen dat Rusland nog gemakkelijk uranium kan importeren. Bovendien zou het Rusland ook officieel willen erkennen als ‘sponsor van terrorisme’. Het Amerikaanse Huis is momenteel met reces, dus het blijft wel afwachten of het voorstel in haar huidige vorm de eindmeet zal halen.
De aanhoudende lippendienst die Trump aan zijn Russische ambtgenoot bewijst, staat in schril contrast met het streng beleid dat zowel de Republikeinen en Democraten in het Amerikaanse Congres al meer dan een jaar eensgezind voeren.
Checks and balances
De aanhoudende lippendienst die Trump aan zijn Russische ambtgenoot bewijst, staat in schril contrast met het streng beleid dat zowel de Republikeinen en Democraten in het Amerikaanse Congres al meer dan een jaar eensgezind voeren. Het zorgt ervoor dat de Amerikaanse Ruslandpolitiek wel erg schizofreen lijkt. Slechts één keer was er een twistpunt tussen beide partijen. Wanneer de Republikeinen op basis van eigen onderzoek concludeerden dat Trump niet had samengewerkt met Rusland om de verkiezingen te beïnvloeden, gingen de Democraten niet akkoord.
Deze eensgezindheid over de partijgrenzen heen, ook wel een bipartisaans consensus genoemd, is op zich niet enorm uitzonderlijk in de recente geschiedenis van de Amerikaanse politiek. Maar dat deze eensgezindheid dusdanig indruist tegen de politieke voorkeur van de machtigste man van Amerika, is op zijn zachtst gezegd opvallend. ‘Ik kan me geen moment in de geschiedenis voor de geest halen waarbij de Democraten en de Republikeinen zo hard samenspanden om beleid van de president te dwarsbomen’, zegt Ruud Janssens, professor Amerikanistiek aan de Universiteit van Amsterdam.
In de praktijk zorgt de scheiding der machten in de Amerikaanse politiek, de zogenaamde checks and balances, ervoor dat Trump het buitenlandbeleid niet louter op eigen houtje kan voeren. ‘Bij het opstellen van de Amerikaanse grondwet wilde men voorkomen dat iemand de absolute macht kreeg over een bepaald beleidsdomein’, zegt Janssens. ‘Men had net de onafhankelijkheidsoorlog tegen het centralistische gezag van de Engelse monarch gewonnen en wilde dezelfde fouten uit het verleden niet opnieuw maken. Daarom werd er in de grondwet permanent conflict ingekapseld, waarbij altijd twee verschillende machten zeggenschap hebben over een bepaald onderwerp’, vervolgt Janssens.
Frustratie
‘Dat werkt Trump enorm op de zenuwen’, zegt Jordan Tama. Tama is professor aan de American University in Washington en doet onderzoek naar de relaties tussen de wetgevende macht en de uitvoerende macht in de Amerikaanse politiek. ‘De zopas overleden Republikeinse senator John McCain was daarvan het beste bewijs. Die had openlijk kritiek op de manier waarop de Amerikaanse president met zijn Russische ambtgenoot omging. Ook Republikeinse partijcoryfeeën Bob Corker , Marco Rubio en Lindsey Graham maken het Trump knap lastig. De Amerikaanse president reageert steeds enorm geprikkeld wanneer hij wordt gedwarsboomd door twee partijen die elkaar doorgaans het licht in de ogen niet gunnen’, aldus Tama.
‘McCain, Corker, Rubio en Graham volgen de traditionele Ruslandlijn in de Republikeinse partij’, zegt Tama. ‘Het anti-Russische sentiment heeft er altijd overheerst, wat dateert uit de Koude Oorlog. Nu Rusland zich aggressiever begint op te stellen, wordt dat gevoel terug aangewakkerd. Maar Trump is op een andere leest geschoeid. Hij is nooit een insider geweest, laat staan in de buitenlandse politiek die de partij traditioneel voert.’
Het ziet er dus niet meteen naar uit dat de Amerikaanse president in de nabije toekomst veel aan deze patstelling zal kunnen veranderen. Ook wanneer de Republikeinse partij de meerderheid in het Huis en de Senaat bij de Congresverkiezingen in november kan bewaren of zelfs uitbreiden, zal Trump geen eigengereide Ruslandpolitiek kunnen voeren. Op andere beleidsgebieden zit hij voorlopig nog wel stevig in het zadel. Verliest de Amerikaanse president binnenkort echter zwaar in beide kamers, dan zal hij – net als zijn voorganger – na twee jaar ook op andere beleidsdomeinen zo goed als helemaal vleugellam worden gemaakt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
