‘Het gaat almaar beter met vrouwen in het Midden-Oosten, de westerse beeldvorming ten spijt’

‘De Arabische vrouw wint in het Midden-Oosten beduidend aan terrein, ook al druist dit vaak in tegen onze westerse beeldvorming’, aldus politicologe Eugenie D’Hooghe.

De Arabische revoltes, die hun startschot kenden in Tunesië in 2011, raasden doorheen de regio. In dit verhaal is de vrouw amper tot niet besproken terwijl zij hier een aanzienlijke plaats in opnam. De opstanden hebben, in zekere zin, vrouwen de mogelijkheid gegeven zich politiek te engageren en hun stem te verheffen. Sindsdien is de Arabische vrouw meer actief in demonstraties, bezettingen, blogs, online fora, politieke partijen en (internationale) organisaties. Vaak zijn het vrouwen die vredesmechanismen teweegbrengen en nieuwe economische rollen op zich nemen.

Het gaat almaar beter met vrouwen in het Midden-Oosten, de westerse beeldvorming ten spijt.

Het World Economic Forum stelde in 2018 vast dat één op drie startups zijn opgericht door een vrouw in de Arabische wereld. Dat is een hoger percentage dan in Silicon Valley, San Francisco. De afgelopen tien jaar strijdt de Saoedische vrouw in toenemende mate tegen de bestaande machtshiërarchie. Geleidelijk aan werpt dit zijn vruchten af zoals met de implementatie van het stemrecht voor de vrouw in 2011, het innemen van topfuncties in grote bedrijven en de toelating van vrouwen achter het stuur.

Recent hebben Tunesië, Libanon en Jordanië discriminerende wetten, die verkrachters op de vrije loop laten indien ze trouwen met het slachtoffer, ingetrokken. Verder hebben de Verenigde Arabische Emiraten net als Egypte een nieuwe wetgeving ingevoerd die vrouwen in staat stellen gelijke rechten en kansen te genieten net als hun mannelijke landgenoten. Algemeen vindt er een positieve vooruitgang plaats, met name dat de Arabische vrouw een steeds meer prominente rol inneemt.

De nasleep van het Europees imperialisme

Het Midden-Oosten werd gevormd tijdens de Eerste Wereldoorlog door de Britse Kolonel Sir Mark Sykes en de Franse diplomaat François Georges-Picot in het stilzwijgend verdrag Sykes-Picot in 1916. In heel de wereld zijn staatsgrenzen nog nooit zo artificieel getekend door de mens. Met als gevolg dat vandaag de dag deze grenzen nog steeds op de helling staan. De nasleep van het Europees machtsspel heeft niet alleen hierop impact, maar evenwel op de sociale constructie van de Arabische moslimvrouw.

Sinds de gestage opkomst van het rechts populisme, extremisme en islamofobie heersen almaar meer vooroordelen en stereotypen over de islamitische vrouw. Dat gaat gepaard met discriminatie en sociale uitsluiting in de westerse samenleving. Vaak valt dit te wijten aan onwetendheid of ‘naming and shaming’. In onze huidige samenleving staat men er te weinig bij stil in hoeverre ons geëuropeaniseerd perspectief de moslimvrouw in een benepen hoekje duwt.

In de westerse media wordt de Arabische vrouw te frequent afgebeeld als slachtoffer. Langs de ene kant voorgesteld als machteloos en onderdrukt daar zij gecontroleerd wordt door een man. Anderzijds bestaat een geseksualiseerd beeld waarbij de moslimvrouw wordt beschouwd als buikdanseres.

De strijd tegen oriëntalistische misvattingen

Om tegenwicht te bieden, gaat de moslimvrouw almaar meer gebruik maken van verschillende kanalen om haar identiteit weer te geven. Zo is Mona Haydar, met Syrische roots, een hedendaags activiste en zangeres. Haar bekendste hit is Wrap my hijab dat indruist tegen de imperialistische visie van het westers feminisme. Via haar rapmuziek zet ze oriëntalistische stereotypes recht en klaagt ze wereldwijde vrouwenmishandeling aan. In 2016 is Haydar gevlucht naar de Verenigde Staten. Wegens de vele stereotypes waartegen ze botste, heeft ze het project Ask a Muslim opgezet. Binnen een interculturele dialoog reageert ze op prangende vragen omtrent de islam en de vrouw.

Niet alleen Haydar maar ook andere artiesten vechten Arabische misvattingen aan. In de videoclip Roman van de bekende Libanese alternatieve band Mashrou Leila brengt men een ode aan de diversiteit van vrouwen binnen de Arabische wereld. Daarbij uit men eveneens luide kritiek op westerse mispercepties van de ‘onderdrukte Arabische vrouw’, homofobie en islamofobie. De band omschrijft het als volgt: ‘De video zet het dominante wereldwijde narratief van het hyper geseculariseerde (witte) feminisme op een breuklijn gezien het zichzelf positioneert als onverenigbaar met de islam en de Arabische wereld.’ Deze beweging wil de verschillende kanten van het Midden-Oosten blootleggen.

Ook hier is dus nog werk aan de winkel, net als in het Midden-Oosten, waar het voor de vrouw de juiste richting uitgaat, de westerse beeldvorming ten spijt.

Gendergelijkheid een blijvend werelddoel

Begrijp me niet verkeerd. Ik ben niet blind voor de nog steeds aanwezige uitdagingen voor vrouwen in het Midden-Oosten. Zoals de ondervertegenwoordiging in de politieke sfeer, repercussies van familierechtelijke wetten of fysiek/psychologisch seksueel misbruik en dergelijke. Niettegenstaande, net zoals in de rest van de wereld, moet empowerment van vrouwen en gendergelijkheid een centrale doelstelling blijven. Vandaar dat de Verenigde Naties deze specifieke bepalingen uiterlijk benadrukt in de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen voor 2030 (SDG’s). Dat legde men in 2015 op aan alle betrokken 193 lidstaten.

Ter zijsprong. In België botst de vrouw vandaag ook nog steeds zowel in de private als publieke sector tegen het glazen plafond. Er is een onzichtbare barrière die ervoor zorgt dat vrouwen niet aangesteld worden op bepaalde belangrijke posities. Ook hier is dus nog werk aan de winkel, net als in het Midden-Oosten, waar het voor de vrouw de juiste richting uitgaat, de westerse beeldvorming ten spijt.