‘Het is een illusie dat het terreurgevaar stopt als IS in Syrië en Irak militair is uitgeschakeld’

Na Parijs lijkt iedereen het hierover eens te zijn: Islamitische Staat moet dringend militair worden uitgeschakeld, vindt Knack-commentaarschrijver Hubert van Humbeeck.

Het waren niet de eerste blinde aanslagen door islamisten in Europa. Het was zelfs niet de terroristische actie die de meeste slachtoffers maakte. Toch is de kans groot dat de doden die vorige week vrijdag in Parijs vielen gevolgen krijgen die vergelijkbaar zijn met die na de aanslagen in New York en Washington op 11 september 2001.

Om te beginnen leverden de gesprekken in Wenen over Syrië plotseling wel resultaat op. Vertegenwoordigers uit onder meer de VS, Rusland, de Europese Unie en Iran raakten het erover eens dat er onderhandelingen kunnen beginnen over de vorming van een overgangsregering, die binnen twee jaar verkiezingen moet organiseren. Of dat akkoord ook door de partijen op het terrein wordt gedragen, moet worden afgewacht. Maar uit de deal spreekt alleszins de overtuiging dat de strijd tegen Islamitische Staat (IS) in Syrië en Irak nu belangrijker is dan het gevecht om de macht in Damascus.

De Franse president François Hollande omschreef de aanslagen in Parijs meteen als een daad van oorlog, die in het buitenland werd gepland en voorbereid. Als hij dat wil, kan hij met die omschrijving een beroep doen op de toepassing van artikel 5 van het Handvest van de NAVO. Dat stelt een aanval tegen één lidstaat gelijk met een aanval tegen de hele alliantie. Zonder dat het met zoveel woorden werd gezegd, was er ook snel topoverleg tussen de leiders van het bondgenootschap over de stappen die nu kunnen worden gezet.

Van Rusland en China moet er in dit geval weinig protest worden verwacht in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Rusland vecht in Syrië aan de kant van president Bashar al-Assad. Het is betrokken partij in de strijd tegen IS, zeker sinds de organisatie een Russisch passagiersvliegtuig boven de Sinaïwoestijn tot ontploffing bracht met meer dan tweehonderd mensen aan boord.

IS leek eerst nog een regionaal curiosum. Dat is het al lang niet meer. Het vormt nu een bedreiging voor mensen en samenlevingen, tot ver buiten zijn zelfverklaarde kalifaat in Syrië en Irak.

Zo bekeken, moet het antwoord op de aanslagen militair zijn. Het is nu even niet het moment om te praten. Dit zijn dezelfde mensen die andere mensen voor een camera het hoofd afsnijden en die meisjes op een publieke markt verkopen. Stellingen van IS worden al ruim een jaar door vliegtuigen van een Westerse coalitie gebombardeerd en sinds enige tijd winnen Koerdische strijders terrein terug, dat eerder door de terreurgroep was veroverd. Hoe dat verder gaat en hoe de verschillende machtsbasissen van de organisatie moeten worden uitgeschakeld, moet door militaire strategen worden uitgemaakt.

Alleen is daar niet super veel tijd voor op een moment dat terroristen andere aanslagen plannen in andere landen. Op een moment ook dat de angst in Europa leidt tot polarisering en de onzekerheid vreet aan de samenhang in de samenleving, die zo al onder druk staat door de stroom vluchtelingen die mee door het optreden van IS op gang is gekomen.

Tegelijk zou het een illusie zijn om te denken dat het terreurgevaar stopt als IS in Syrië en Irak militair is uitgeschakeld. Het zal tijd vragen om de bron van radicalisering te laten opdrogen. Europese landen moeten goed nadenken hoe het kon gebeuren dat het met zoveel jonge moslims zo grondig fout liep.

Anderzijds kan geen enkele strategie slagen als de bondgenoten van het Westen in de regio niet stoppen met het sponsoren van radicale soennitische groepen, zoals IS, en het verspreiden van haatboodschappen. In hun strijd met het sjiitische Iran om het gezag in de islamwereld werkten rijke olielanden zoals Saoedi-Arabië, Koeweit en Qatar eraan mee om een monster te creëren, dat ze nu zelf naar de keel grijpt. Dat het Westen die landen daar nooit ondubbelzinnig en veel feller op aansprak, mag het zichzelf aanrekenen.