Nu al tien dagen op rij komen Libanezen de straat op tegen de regering, het grootste nationaal protest sinds de cederrevolutie in 2005. Opmerkelijk is dat de opstand over alle sektarische grenzen heen verloopt. Maar hoe het verder moet, is niet duidelijk.
Op 17 oktober voerde de regering van de Libanese premier Saad Hariri een aantal nieuwe belastingen in, zoals op bellen via Whatsapp, tabak en benzine. Het bleek de druppel die de emmer deed overlopen: verschillende jongerengroepen trokken de straat op tegen de volgens hen onrechtvaardige economische besparingsmaatregelen. Het protest escaleerde snel over het hele land. Scholen, bedrijven, universiteiten en banken bleven gesloten totdat politici gehoor gaven aan hun betoog. Ook vrouwen en jonge kinderen trokken mee de straten op.
Premier Hariri zwichtte snel onder de druk: hij gaf toe aan de eisen van de betogers en trok de besparingsmaatregelen in. Dat bracht echter weinig soelaas: het vertrouwen in de overheid is weg en het geduld van de Libanese bevolking is op. Wat begon als een protest tegen belastingen is geëvolueerd in een poging tot omverwerping van het regime. Zo vertelt de 26-jarige activiste Mia Dee dat ‘de revolutie is begonnen. De corrupte regering die jarenlang de macht onder elkaar heeft verdeeld en zo rijkdom heeft vergaard, moet aftreden.’
Geleidelijk aan pikken scholen en bedrijven de draad terug op, maar dat impliceert niet dat het protest uit het straatbeeld verdwijnt. Integendeel, elke dag gaan de manifestaties gewoon verder en groeien ze steeds meer. Via sociale media wordt er een internationaal protest georganiseerd op 27 oktober om steun te uiten aan de Libanezen. In Libanon zelf wordt er op die dag een menselijke ketting gevormd van het zuiden in Sour tot het noorden in Tripoli.
Waarom protesteren Libanezen?
Al tientallen jaren worstelt Libanon met een neerwaartse economie en een hoge werkloosheid, die schommelt tussen 35 procent en 40 procent. Daarop aansluitend stelt de Wereldbank dat het begrotingstekort van Libanon 11,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) betreft en dat het land een schuldenlast van 151 procent kent, één van de grootste ter wereld.
Daarnaast is inkomensongelijkheid een groot probleem, zeker met de uitbarsting van het Syrisch conflict. De macht is in handen van een kleine elite die goed is voor 1 procent van de bevolking. Gewone Libanezen leven in erbarmelijke situaties. Het is moeilijk om het hoofd boven water te houden. Zo worden bijvoorbeeld de ongereguleerde private energieleveranciers in de volksmond ‘generator mafia‘ genoemd. Dit vanwege hun vermeende politieke invloed en torenhoge, onverantwoorde prijzen.
Lees verder onder de foto’s
Volgens Fares al-Saad, president van de oppositie Syria Social Nationalist Party (SSNP), gaat het bovendien niet alleen om economische problemen, maar ook om politiek wanbestuur. Sinds de onafhankelijkheid in 1943, nadat Frankrijk zijn mandaat ophief, wordt Libanon geregeerd door een sektarisch beleid. De president is steeds een christelijke maroniet, de eerste premier een soennitische moslim en de parlementsvoorzitter een sjiitische moslim. Deze machtsverhoudingen zijn historisch gegroeid via een politieke regeling die bekend staat als confessionalisme.
Dat verdeelt dan ook de Libanese bevolkingsgroepen onderling maar wordt vandaag de dag op een helling gezet. Overigens stipt de Corruption Perception Index van Transparency International aan dat corruptie in Libanon wijdverspreid is en doordringt op alle niveaus van de samenleving. Politieke partijen, openbaar bestuur, het parlement en de politie worden gezien als de meest onbetrouwbare instellingen van het land. Zo zijn wanpraktijken als omkoperij duidelijk zichtbaar in de straten.
De confessionele machtsverhoudingen voeden de patronagenetwerken en het cliëntelisme, wat het bestuurssysteem van het land verder ondermijnt. Ook werden de federale verkiezingen tussen 2013 en 2018 tot driemaal toe uitgesteld. In 2018 konden de Libanezen eindelijk naar de stembus trekken. Toch duurde het negen maanden alvorens een regering werd gevormd, wat het wantrouwen in de overheid almaar meer deed toenemen.
De revolutie komt dus niet onverwachts. Op 29 september was er reeds een groot protest door de straten van de hoofdstad Beirut omtrent de precaire levensomstandigheden. Tijdens de betoging droegen verscheidene demonstranten T-shirts van Che Guevara en communistische symbolen.
De belasting op WhatsApp-bellen was er te veel aan bij het merendeel van de bevolking. Algemeen is er een kreet om structurele verandering waarbij het sektarisch politiek beleid moet wijzigen.
Verbonden
In tegenstelling tot eerdere golven van immense onrust zoals de Cederrevolutie in 2005 en de You Stink-beweging in 2015, loopt deze opstand over alle sektarische grenzen heen. Mensen met een verschillende ideologie, geloof of nationaliteit: zij aan zij uiten ze hun ongenoegen tegenover de politici. Zo stelt Myram, een activiste die leeft en werkt in Beiroet, dat het niet gaat om wie welke identiteit heeft, maar wel om samen kracht te vinden in gelijkenissen en te ijveren voor een algemeen beter welzijn. Een uniek toonbeeld dat de Libanese bevolking verbindt.
Ook Heiko Willem van de International Crisis Group ziet dat de huidige protesten worden gekenmerkt door uitingen van solidariteit tussen verschillende religieuze en politieke gemeenschappen. Dat bleek ook op 20 oktober, toen demonstranten een nationale feestdag organiseerden waar 2,5 miljoen Libanezen aan deelnamen. Video’s en foto’s waar mensen staan te dansen en feest te vieren, gaan viraal. In Tripoli, bekend als een conservatieve grootstad, verzamelden duizenden betogers zich op het grootste plein en vierden de hele dag feest met verschillende dj’s.
Hoe moet het nu verder?
De revoltes verlammen het land sindsdien en het lot van de Libanezen ligt in onzekere handen. Tot vandaag de dag stelt de Association of Banks in Lebanon dat de banken nog steeds de deuren sluiten tot de rust is wedergekeerd.
Rouad Zmokhol, president van de wereldwijde vereniging van Libanese zakenmensen, vreest dat van zodra de geldschieters hun deuren heropenen, zij geconfronteerd zullen worden met een bank run. Anderzijds: indien banken gesloten blijven, groeien angsten over een dreigende geldcrisis die het land op de rand van financiële ondergang zet, aldus Rouba Taouk, directeur van de grote Libanese Byblos Bank.
Op 21 oktober kondigde eerste minister Hariri een respijtperiode aan van 72 uur waarbij alle partijen werden opgeroepen voor een intensief politiek overleg. Daarnaast kondigde hij een salarisreductie aan van 50 procent voor politici en de oprichting van een anticorruptieplatform, een maatregel die op veel argwaan werd onthaald door de demonstranten. Er is een algemene consensus onder politici dat onmiddellijke maatregelen nodig zijn om een financiële crisis te vermijden, maar hoe men dit juist gaat aanpakken blijft nog een vraagteken.
De situatie is wankel en kan alle kanten uitgaan. De Libanezen hebben het laatste stadium bereikt en lijken niet meer bereid om verdere achteruitgang van de situatie te tolereren. Als de manifestaties op deze schaal verdergaan, dan gaat Libanon een onrustige en onzekere periode tegemoet, terwijl interne stabiliteit een prioriteit is gezien de grote strategische en politieke belangen die op het spel staan. De vrees bestaat dat het protest een spillover effect kan hebben op andere landen in het Midden-Oosten, wat ook het geval was tijdens de Arabische Lente.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
