Het Grote Keerpunt van Xi Jinping: ‘China blijft een fenomenale kracht, maar moet op zoek naar een nieuw evenwicht’

Het groeimirakel verliest glans en zelfs de overheid erkent dat China ‘belangrijke problemen’ heeft.

2023 was een jaar van introspectie in de cenakels van de Chinese macht. Hoewel de schijn van vastberadenheid naar buiten toe weinig barsten vertoonde, werden binnenskamers lessen getrokken uit de blunders tijdens de coronapandemie, uit de Russische campagne in Oekraïne die toonde dat landjepik geen sinecure is en uit de economische cijfers, die weinig hoopvol waren.

Jarenlang gold het devies dat de economische groei boven de 6 procent moest blijven om onrust te voorkomen. Dit jaar zal die groei wellicht amper 5,4 procent bedragen. Het Chinese groeimirakel verliest glans en de vraag rijst of president Xi Jinping nog wel bij machte is om het project van de grote wederopstanding enige luister te geven.

Het vertrouwen van de Chinese consumenten zit nog steeds op een dieptepunt.

Hypersoon tuig

Op 25 februari spotte een militaire commandocentrale op Hawaï een fenomenaal snel ongeïdentificeerd tuig. Het legde zo’n 2100 kilometer af in twaalf minuten. Deze DF-27 is een raket uitgerust met een hypersoon glijvoertuig. De traditionele kop van een ballistische raket valt doorgaans een beetje onbeholpen op zijn doel, terwijl zo’n glijvoertuig wordt voortgestuwd door een zeer krachtige ramjet en tien keer sneller dan het geluid ontwijkende manoeuvres kan uitvoeren. De test vond plaats in het kader van grootschalige Chinese militaire oefeningen rond Taiwan. In januari had China al met een ongezien contingent van 71 gevechtsvliegtuigen bombardementen op Taiwan gesimuleerd. ‘Taiwan speelt met vuur’, waarschuwde Peking toen. ‘De kwaadaardige steun van buitenlandse mogendheden voor de Taiwanese separatisten moet stoppen.’

Congres

Op 10 maart arriveerden 2952 delegatieleden in de Grote Hal van het Volk in Peking voor een verkiezing op zijn Chinees. Alle leden stemden voor een derde ambtstermijn voor hun leider, Xi. Hij is daarmee de eerste president die een termijn boven op de gebruikelijke twee krijgt. Xi hees zich in maart meer dan ooit boven de rest van de politieke elite uit als de onkreukbare en krachtdadige leider van wie de Chinese groei afhangt. Zijn trouwe premier, Li Keqiang, werd bedankt voor bewezen diensten en een hele rist andere functionarissen werd vervangen.

In het werkrapport dat tijdens het Volkscongres werd voorgelezen, erkende de overheid ‘belangrijke problemen’, zoals protectionisme, de weerslag van covid en te grote afhankelijkheid van investeringen als een drijvende kracht van de groei. Ondanks die bedachtzame woordenbleef het Congres zoals gebruikelijk dubbelzinnig over de beleidsdoelen.

Peking beloofde eerlijkere handel, maar de nadruk lag toch vooral op de promotie van hoogtechnologische uitvoer. Het legde de klemtoon op de koopkracht van de Chinese burger, maar pleitte toch weer voor veel investeringen in strategische sectoren. De overheid nam zich voor om technologische samenwerking met andere landen na te streven, maar bleef oproepen om meer eigen technologische doorbraken te realiseren.

Huawei

Een van die doorbraken kwam er op 10 augustus, toen telecombedrijf Huawei een nieuw toestel presenteerde: de Mate 60. Niet zozeer die smartphone deed de wenkbrauwen fronsen, maar wel de aanwezigheid van Charlotte. Charlotte is het koosnaampje voor een flink staaltje Chinees denkvermogen: de computerchip Kirin 9000S. Huawei had die chip vervaardigd ondanks Amerikaanse sancties en dat leek te bevestigen dat die maatregelen China net sterkten in pogingen om eigen technologie af te leveren.

In de maanden daarna volgde een anticlimax. De Mate 60 bleek slechts voor minder dan de helft Chinese onderdelen te bevatten. Belangrijke troeven, zoals de drievoudige camera, waren Zuid-Koreaans. De chip werd door deskundigen uiteindelijk geëvalueerd als een relatief ouderwetse en grote – 14 nanometer – chip, maar met de rekenkracht van een meer geavanceerde minichip van 7 nanometer. Charlotte hinkt nog steeds vier tot vijf jaar achterop ten aanzien van andere varianten. China boekt dus vooruitgang, maar traag.

Evergrande

Op 15 september werd in de stad Changsha een nieuw record verpulverd: dat van het snelst gebouwde appartementsblok. In amper 28 uur voltooide het bouwbedrijf Broad Group een torenflat van tien verdiepingen, dankzij het ingenieuze gebruik van prefab. Nochtans was een maandje eerder een ander record verpulverd: dat van het grootste bankroet in de Chinese bouwsector. Op 18 augustus verklaarde het bedrijf Evergrande zichzelf failliet. De kolos had op dat moment voor 200 miljard dollar onbetaalde rekeningen en 340 miljard schuld openstaan. China kampt met een gigantisch overaanbod in de vastgoedsector en de prijzen zijn de afgelopen jaren gekelderd. Veel gezinnen verloren fortuinen aan de vastgoedcrisis.

Xi en Biden

Op 16 november wandelden Xi Jinping en Joe Biden zij aan zij over de tuinpaden van het landgoed Filoli in Californië. Het was de eerste keer in een jaar dat de twee elkaar ontmoetten. Jarenlang had Xi volgehouden dat ‘het Westen aftakelt terwijl China roem verwerft’. Nu had Xi zelf aangedrongen op de detente, vooral met het oog op stabielere handelsbetrekkingen om de Chinese economie opnieuw wat ademruimte te geven en bovenal uit bezorgdheid voor een mogelijke terugkeer van Donald Trump naar het Witte Huis. Veel tastbaars leverde de ontmoeting niet op, behalve het standpunt om van standpunt te mogen verschillen zonder elkaars bestaan onmogelijk te maken.

Aarzeling

China aarzelt. Het vertrouwen van de Chinese consumenten zit nog steeds op een dieptepunt. De overheid is sinds kort ook gestopt met het rapporteren van cijfers over de jongerenwerkloosheid. Voor volgend jaar voorspelt het Internationaal Monetair Fonds een nog bescheidenere groei. Dat betekent niet dat we China moeten afschrijven. Het land blijft een fenomenale kracht in de wereld, maar het moet op zoek naar een nieuw evenwicht tussen grenzeloze ambitie en de begrensdheid van zijn economische groeimodel.