‘Het is onthutsend hoe snel Donald Trump de Amerikaanse democratie afbreekt’

Nog nooit kreeg een Amerikaanse president tijdens zijn eerste honderd dagen in het Witte Huis zo’n slecht goedkeuringscijfer van de Amerikaanse bevolking. Maar volgens Amerikakenner Kirsten Verdel zal het Donald Trump voorlopig niet tegenhouden: ‘Hij werkt elke vorm van tegenmacht weg door al wie zich verzet af te persen, te chanteren, te beboeten, corrupt te noemen, te ontslaan of gevangen te zetten. Of zelfs letterlijk uit het land te deporteren.’

Precies 93 dagen geleden betrad Donald Trump opnieuw het Witte Huis. Sindsdien houdt de Nederlandse Amerikakenner Kirsten Verdel minutieus bij welke besluiten de regering-Trump II neemt en wat de impact ervan is.

Op ReportersOnline probeert ze alles overzichtelijk te documenteren, ondanks de stortvloed aan maatregelen – een bewuste strategie van Trump. Binnenkort verschijnt Verdels boek over deze eerste fase van Trumps tweede ambtstermijn.

‘Het is onthutsend hoe snel Trump de Amerikaanse democratie kan afbreken. De kwetsbaarheid van het fenomeen democratie moet ons zorgen baren.’

Het goedkeuringscijfer van Trump is historisch laag voor een president die net geen honderd dagen in functie is. Vooral zijn economisch beleid ligt onder vuur bij de gemiddelde Amerikaan. Wat zegt dat?

Kirsten Verdel: Slechts 43 procent van de Amerikanen steunt Trump nog – inderdaad een dieptepunt. Maar als je ziet wat er de afgelopen maanden allemaal gebeurd is, is dat nog altijd een aanzienlijk deel. De harde kern van de Make America Great Again-aanhangers is zelfs nog positiever geworden over Trump en zijn beleid. Kinderen sterven door het stopzetten van Amerikaanse ontwikkelingshulp, maar dat interesseert hen letterlijk niet, zoals een MAGA-supporter bij Fox News zei. Mensen van buitenlandse origine worden zonder veel omhaal naar buitenlandse gevangenissen gestuurd? Dat vinden ze prima. Kritische rechters en ambtenaren worden aan de kant geschoven? Dat zien ze als een goede zaak.

Trump schaalt zijn invoerheffingen op buitenlandse handel steeds meer terug. Is hij met die heffingen over de grens gegaan?

Verdel: Op economisch vlak ondervindt Trump zeker tegenwind van de financiële markten en het bedrijfsleven. Zelfs kleine zelfstandigen weten niet meer waar ze aan toe zijn met die wereldwijde handelstarieven. Logisch ook: in de geschiedenis van de Dow Jones is de beurs slechts elf keer met duizend punten gezakt op één dag – en de afgelopen maand hebben we vier keer van die dagen meegemaakt.

Maar Trump zal nooit toegeven dat hij fouten maakt. Hij wijst liever anderen met de vinger of verpakt zijn nederlagen als overwinningen. Zo dreigde hij met importtarieven tot wel 245 procent tegenover China. Als dat percentage door onderhandelingen daalt tot een veel lager percentage of een ander soort deal, zal Trump dat presenteren als een groot succes – terwijl hij gewoon moest inbinden.

Wint Xi de handelsoorlog van Trump? ‘Het is niet dat we China nu wel kunnen vertrouwen’

Lijdt Trump ook op andere domeinen nederlagen?

Verdel: Integendeel. De conservatieve denktank Heritage Foundation werkte tijdens de regering-Biden in stilte aan beleidsplannen voor een nieuwe Republikeinse president. Het resultaat is Project 2025, een plan vol uitvoerende besluiten die Trump sinds dag één ondertekent. Hij beweert niets met het project te maken te hebben, maar hij ondertekent al hun voorstellen en heeft de architecten van het Project in sleutelposities benoemd.

Ik geloof hem wel als hij zegt dat hij het ruim 900 pagina’s tellende plan niet heeft gelezen. Hij leest de decreten die hij tekent namelijk niet. Iedereen heeft de beelden gezien: de president krijgt een A4-velletje voorgelegd door iemand die hem vertelt wat erin staat, en dan zet hij zijn handtekening.

Trump distantieert zich, running mate lijkt pro: wat staat er in Project 2025?

Project 2025 wordt wel werkelijkheid – en het gaat snel.

Verdel: Dat klopt. Project 2025 bevat zo’n 300 concrete doelstellingen, waarvan een derde inmiddels is gerealiseerd. De conservatieve Republikeinen willen zo veel mogelijk gedaan krijgen voor de tussentijdse verkiezingen in november volgend jaar. Dat is het grote verschil met 2017, toen Trump onverwacht aan de macht kwam zonder plan of zonder mensen om beleid te voeren. Nu is dat fundamenteel anders. Daarom is deze tweede ambtstermijn veel gevaarlijker dan de eerste. Hoe eerder ze verregaande beleidswijzigingen hebben doorgevoerd, hoe moeilijker het is om ze te stoppen of terug te draaien.

Trump negeert intussen een unaniem bevel van het Hooggerechtshof om Abrego Garcia uit El Salvador terug te halen.

Verdel: Iedereen die zich verzet, komt onder druk te staan, niet alleen het Hooggerechtshof. Buitenlanders op Amerikaans grondgebied, ambtenaren die volgens Trump niet christelijk genoeg zijn, rechters en advocaten die zijn beleid aanvechten, kritische media, andere landen, middenveldorganisaties en universiteiten… Hij werkt elke vorm van tegenmacht weg door al wie zich verzet af te persen, te chanteren, te beboeten, corrupt te noemen, te ontslaan of gevangen te zetten. Of zelfs letterlijk uit het land te deporteren. Het is onthutsend om te zien hoe snel hij de Amerikaanse democratie en rechtsstaat ondermijnt.

De zaak-Garcia: hoe regering-Trump desnoods een mensenleven opoffert om haar migratiebeleid door te duwen

Hoe reageert de Republikeinse Partij?

Verdel: De VS worden in ijltempo een autoritaire staat onder leiding van een autocraat bij wiens gratie iedereen staat of valt – zelfs Republikeinse parlementsleden. Geen rule of law, maar rule of men. Lisa Murkowski, de Republikeinse senator uit Alaska, zei vorige week nog dat ze net als veel andere Republikeinse collega’s bang is voor Trumps vergeldingsacties als ze zich kritisch zou opstellen.

Het is wachten op de tussentijdse verkiezingen. Pas dan kunnen de Democraten opnieuw een meerderheid behalen en vanuit het congres het Trump moeilijker maken – tenminste, als hij zich daarbij zal willen neerleggen. Inmiddels worden er ook al besluiten genomen die een eerlijk verloop van die verkiezingen onder druk zetten.

Hoe het verder loopt is nog onduidelijk. Maar niet alleen in het thema economie, ook voor alle andere onderdelen zetten Trump en zijn regering nog altijd stappen. Het zou 180 dagen duren voordat Project 2025 volledig geïmplementeerd zou zijn. We zitten pas op de helft.