Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet. Dat de coronapandemie gezorgd heeft voor een toename van complottheorieën is een understatement. Een van de belangrijkste theorieën draait rond het World Economic Forum en zijn stichter, Klaus Schwab.
Vijftig jaar geleden richtte Klaus Schwab, een Duitse ingenieur en econoom, het World Economic Forum (WEF) op. Het is uitgegroeid tot een internationale ngo waar prominenten uit de politieke, academische en bedrijfswereld samenwerken aan – naar eigen zeggen – een betere wereld. Het WEF staat vooral bekend om zijn bijeenkomsten in het Zwitserse Davos, waar ceo’s, regeringsleiders en activisten elkaar jaarlijks ontmoeten.
In juli 2020 publiceerde Schwab samen met econoom Thierry Malleret The Great Reset – meteen ook het jaarthema van het World Economic Forum. In het boek pleiten ze voor een maatschappelijke en economische heropbouw na de coronapandemie: geen terugkeer naar een status quo, maar een correctie op het kapitalistische systeem. Het doel, meestal samengevat in de slogan ‘ Build Back Better‘: een betere wereld dan voorheen. Het boek bevat weinig meer dan de gebruikelijke stokpaardjes van het World Economic Forum over een balans tussen groei, welvaart en welzijn via stakeholderkapitalisme en publiek-private samenwerking.
‘Occulte sekte
Voor sommige complotdenkers op sociale media betekent ‘The Great Reset’ iets helemaal anders. Zij zien een plan van een globale elite voor een fascistische dan wel communistische coup, waarbij de individuele mens zijn vrijheid en privacy zal verliezen en alleen nog een radertje zal zijn in een transhumanistisch systeem. Een deel van de complotdenkers gelooft zelfs dat de coronapandemie opzettelijk ‘gepland’ is om die doelen te verwezenlijken, de wereldheerschappij te grijpen en de bevolking ‘volgzaam’ te maken.
Hoe komt iemand bij zulke ideeën terecht? Verschillende politici van uiteenlopende strekkingen hebben in recente verkiezingscampagnes de slogan ‘ Build Back Better‘ gebruikt: Justin Trudeau in Canada, Boris Johnson in het Verenigd Koninkrijk en Joe Biden in de Verenigde Staten. De woorden kwamen ook al voor in statements van eerste minister Alexander De Croo (Open VLD) of de Nederlandse premier Mark Rutte. Elk van die politici gebruikt de allitererende slogan als de slagzin van zijn politieke programma, maar voor complotdenkers is het een bewijs dat alle politici in het gelid van een schimmige Davos-elite lopen.
Het World Economic Forum laat ook graag stemmen aan het woord met futuristische ideeën over artificiële intelligentie, nanotechnologie en andere technologische ontwikkelingen. Een gastpublicatie over die thema’s werd ook het onderwerp van complottheorieën. Het ging om een reeks voorspellingen van de Deense politica Ida Auken over ‘het leven in een stad anno 2030’. Ze schreef over producten die in de toekomst vervangen zouden worden door ingehuurde diensten, robots die al het werk opknapten, en andere innovaties – inclusief vliegende auto’s. De samenvatting ‘You’ll own nothing and you’ll be happy’ (‘Je zult niets bezitten maar toch gelukkig zijn’) was niet bedoeld als een utopisch ideaal, maar is door complotdenkers geïnterpreteerd als een soort plan van het World Economic Forum om ‘privébezit af te schaffen’.
Heel wat van de samenzweringstheorieën draaien rond WEF-stichter Klaus Schwab. Samen met de voormalige Microsoft-topman Bill Gates wordt hij in complotkringen het vaakst genoemd als een van de ‘architecten’ achter de zogenaamde plandemie. Een foto waarop Schwab poseert in een excentriek zwart ceremonieel kostuum wordt op het internet geregeld gebruikt om zijn lidmaatschap van een of andere occulte sekte aan te tonen. In werkelijkheid is het de plunje voor eredoctoren aan een technische universiteit in Kaunas, Litouwen, waar Schwab in 2017 gelauwerd werd.
‘Wortelloze globalisten’
De opkomst van complottheorieën is allesbehalve een ongebruikelijk fenomeen bij ingrijpende gebeurtenissen waarvoor de werkelijke verklaring te banaal lijkt. Een pandemie die twee jaar lang het leven van de wereldbevolking verstoort, kan in het hoofd van een complotdenker niet willekeurig zijn. Daar móét wel een plan van geheime elites achter zitten, vindt hij. Internationale samenkomsten zoals het World Economic Forum of de Bilderbergconferenties, die niet bekendstaan om hun transparantie, zijn black boxes waarop complotdenkers allerlei theorieën projecteren.
Het is ook niet moeilijk om op zo’n complotprikbord allerlei lijntjes te trekken. Zo werd Alexander De Croo in 2015 nog gebombardeerd tot een van de ‘Young Global Leaders’ van het World Economic Forum. Cathy Berx, gouverneur van de provincie Antwerpen, was in 2018 uitgenodigd op de Bilderbergconferentie. ‘Twee jaar later wordt ze wereldnieuws als ze met harde hand strenge coronamaatregelen oplegt aan een hele provincie. Toeval?’ zo schreef ’t Pallieterke in augustus 2020.
Complotinhoud scoort ook op sociale media. Er zijn jonge vloggers op TikTok en YouTube die met uitgestreken gezicht filmpjes maken over de ‘Great Reset’ en over hoe ‘de Illuminati’, een geheim genootschap, achter de schermen van de wereldpolitiek aan de touwtjes zouden trekken. Ook een politicus als Dries Van Langenhove (Vlaams Belang) spreekt graag over prominente politici als ‘poppetjes’ van ‘wortelloze globalisten’ die overal ter wereld een ‘stappenplan’ uitvoeren.
Op YouTube trekt een Nederlandse dominee parallellen tussen de ‘Great Reset’ en een visioen uit het Bijbelboek Openbaringen over een ‘beest met twee horens’.
Er valt niet echt een ideologische lijn te trekken tussen de aanhangers van de softere en hardere complottheorieën rond de ‘Great Reset’. Het gaat van nationalistisch rechts over antikapitalistisch links tot esoterisch geïnspireerde groepen met een aversie voor technologie. Eerder deze maand nog ging op YouTube een lange preek van een Nederlandse protestantse dominee viraal, die parallellen trok tussen de ‘Great Reset’ en een visioen uit het Bijbelboek Openbaringen over een ‘beest met twee horens’. Het Nederlandse topmodel Doutzen Kroes, dat bekendstaat als coronascepticus, deelde een link met haar 7 miljoen volgers op Instagram.
Samenzweringssmoothie
Niet dat het World Economic Forum onbesproken is en onverwachts opduikt in complottheorieën. Al jaren valt heel wat kritiek te lezen op de werking van het WEF en de jaarlijkse bijeenkomsten in Davos. In januari 2020, net voor het uitbreken van de pandemie, omschreef politoloog Cas Mudde het WEF in The Guardian als ‘de hogepriester van de plutocratie’ die een fundamenteel ongewijzigd neoliberaal marktdenken camoufleert met betekenisloze buzzwords en lippendienst aan sociale en ecologische doeleinden. En in december 2020 betreurde Naomi Klein, een van de ideologen van de oude andersglobalistische beweging, dat legitieme kritiek op het WEF als een ‘samenzweringssmoothie’ vermengd was geraakt met antivaccinatiefantasieën en coronaontkenning.
De recente onzinnige, coronagerelateerde complottheorieën over Schwab en het WEF kunnen inderdaad tot gevolg hebben dat het makkelijker wordt om elke kanttekening bij de doelstellingen en modus operandi van het World Economic Forum te diskwalificeren als ‘gebazel van gekkies’. Complotdenkers moeten zich dus afvragen of ze hun kwelgeest Schwab ironisch genoeg geen dienst bewijzen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
