‘Het is van de vluchtelingencrisis van 2015 geleden dat de zenuwen in de EU nog zo strak stonden’

‘De lasten van de migratiecrisis verdelen over vele Europese schouders zal nog veel creativiteit vergen’, merkt Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck op.

Melania Trump ‘haat het om te zien hoe kinderen gescheiden worden van hun families’, zo zei ze afgelopen zondag. In het opbod om migranten zo hardvochtig mogelijk de toegang tot het Westen te weigeren, kwam de vrouw van de Amerikaanse president met een nadrukkelijk pleidooi voor menselijkheid, een zeldzaamheid vandaag. De Amerikaanse praktijk om kinderen in detentiecentra los te rukken van hun ouders wekte beroering, ook bij Republikeinen. Toch bespeurden analisten in de woorden van mevrouw Trump al snel een manoeuvre om het Amerikaanse Congres tot een nieuwe immigratiewet te bewegen. Inclusief een budget voor de beruchte ‘muur’ op de grens met Mexico, een verkiezingsbelofte van haar man.

Kinderen die huilend weggehaald worden van hun moeder om een cartooneske verkiezingsbelofte gestand te doen: zo diep zijn we in Europa nog niet gezakt. Maar elke week schuift het debat een beetje op en wordt politiek aanvaardbaar wat tevoren onmenselijk werd geacht. Ook de moeder van de Iraaks-Koerdische Mawda Shamdin werd in eigen land koudweg gescheiden van haar pas doodgeschoten dochter. Het blijft wachten – nu al weken – op een overtuigende uitleg daarvoor. Moest dat echt?

Ondertussen rijt de migratiecrisis het politieke establishment in Europa verder uiteen. ‘Ik kan niet meer met die vrouw samenwerken’, zei de Duitse minister voor Binnenlandse Zaken Horst Seehofer over Angela Merkel afgelopen zondag. Seehofer staat onder druk van de top van zijn eigen CSU, de Beierse zusterpartij van Merkels christendemocratische CDU. Seehofer wil de grenzen zo snel mogelijk sluiten voor migranten die vanuit een ander EU-land naar Duitsland willen komen. Merkel wil graag eerst onderhandelen met haar Europese collega’s.

Het is van de vluchtelingencrisis van 2015 geleden dat de zenuwen in de EU nog zo strak stonden. De spanning in Beieren, de deelstaat die in oktober naar de stembus trekt en waar de CSU vreest voor een grote overwinning van de anti-migratiepartij AfD, is te snijden. Als de Duitse regering in gevaar zou komen, gaan alle lichten in Europa op rood.

Het is bepaald niet het enige brandje. De nieuwe Spaanse premier Pedro Sanchez ving dit weekend met veel bombarie de honderden migranten van het reddingsschip de Aquarius op in Valencia, nadat de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini hen juist met zo mogelijk nog meer bombarie geweigerd had. Onze eigen staatssecretaris Theo Francken scoorde internationale krantenkoppen met zijn pleidooi voor het ‘Australische model’.

En dan hebben we het nog niet gehad over de Visegrad-landen die elke vorm van verplichte opname van vluchtelingen blijven afkeuren. Ze stappen nog liever uit de EU, suggereerde Theo Francken afgelopen vrijdag in het Canvas-programma De Afspraak. Maar in Knack deze week stipt Gerald Knaus, de architect van de Turkije-deal, aan dat het complete onzin is om te denken dat het spreidingsplan er niet komt vanwege het verzet van Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije. ‘De echte reden is dat het vrijwel onmogelijk is om mensen te verplaatsen als ze dat zelf niet willen’, zegt Knaus. De lasten van de migratiecrisis verdelen over vele Europese schouders zal nog veel creativiteit vergen. Het is dan al te makkelijk om voortdurend achter de rug van Viktor Orban te gaan schuilen. Misschien willen migranten wél verhuizen als ze daar onmiskenbaar voordeel bij hebben? Als zelfs de Tunesische regering vatbaar zou zijn voor out-of-the-box-oplossingen, zoals Francken denkt, waarom dan EU-lidstaat Hongarije niet?

In een lang interview met de Oostenrijkse krant Der Standard brak de Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz dit weekend een lans voor een slanker, efficiënter Europa. Kurz is zonder enige twijfel een hardliner: ook hij zocht de voorbije weken, samen met de Deense premier Lars Lokke Rasmussen, naar een ‘niet erg aantrekkelijke’ opvangplaats voor migranten, bijvoorbeeld in de westelijke Balkan. In het interview waarschuwde Kurz voor arrogantie ten aanzien van Orban en zijn kameraden, en stuurde hij aan op een stevige Europese defensiepolitiek. Bovenal pleitte hij voor méér Europese samenwerking in grote kwesties, en minder bemoeizucht in kleine dossiers.

Dat laatste klinkt daadkrachtig en juist. Maar of dat allemaal genoeg zal zijn voor een doeltreffende, humane en waarlijk Europese aanpak van de asielcrisis, dat is lang niet zeker. Kurz verwacht de echte stappen voorwaarts pas op de top in Salzburg op 20 september, niet op de Europese top van volgende week. Het is de vraag of Europa nog zo lang kan wachten.