Het Franse parlement maakt zich op voor de onervaren wervelwind van Macron

Nu zondag zijn het parlementsverkiezingen in Frankrijk. Een derde ronde voor Emmanuel Macron wordt gezegd, maar de kersverse president zit in een zetel. Dat kan niet worden gezegd van de socialisten en Front National.

De volgende twee zondagen (11 en 18 juni) beslissen de Fransen of nieuwbakken president Emmanuel Macron in de Assemblée nationale een comfortabele meerderheid krijgt om zijn ambitieuze hervormingsprogramma te verwezenlijken. Als we de opiniepeilingen mogen geloven (zie onderaan) maakt zijn beweging En Marche!, na zijn verkiezing tot president omgedoopt tot La République en Marche (LRM), een goeie kans om de absolute meerderheid binnen te halen. De eerste resultaten van de vervroegde stemronde in de overzeese gebieden lijkt dat te bevestigen met ruim 50 procent van de stemmen voor LRM. Maar die departementen zijn niet representatief voor Frankrijk en de opkomst lag er bijzonder laag.

Als een gevolg van het specifieke Franse meerderheidsstelsel in twee ronden kan de LRM-score van 29 à 33 procent in de eerste ronde de beweging van Macron een veel grotere meerderheid opleveren. Als geen enkele kandidaat de absolute meerderheid behaalt, blijven in de tweede ronde immers alleen de twee best geplaatste kandidaten over, samen met eventueel ook een derde kandidaat of een vierde kandidaat die meer dan 12,5 procent van de geregistreerde kiezers voor zich kunnen winnen. De bestgeplaatste kandidaten zullen dus een pak stemmen van hun uitgeschakelde tegenstanders kunnen binnenhalen.

Aangezien LRM een centrumbeweging is, zal de LRM-kandidaat flink wat linkse stemmen winnen als hij/zij uitkomt tegen een kandidaat van het Front National (FN) of de combinatie tussen Les Républicains (LR) en Union des Démocrates et Indépendants (UDI). Omgekeerd zal een andere LRM-kandidaat aan de rechterzijde stemmen winnen als hij/zij uitkomt tegen een PS’er of een radicaal-linkse kandidaat.

De prognoses van de peilingbureaus Odoxa-Dentsu, Harris Interactive, Ipsos-Sopra Steria en Cevipof Ipsos, LegiTrack Opinionway en Kantar Sofres voorspellen daarom 320 à 425 zetels voor LRM-MoDem. De laagste prognose is hier nog steeds ruim voldoende voor de vereiste meerderheid van 289 op 577 zetels. Bij de andere partijen schommelen de voorspellingen tussen 90 à 130 zetels voor LR-UDI, 25 tot 50 zetels voor de PS, 10 tot 30 zetels voor La France Insoumiseen slechts 5 à 15 zetels voor het Front National.

De drempel van vijftien zetels

Voor het Front National van Marine Le Pen is er de bijkomende handicap dat in kieskringen waar ze in de eerste ronde als eerste uit de bus komen, de derde partijen zich gewoonlijk terugtrekken en oproepen om voor de rechtstreekse tegenstander van de FN-kandidaat te stemmen. Het FN en La France Insoumise van de radicaal-linkse Jean-Luc Mélenchon hopen allebei dat ze aan de vereiste vijftien zetels komen om een parlementaire fractie of groupe te kunnen vormen. Dat betekent dat ze in dat geval van een pak voordelen genieten zoals extra financiering, logistieke voordelen (kantoren) en personeel ter beschikking van de fractie. Dat impliceert ook meer deelname aan parlementaire commissies, meer zendtijd in verkiezingstijden enzovoort.

Maar de kans is klein dat dat gebeurt, ondanks de 11 miljoen stemmen voor Marine Le Pen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen en de scores in de peilingen die rond de 17 à 18 procent schommelen. Vandaag telt het FN slechts 2 afgevaardigden. Bovendien is de partij verscheurd tussen de gematigde vleugel rond Florian Philippot en de aanhangers van Marines nicht, Marion Le Pen, die intussen is opgestapt. Marine zelf maakt wel een grote kans verkozen te worden als één van FN-afgevaardigden in de elfde kieskring van Le Pas deCalais-Le Nord.

Opvallend is dat Jean-Luc Mélenchon, die in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen nog 19,5 procent behaalde, nu met La France Insoumise opvallend minder goed scoort. Dat komt onder meer door de afgesprongen kartelbesprekingen met de Parti communiste, die alleen opkomt. Zelf blijft Mélenchon veruit de populairste politicus bij linkse Franse kiezers en maakt hij een goede kans om een zetel in Marseille binnen te halen. Verwacht wordt dat La France Insoumise samen met de vakbonden fel oppositie zullen voeren tegen de hervorming van de arbeidsmarkt en de Code du Travail, die Macron heeft aangekondigd.

De PS, een restfractie

Voor de PS, of wat daarvan overblijft, zullen de uitslagen na de eerste ronde hard aankomen, ook al is er geen sprake van een verrassing. Met nauwelijks 8,5 procent in de peilingen is de kans groot dat ze van de huidige 284 zetels, die ze behaalde in 2012 na de overwinning van François Hollande, er 230 à 260 verliest. Uit voorzorg kondigde de partijtop al aan om zondagavond na de bekendmaking van de resultaten van de eerste ronde geen verkiezingsavond te organiseren. Er komt alleen een toespraak van eerste secretaris Jean-Christophe Cambadélis.

Haar kiespubliek is de PS al grotendeels kwijt. Het leeuwendeel van de PS-kiezers heeft de PS ingeruild voor LRM van Macron of de radicaallinkse beweging van Mélenchon. Wat er overblijft van de partij zal pas goed blijken wanneer het aantal zetels van de restfractie in de Assemblée bekend is. Mogelijk zetelen er dan meer LRM-parlementairen met een PS-achtergrond dan eigenlijke PS-afgevaardigden.

De rechtse alliantie

Les Républicains hebben voor deze verkiezingen een alliantie gesloten met de kleine, meer gematigde Union des Démocrates et Indépendants van Jean-Christophe Lagarde. Officieel zet deze rechtse alliantie LR-UDI in op een regering onder leiding van LR-kopstuk François Baroin, die president Macron tot een cohabitation wil dwingen.

In theorie kan dat, omdat de president moet instemmen met de Assemblée, wanneer die haar kandidaat-eerste minister voordraagt. Als een andere partij dan die van de president er de meerderheid heeft, dan regeert de president met een regering die niet zijn keuze is. Dat overkwam bijvoorbeeld François Mitterand, die tot tweemaal toe met een rechtse premier -Jacques Chirac en Edouard Balladur – een cohabitation aanging.

Maar zoals de kaarten nu liggen blijft dat theorie, want de rechtse alliantie kan hooguit hopen dat de absolute meerderheid er niet komt voor La République en Marche, zodat die tot een vorm van samenwerking met het rechtse blok gedwongen wordt.

Ook in het rechtse kamp dreigt de ontgoocheling groot te worden als de peilingen uitkomen. LR-UDI zou een derde van zijn zetels verliezen. Omdat ze in de regionale verkiezingen van 2015 de grootste partij waren, geloofde LR-UDI aanvankelijk nog de parlementsverkiezingen te kunnen winnen. Maar eind 2015 was Macron nog minister van Economie onder Hollande. Het was pas met de lancering van diens beweging En Marche dat zich in het politieke landschap een ware metamorfose voltrok, waar uiteindelijk ook LR-UDI evenmin aan ontkwam.

Nauwelijks een maand geleden heeft Macron met Edouard Philippe, burgemeester van Le Havre als eersteminister en Bruno Lemaire als minister van Economie twee belangrijke pionnen van LR op sleutelfuncties in zijn regering geplaatst. Daarmee sloeg hij een bres in de verdediging van het rechtse kamp. Allebei behoren ze tot de gematigde strekking van Alain Juppé binnen de LR. Juppé zelf liet overigens al verstaan dat een aantal afspraken binnen LR-UDI slechts gelden tot aan de verkiezingen, terwijl hij nu al openlijk de LRM-kandidate Aurore Bergé in Yvelines steunt in plaats van de plaatselijke LR-kandidaat.

Als de resultaten echt tegenvallen, dreigt in die vleugel wellicht nog meer desertie richting LRM. Het laatste LR-kopstuk die die overstap maakte was Frédéric Lefebvre, een voormalige medewerker en staatssecretaris onder Nicolas Sarkozy. Hij maakte al bekend dat hij een ministerpost in de regering Philippe niet zou afwijzen.

Société civile

Volgens Macron moeten de Fransen met hun stembiljet kiezen tussen stop en meer van dat, tussen actie en machteloosheid. Zoals dat ook bij de meeste van zijn voorgangers (Hollande, Sarkozy, Chirac, ..) het geval was, zullen de Fransen Macron dus waarschijnlijk een forse meerderheid bezorgen in de Assembléen zo fors zelfs dat middenin de campagne de oppositie zich nu al afvraagt of een fractie van een dergelijke omvang en van zo’n divers pluimage nog in het gareel kan worden gehouden.

Christiane Taubira, voormalig PS-minister van Justitie waarschuwde de kiezers dat heel wat LRM-kandidaten zonder enige ervaring, politieke vorming of aanwijsbare overtuiging de politieke arena worden ingestuurd. Van de 525 zorgvuldig geselecteerde LRM-kandidaten hebben er volgens een grondige screening in Le Monde immers 281 nooit een politiek mandaat bekleed en hebben er daarvan zo’n 250 zelfs nog nooit deelgenomen aan verkiezingen.

Als statement dat LREM breekt met het politieke establishment kan dat tellen. Macron had inderdaad aangekondigd dat de helft van zijn kandidaten uit de société civile zou worden gerecruteerd. Hij hield dus woord. Zelf had hij overigens nooit aan een verkiezing deelgenomen voor hij kandidaat voor het presidentschap werd. Van die 281 nieuwkomers zijn er wel een 70-tal die als kabinetsmedewerkers of in andere ondersteunende functies van vooral linkse en centrum-politici actief zijn geweest. Verder zijn 51 procent van de LREM-kandidaten vrouw en ligt de gemiddelde leeftijd (46 jaar) een stuk lager dan bij andere politieke partijen.

De politieke herkomst van de kandidaten is veel minder in evenwicht : zo’n 120 komen er uit linkse hoek, waarvan 80 à 90 uit de PS, vooral uit de sociaal-liberale hoek van ex-premier Valls en Dominique Strauss-Kahn – terwijl van de rechterzijde zo’n 25 à 30 voormalige leden van de Union des Démocrates et Indépendants (UDI) de overstap naar LRM hebben gemaakt en slechts een kleine minderheid van Les Républicains. De centrumpartij MoDem van minister van Justitie François Bayrou telt eveneens 75 à 80 kandidaten.

Bayrou deed een gouden zaak door met Macron voor de presidentsverkiezingen een voorakkoord te sluiten, met naast de kandidaten nog twee ministerposten, en dat voor een partij die in 2012 niet verder kwam dan twee verkozenen in de Assemblée. Maar wijzigingen in zijn regering zijn niet uitgesloten, want Macron liet al verstaan dat ministers die in hun kieskring niet verkozen worden, zullen worden vervangen.

De hamvraag blijft of dit experiment met de recrutering uit de société civile een werkbare meerderheid oplevert en of het voor herhaling vatbaar is. Binnen een jaar weten we meer, want de eerste werf van de te hervormen arbeidsmarkt, waarvan premier Philippe deze week het draaiboek gespreid over achttien maanden heeft bekend gemaakt, bevat voldoende conflictstof om de cohesie en de efficiënte werking van de fractie te testen. Het opzet is bijzonder ambitieus: een volledige vernieuwing van het sociaal model, waaronder vakbondsvertegenwoordiging in bedrijven, ontslagregeling, recht op arbeid, arbeidscontracten en verzekering tegen werkloosheid.

Met zijn gesmaakte optreden op de internationale politieke scène heeft Macron zijn beweging LRM de beste verkiezingscampagne bezorgd die ze kon dromen. Onmiddellijk na de bekendmaking van de naam van zijn eerste minister spoedde hij zich naar Berlijn waar hij aan een enthousiaste Angela Merkel zijn plannen voor een eurozone met een eigen minister van Financiën voorlegde. Daarmee zette hij duidelijk in de verf dat het hem menens was om de Frans-Duitse as als motor van de EU nieuw leven in te blazen.

Bij zijn eerste ontmoeting met Trump liet hij via zijn stevige mediagenieke handdruk zien dat hij zich niet door de VS zou laten intimideren. Later wees hij de VS vanuit het Elysée in het Engels terecht voor hun uitstap uit het klimaatakkoord van Parijs en riep hij zowaar bedrijven op die zich willen inzetten voor het klimaat om naar Frankrijk te verhuizen ‘to make our planet great again’. Poetin wees hij in Versailles op de rol van Russische hackers op het internet en hij vroeg de naleving va nde rechten van homo’s in Tsjetsjenië. Ook op de NAVO-top in Brussel en de bijeenkomst van de G7 in Sicilië maakte hij indruk en zeer recent speeld hij de rol van vredesbemiddelaar tussen Qatar en de andere landen van het Arabisch schiereiland. Met zijn assertiviteit en profilering op het wereldtoneel zet hij Frankrijk en zelfs Europa weer op de wereldkaart. En dat gaat er bij de chauvinistische Fransen als zoete koek in.