Het coronavaccin van Cuba: ‘Bij multinationals primeren centen boven mensen’

Ook Cuba heeft de naam van zijn coronavaccin bekend gemaakt. Met Soberana behoort Cuba tot een van de 30 landen op dit moment in de fase van klinische studie zitten, zegt de Cubaanse ambassadrice in België Norma Goicochea Estenoz aan Knack. ‘Cuba zal er sowieso voor kiezen om de armere landen te helpen.’

Hoe is de situatie in Cuba? Wordt het land zwaar getroffen door corona?

Goicochea Estenoz: Cuba heeft het niet gemakkelijk. Het economische embargo valt het land zwaar en zeker in tijden van de coronacrisis. De Cubaanse overheid probeert toch alles uit de kast te halen om de Cubaanse bevolking zoveel mogelijk tegen covid-19 te beschermen. Met ongeveer 4000 bevestigde gevallen en een 90-tal doden, doet Cuba het zeker niet slecht in vergelijking met andere landen.

Van zodra Cubanen positief testen op covid-19, worden ze in quarantaine geplaatst en indien nodig verder behandeld in het ziekenhuis. Gelukkig telt Cuba een van het hoogste aantal artsen per 100.000 inwoners ter wereld. Dat betekent dat het de capaciteit heeft om voldoende preventief corona te bestrijden, maar net zoals in alle landen ter wereld, vallen er in Cuba ook slachtoffers.

Cuba is zelf ook een vaccin tegen covid-19 aan het ontwikkelen.

Goicochea Estenoz: Dat klopt. We zijn het enige land van de Caraïben en Latijns-Amerika dat door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) erkend wordt voor de ontwikkeling van ons vaccin. Er zijn meer dan 200 kandidaat-landen voor het vaccin. Slechts 30 landen, waaronder Cuba, hebben de toestemming van de WHO gekregen om naar de tweede fase te gaan met klinische testen.

Het vaccin wordt ontwikkeld door het Instituut Finlay de Vacunas. De directeur en de onderdirecteur hebben het vaccin al toegediend gekregen. Op drie maanden tijd is Cuba erin geslaagd om een vaccin te ontwikkelen, ondanks het brutaal economisch embargo waaronder het land leeft. Ik kan je zelfs al de naam van het vaccin meegeven: Soberana. De naam is gebaseerd op twee fundamenten van de Cubaanse Revolutie, met name soevereiniteit en solidariteit. Hiermee willen we aan de wereld duidelijk maken dat Cuba de kracht en het verstand heeft om zijn revolutie in stand te houden en dat we ons, ondanks economisch embargo, nooit zullen overgeven aan de Verenigde Staten.

Hoe kan Cuba, in tegenstelling tot grote Latijns-Amerikaanse landen met veel wetenschappelijke expertise zoals Argentinië, Brazilië en Mexico, op zo’n korte termijn een vaccin ontwikkelen?

Goicochea Estenoz: Cuba heeft een zeer lange traditie in uitstekende gezondheidszorg. Al in 1959 besloot commandant Fidel Castro om onderwijs en gezondheid efficiënter en performanter te laten worden. Daarnaast is het zo dat Cuba al een aantal vaccins tegen tropische ziektes heeft ontwikkeld. We hebben dus expertise inzake virologie, biologie, …

Toch is het niet vanzelfsprekend. Wetenschappelijk onderzoek kost tijd en geld. U kunt zich voorstellen wat dit voor Cuba betekent, onder een economisch embargo dat al meer dan 50 jaar duurt. Een jaar na de Cubaanse Revolutie in 1959 had maar liefst 50 procent van de Cubaanse artsen het land verlaten. Op dat moment moest Cuba zich enkele existentiële vragen stellen en heeft Cuba beslist om zijn beperkte en schaarse economische middelen massaal in te zetten op onderwijs en gezondheidszorg. Meer dan 40 procent van het bbp gaat naar de domeinen onderwijs en gezondheidszorg. In 1959 telde Cuba slechts drie universiteiten. Dertig procent van de bevolking was analfabeet. Nu is er geen ongeletterdheid meer in Cuba en zijn er in bijna alle provincies universiteiten opgericht. Tussen de 30 en 40 procent van de Cubaanse bevolking heeft aan een universiteit een masterdiploma behaald. Onze faculteit geneeskunde geeft ook beurzen aan studenten uit andere landen uit Latijns-Amerika. Van overal komen er studenten in Cuba geneeskunde studeren. Elk jaar geeft Cuba zelfs een tiental beurzen aan studenten die afkomstig zijn uit arme buurten in de VS. Cuba heeft ook sterke samenwerkingen uitgebouwd met andere universiteiten. Specifiek voor België werkt Cuba nauw samen met het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen en met de universiteiten van Luik, Namen en Gent.

Waarom maakt Cuba de keuze om, ondanks zijn schaarse economische middelen, toch budget vrij te maken voor de ontwikkeling van een vaccin tegen covid-19?

Goicochea Estenoz: Kijk, we weten zeer goed dat er veel landen zullen zijn die niet in staat zullen zijn om het vaccin te betalen. Cuba zal er sowieso voor kiezen om de armere landen te helpen. Dat is ook de keuze die Cuba heeft gemaakt tijdens de ebolacrisis in Sierra Leone en Congo. Ook daar trokken Cubaanse artsen naar plaatsen waar andere ngo’s niet naartoe durfden te gaan. Herinnert u zich trouwens nog de aardbeving in Haïti? Cubaanse artsen arriveerden er voor alle andere internationale hulpverleners en zijn pas vertrokken toen iedereen Haïti al lang had verlaten. Als enkel multinationals het vaccin tegen covid-19 zullen ontwikkelen, dan weten we goed genoeg dat centen zullen primeren boven de mens.

U refereert vaak naar het economisch embargo. Hoe zwaar weegt dit op Cuba?

Goicochea Estenoz: Een concreet voorbeeld. Op dit moment zijn er in Cuba ouders die hun kind aan kanker zien sterven. Niet omdat het kind een kanker heeft dat niet te behandelen is, maar wel omdat de medicamenten voor dat soort kanker er niet beschikbaar zijn en Cuba door het economische embargo de kans niet krijgt om deze medicamenten aan te kopen.

Onder de regering-Trump is de situatie voor Cuba alleen maar verergerd. Donald Trump houdt bijna alle schepen die voedsel of olie naar Cuba transporteren, tegen. Zelfs Cubanen die in de VS wonen en geld naar hun familie in Cuba willen sturen, worden door de Amerikaanse banken tegengehouden.

Hoe kan het toch dat een land dat globalisering promoot tegelijkertijd zo’n criminele houding aanneemt met het zware economische embargo ten aanzien van zijn buurland. Bovendien blijft de VS over de mensenrechten in Cuba spreken, terwijl het zelf zijn beruchte gevangenis Guantánamo Bay blijft openhouden. Ik heb het er moeilijk mee dat een land zich kan uitspreken over de mensenrechten in een ander land, als het land zelf de mensenrechten niet respecteert.

Denkt u dat Cuba een belangrijk agendapunt zal vormen bij de Amerikaanse verkiezingen?

Goicochea Estenoz: Het zou niet mogen dat internationale relaties tussen soevereine landen een invloed kunnen hebben op de verkiezingen in een land. Toch zal het beleid ten aanzien van Cuba van de toekomstige president voor veel Latino’s in Amerika hun stem beïnvloeden.

Onder Barack Obama hebben de VS begrepen dat de strategie die ze de voorgaande 50 jaar hadden volgehouden, niet werkt. Hoewel Obama het economisch embargo niet heeft beëindigd, heeft hij wel enkele versoepelingen ingevoerd. Eindelijk konden Amerikanen weer rechtstreeks varen of vliegen naar Cuba en kwamen er een aantal versoepelingen voor privéinvesteringen in de toeristische sector. De regering van Trump heeft echter beslist om alle maatregelen die Obama heeft genomen, weer teniet te doen.

Presidentskandidaat Joe Biden behoort tot de administratie van Obama. Er wordt gezegd dat als hij verkozen zou worden, er ook veel ambtenaren die onder Obama werkten terug zouden keren naar hun vorige werkplaats. Wij hopen dat Joe Biden terug aan goede relaties met hun buurland Cuba zou kunnen werken.