Sus van Elzen reist door China en blogt voor Knack.be over human interest-verhalen. Zo bezocht hij de Hou-berg waar de Grootmoe-tempel staat, en waar iedereen zijn eigen god kon vinden.
Yixian is een arme streek, 120 kilometer van Peking, in de provincie Hebei. De naam van het dorp waar, op de Hou-berg, de Nainai-tempel staat is me ontgaan, maar de tempel zelf is beroemd: dit is de ‘Grootmoe’-tempel, een populaire bestemming voor pelgrims. Dat wil zeggen: de Nainai-tempel is authentiek, men zegt van oud taoïstische origine, wat er rond staat is dan niet noodzakelijk ook.
Xu Teng zegt dat het dorpshoofd van deze vlek op een keer uit Peking terugkwam naar de diepe armoede van zijn dorp, piekerend dat hij toch op één of andere manier een economie moest bedenken voor deze plek, iets dat geld zou genereren en inkomsten voor zijn mensen. Zo zou het met de kleurige tempels en schrijnen op en rond de Nainai-tempel begonnen zijn, of begonnen uit de hand te lopen.
Xu Teng is een student die aan de prestigieuze Tsinghua-universiteit een PHD voorbereidt, en het hele gedoe rond de Grootmoe-tempel onder de aandacht bracht — misschien met nefaste gevolgen, zoals we verder zien. Hij bezocht de tempel tijdens een festival, dat is het moment waarop de pelgrims komen, en stuurde een Youtube de wereld in van wat hij gezien had. Zijn video had een razend succes.
Er gaat een kabelbaan van de voet van het bergje naar de tempel, maar daar onder slingert een pad van trappen en rustplaatsen, langs waar de echte pelgrims opstijgen. Op dat pad, van bij de voet waar nog grote, min of meer ‘orthodoxe’ tempels staan, tot helemaal boven vond hij tientallen schrijnen en tempeltjes voor de wonderlijkste godheden, steeds met de nodige kraampjes die benodigdheden verkochten, zoals namaakgeld om te verbranden en wierookstokjes in alle maten en gewichten. Die tempels hebben allemaal ook wierookbranders staan, daarin ligt de belangrijkste bron van inkomsten: de brandoffers en de wierook groeien op feestdagen uit tot indrukwekkende vreugdevuren, met opbrengsten in de tienduizenden renminbi (10.000 RMB = 1.277 euro) per dag. Nog is dit alles niet heel speciaal, voor China.
Het punt, zegt Xu Teng, is dat dit dorp het concept realiseerde van de ‘Tempel te huur’: iedereen kon hier een ruimte huren en die aankleden als tempel, of er een schrijn op improviseren met stokken en zeilen, en er een god — of goden — installeren die hij of zij zelf bedacht. Een of twee festivals en de kosten waren er uit.
Zo creëerde de Hou-berg een economie voor zichzelf. De mensen hier geloven wel in goden of krachten, ook al voelen ze zich niet ingeschreven in een van de grote godsdiensten als taoïsme of boeddhisme, en als ze iets nodig hebben — geld, een kind — komen ze gaarne de berg op een god zoeken om dat aan te vragen. En hier, onder de bescherming van Grootmoeder, werden ze bediend.
Hier heb je veel Geld-goden, een Boeken-god, Rijkdom-goden, je hebt er die voor baby’s zorgen, die geluk brengen en een lang leven, gezondheid, een huis. Je hebt er, en dàt deed zelfs Xu Teng verbaasd staan, de Auto-god, met een groot stuurwiel in zijn handen, voor wie veilig transport wil, of een auto. ‘Eigenlijk moest hij een veiligheidsgordel aan,’ zei Teng. Beneden in een van de grotere tempels heeft een van de Nainai-goden duidelijk herkenbaar het hoofd van Mao Zedong.
Lees verder onder de foto’s
De basis voor dit alles, diep in de Chinese folklore, is het geloof in de godin Moeder Aarde, de godin van het diepe platteland die overal haar tempels en kapelletjes heeft, hier heten die ‘Tudi-tempels’. Nainai is daar wel één van. Dit alles ontsnapt aan de grote religies, of misschien vult het ze aan.
Wie nu de berg opgaat, komt vooral langs schuttingen met rode slogans erop, en gesloopte of gewoon omgetrokken tempeltjes en schrijnen met scherven van beeldjes onder het puin, hier en daar één afgebrand. De Auto-god is zijn stuurwiel kwijt. Eigenlijk staat alleen de oorspronkelijke Nainai tempel er nog, en beneden aan de voet van de berg de grotere tempels. Wat is er gebeurd?
Hoe het ook gegaan is, de lokale overheid heeft de bedoening in het oog gekregen en is prompt met het nodig materiaal gekomen om de hele negotie af te breken. De nieuwe slogans liegen er niet om: ‘Alle illegale bouwsels moeten afgebroken worden’, of ‘Brandgevaar is groot, verboden vuur te maken’. Het gevaar voor bosbranden kan reëel zijn met de grote vreugdevuren, de vuurbekkens voor wierook en offers liggen er verlaten bij of zijn gewoon weggedaan, maar tot dan toe waren die er niet geweest.
En dat die tempelbouwsels er zonder vergunning stonden zal ook wel — wie zou ze afgeleverd hebben? Maar met één veeg is hier de dorpseconomie, zo ingenieus bedacht, uitgewist zonder dat iemand de échte verklaring of reden daarvoor kan bedenken. Mijn vriend Xiaodong die meegekomen is, blijkt tot mijn verbazing zelfs geneigd de officiële uitleg van brandgevaar en illegaliteit te slikken, maar…
Het zou een toevallige, misschien eenmalige, actie kunnen zijn door een overijverige instantie, ware het niet dat niet alleen de Hou-berg erdoor geraakt werd, maar dat over verschillende provincies de afgelopen maanden de lokale ‘Tudi’-tempels systematisch gesloopt werden, in één plek zelfs 5.911 tempels op één maand tijd. De traditionele Tudi-tempels dienen de god van het land. Als de lieden dààr niet meer in mogen geloven, lees je in een commentaar, waar moeten ze dan nog wèl in geloven?
Dr. Liu Peng is lid van de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen. Jarenlang was hij gespecialiseerd in de godsdiensten in de Chinese Volksrepubliek, in het kader van het ‘United Front’, een mantelorganisatie van de Chinese Communistische Partij en, in dit geval, een zeer grote think tank. Zijn gebied is nu, in een apart instituut, de studie van ‘Religion and the Rule of Law‘, religie en de rechtsstaat dus, wat in China een merkwaardig onderwerp blijft.
‘Het probleem in China,’ zegt Liu Peng, ‘is dat de regering alleen door de staat gecontroleerde religies wil. Maar dat werkt dus niet. Om de relatie tussen staat en godsdiensten te regelen — met godsdienstvrijheid zoals ze dat pretendeert — zou ze een wet moeten maken, maar in plaats daarvan handelt ze alles administratief af, voor godsdiensten is er een bureau. Een wet hebben we niet, alleen reglementen. In termen van autoriteit en macht. Het wonderlijke is niet dat we daar problemen mee hebben, het wonderlijke is dat we daar na 70 jaar nog altijd geen oplossing voor hebben, en dat we er ook geen willen zoeken. Wij hebben hier populaire religieuze tradities die 7.000 jaar oud zijn, die veeg je niet zomaar uit. Maar een politiek hebben we daar niet voor. Onze regering en de CCP gelooft in haar marxistische ideologie, en van andere geloven wil ze niet weten. Ze wil dat iedereen in haar eigen ideologie gelooft. Er is geen platform voor dialoog hier. En is er iets, dan wordt Chinees nationalisme ingeschakeld, en uniformizatie. Dan gaan zo’n volkstempeltjes eruit.’
Beneden, aan de voet van de berg, staan nog enkele kramen die beeldjes, sjaals en wierook verkopen. Eén heeft er een recorder staan, waar je een gebed kunt inspreken en betalen voor het aantal keren dat de opname afgespeeld moet worden: zoveel keer zul je je gebed opgezegd hebben. Men zegt dat de god met de procedure akkoord gaat. Als met een automatische rozenkrans. Alleen zijn er nu zelfs dààrvoor geen klanten. Een vrouw in een kraam krijgt via haar telefoon opdrachten om wierookstokjes te branden, een beetje zoals aankopen op de beurs. Het is nochtans wachten tot het volgende festival, binnen enkele maanden, eer aan nieuwe klanten gedacht kan worden. Ook de kramen, voor snacks en drank zijn verdwenen om van de wierook en het namaakgeld maar te zwijgen. Bij de aankomt van de kabelbaan staat in rode karakters de weg naar de tempels op de muur geschilderd; alleen staat er voor “tempel” een nauw verwant maar toch verkeerd karakter: wat er nu staat is ‘winkels’.
Xu Teng wilde niet meekomen naar de Nainai-tempel, hij was bang dat hij er gelyncht zou worden omdat hij met zijn video het onheil had aangebracht. Want alle goden zijn nu weg, en verweesd zitten de verkoopsters te wachten op de pelgrims met hun geld.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
