Nikki Haley had de beste week van haar presidentscampagne. Ze vult steeds grotere zalen, trekt grote geldschieters aan, ze stijgt in de peilingen, en verdrijft Ron DeSantis van de tweede plek in cruciale Republikeinse peilingen. Al blijf ze op grote afstand van favoriet Donald Trump, heel misschien is ze niet kansloos.
Nikki Haley (51), die al in februari haar kandidatuur voor het presidentschap bekendmaakte, sudderde lange tijd in niemandsland. Als ex-gouverneur van South Carolina en ex-VN-ambassadeur onder Donald Trump kreeg ze wel wat beleefde aandacht, maar daar bleef het bij.
Dat begon te veranderen in augustus, toen de Republikeinse kandidatendebatten op gang kwamen. Koploper Trump vond die debatten beneden zijn waardigheid. In zijn afwezigheid domineerde Haley met enig gemak de tegenkandidaten. Ze veegde de vloer aan met de jonge zakenman Vivek Ramaswamy, ze stelde de gouverneur van Florida, Ron DeSantis, in de schaduw. Ze toonde zelfvertrouwen, empathie, eigengereidheid en – misschien bovenal – het vermogen om contradicties onder resolute taal te bedelven.
Ze pleit voor tolerantie rond abortus, maar in religieuze staat Iowa gaf ze toe dat ze een wet zou bekrachtigen die abortus tot 6 weken zou beperken. Ze was tegen Trumps moslimban, tot ze die als VN-ambassadeur onder Trump verdedigde. Als kind van Indiase migranten was ze uiteindelijk voor Trumps grensmuur.
Ze kwam op het politieke toneel als vertegenwoordiger van de populistische Tea Party, zweert het America First van Trump zeker niet af, maar is tegelijk een buitenlandhavik, die nog meer dan Biden Israël en Oekraïne militair wil ondersteunen, die China hekelt en oorlogstaal spreekt over Iran. In een partij die steeds meer naar binnen is gekeerd, valt dat moeilijk te verkopen. Maar tijdens de debatten wist ze applaus te oogsten met haar buitenlandstandpunten.
Hoe ze dat allemaal rijmt? Ze wordt nog niet echt inhoudelijk onder vuur genomen. En ze is hoffelijk, behalve tegenover Ramaswamy, die ze tijdens een debat ‘uitschot’ noemde. ‘Elke keer als ik je hoor, word ik een beetje dommer’, zei ze een andere keer tegen hem.
Die hoffelijkheid staat haar toe gematigder over te komen dan ze is, en sympathie op te wekken bij hoger opgeleide vrouwen en onafhankelijken, die een hekel hebben aan Trump. Ze doet dat zonder daarom de Trumpaanhang tegen de kar te rijden.
(lees verder onder de preview)
‘Nog één kerel te gaan’
Waarom Trump niet herkozen moet worden?
Het is aan de jongere generatie, zei ze deze week tijdens een meeting in South Carolina, die volgens mediaverslagen 2500 aanhangers op de been bracht. ‘Ik ben het eens met veel van Trumps standpunten, maar de waarheid is, terecht of ten onrechte, dat chaos hem volgt.’ Let op de passieve formulering. Niet Trump veroorzaakt chaos, maar chaos volgt hem. Dat kunnen zelfs vele aanhangers van de ex-president niet ontkennen. Haley belooft hem gratie te verlenen als hij veroordeeld wordt.
Dat is klaarblijkelijk haar plan: de Trumpkiezers te vriend te houden en in afwachting dat zij hun voorman verlaten, de niet-Trumpers, de nooit-Trumpers en de onafhankelijken voor zich te winnen.
Na het eerste debat begon ze te stijgen in de peilingen, van heel weinig naar iets meer. En nog iets meer. Haar evolutie was omgekeerd evenredig met Ron DeSantis, die na de tussentijdse verkiezingen van 2022 ongeveer gelijk met Trump stond in de peilingen en sindsdien zijn aanhang maand na maand zag afbrokkelen. In nationale peilingen ligt Haley nog achter bij DeSantis, maar in de staten waar de voorverkiezingen vroeg vallen, ligt ze op gelijke hoogte met hem (Iowa) of heeft ze hem naar het achterplan geduwd (New Hampshire en South Carolina).
De bookmakers zetten haar ook nationaal al op de tweede plaats bij de Republikeinse presidentskandidaten. Haley eist die tweede plaats tijdens haar meetings op. ‘Nog één kerel te gaan’, stelt ze, duidend op Trump. En terwijl de campagne van DeSantis snel door het vele vergaarde geld brandt, de dagen in ruzie slijt, en de meeste krachten inzet op winst in Iowa (caucus op 15 januari 2024), geeft de campagne van Haley het tegenovergestelde beeld: gestroomlijnd, rustig, met groeiende inkomsten, groeiend enthousiasme in de zalen, en een focus op de staten New Hampshire (primary op 23 januari) en haar thuisstaat South Carolina (3 februari).
‘Vogelbrein’
Dat vermogen om ook onafhankelijken aan te spreken was een reden waarom het netwerk van de Koch-broers haar sinds deze week financieel ondersteunt. De miljardairbroers Charles en David Koch – David overleed in 2019 – vertegenwoordigden een libertair kapitalisme: hoe minder sociale richtlijnen en milieuregels hoe beter, hoe minder belastingen hoe beter. Hun netwerk was niet tuk op Trump, zij het wel op de belastingverlaging die onder Trump werd gerealiseerd.
De Kochs waren/zijn voor relatief gemakkelijke migratie (Haley is voor strikte migratieregels), de Kochs waren geen voorstanders van buitenlandse oorlogen (Haley is voor inmenging in het buitenland), de Kochs zijn voor een minimale overheid (Haley is niet uitgesproken anti-overheid), maar die verschillen doen er dit keer niet zo toe. Het Koch-netwerk wil een alternatief voor Trump, die sinds hij president werd alle verkiezingen heeft verloren (van 2018 tot 2023).
Dit verklaarde Emily Seidel, topadviseur van het Koch-netwerk, in een mededeling: ‘In scherp contrast met recente verkiezingen die werden gedomineerd door de negatieve bagage van Donald Trump, en waarbij goede kandidaten zetels verloren die ze hadden moeten winnen, zal Nikki Haley kandidaten op lagere lijsten een duw in de rug geven.’ Haley zal, gaat Seidel verder, ‘onafhankelijken en gematigde kiezers voor zich winnen, bij wie Trump geen kans maakt’. Het land, aldus nog Seidel, wordt ‘uiteengerukt door extremen aan weerszijden’. Iemand moet het land weghalen van de afgrond: ‘Nikki Haley is die leider.’
Hoeveel miljoenen het Koch-netwerk haar zal schenken is niet becijferd, maar er wordt van uitgegaan dat het er veel zullen zijn. In het verleden spendeerden de Kochs honderden miljoenen dollar tijdens een presidentscampagne.
(lees verder onder de preview)
De bekendmaking van het Koch-netwerk werd gevolgd door een oproep van ceo Jamie Dimon van de grootste bank in Wall Street, JPMorgan Chase. Hij kondigde een verbond met andere financiers aan die zich ertoe verbinden Haley te promoten bij onafhankelijke kiezers. Dimon riep ook ‘liberale Democraten’ onder rijke zakenlui op om Haley bij te staan. Het doel van zijn actie is, zei hij, ‘om een keuze te krijgen aan de Republikeinse zijde die beter kan zijn dan Trump’.
Dat rijke financiers, die in sommige gevallen twijfelden tussen DeSantis en Haley, nu duidelijk kiezen voor Haley, viel niet goed bij DeSantis. Hij liet via zijn woordvoerder wat zuurtjes opmerken dat Haley nu de kandidaat van het establishment is.
Trump, die Haley tegenwoordig omschrijft als ‘vogelbrein’, heeft nog altijd een gigantische voorsprong in de nationale peilingen (hij staat 50 procent of daaromtrent voor, volgens de gespecialiseerde nieuwssite RealClearPolitics), maar bijvoorbeeld in New Hampshire is zijn voorsprong geslonken tot 27 procent. Dat is nog altijd een massaal verschil. Het feit dat de voorsprong daar slinkt, in combinatie met nationale peilingen die moeten aantonen dat Haley betere winstkansen heeft tegen Biden dan Trump, maakt dat Haley vanuit Trumps standpunt toch niet helemaal onschadelijk meer is. En nog een element dat zijn uitdagers enige moed geeft: in de drie vroege staten haalt Trump minder dan 50 procent van de stemmen. Wat betekent dat er marge is om hem te verslaan.
Het moeilijke pad
Maar heeft Haley een pad naar de Republikeinse nominatie?
Commentatoren en politicologen denken van wel, al is het pad smal, en blijft Trump de huizenhoge favoriet.
Stel dat Haley beter dan verwacht scoort in Iowa en DeSantis in die staat een tegenvallend resultaat boekt.
Dan is het acht dagen later aan de kiezers in New Hampshire om zich uit te spreken.
Die kiezers, zegt politicoloog Dante Scala, verbonden aan de University of New Hampshire, zijn gesofistikeerd en spelen altijd in op de uitslag in Iowa. ‘Als zou blijken dat Haley het daar goed deed en DeSantis slecht, kan het best dat een deel van de potentiële kiezers van DeSantis overschakelen naar Haley. Of dat ze kiezers weghaalt die neigden naar Chris Christie.’
Christie, de meest uitgesproken anti-Trump-Republikein bij de presidentskandidaten, komt in de peilingen van New Hampshire hoger uit dan DeSantis, maar lager dan Haley.
In New Hampshire wachten ze ook af wat de populaire gouverneur Chris Sununu doet. Hij werd eerder dit jaar zelf nog beschouwd als een mogelijke anti-Trump presidentskandidaat. Als hij een stemadvies voor Haley zou geven, kan dat ook weer enkele procenten verschil maken. Bovendien kent New Hampshire een halfopen primary, waarbij onafhankelijke kiezers ook toegang hebben tot de Republikeinse verkiezingen. Doorgaans, zegt Scala, vormen die onafhankelijken 10 tot 20 procent van het kiespubliek tijdens de Republikeinse primary. ‘Dat zijn doorgaans geen Trumpkiezers.’ Als die onafhankelijken in grote getale voor Haley opteren, komt ze nog altijd niet in de buurt van Trump, maar blijft ze misschien over als de enige geloofwaardige tegenkandidaat.’ Misschien haakt Christie af, misschien zelfs DeSantis. Als het één tegen één wordt, is het weer een andere zaak, en kan de verkiezing in South Carolina nipt worden.
Scala: ‘De harde kern van Trumpsupporters bedraagt ongeveer 35 procent van het kiespubliek tijdens de primary’s. Die maken in alle peilingen duidelijk dat Trump hun man is, en dat ze hem nooit zullen opgeven voor een andere kandidaat. Als er drie of meer kandidaten in het spel zijn, biedt die harde kern Trump bijna een garantie van verkiezing. Maar bij een duel tussen twee kandidaten, is het minder zeker.’
Scala ziet, behalve contradicties tussen wat Haley verkondigt en wat het Koch-netwerk voorstaat, ook wel praktische voordelen aan de samenwerking. Niet alleen op financieel gebied. De Kochs hebben een heel netwerk met lokale vertegenwoordiging in de staat New Hampshire uitgebouwd. In deze vrijbuitersstaat is hun anti-reguleringsfilosofie vrij populair. Haley had in tegenstelling tot DeSantis geen uitgewerkte organisatie in de staat. Ze kan nu gebruik maken van wat de Kochs haar ter beschikking stellen.
Is het waarschijnlijk dat ze de Republikeinse nominatie binnenhaalt? Geenszins, geeft Scala toe. ‘Trump is de duidelijke favoriet. Is het helemaal onmogelijk? Nee. Maar dan moeten de puzzelstukken wel juist vallen.’
Haley heeft, herhaalt ze uitentreuren, al haar verkiezingen gewonnen vanuit een onmogelijk geachte underdogpositie. En, voegt ze er steevast aan toe: ze heeft nog nooit een verkiezing verloren. Aan zelfvertrouwen heeft het haar nooit ontbroken. En nu ontbreekt het haar ook niet langer aan geld.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier