Groene handelsoorlog in de maak? Von der Leyen bereid om VS met gelijke munt terug te betalen

Volgens Commissievoorzitter Ursula von der Leyen moet Europa meer middelen vrijmaken voor investeringen in hernieuwbare energie. Ze reageert daarmee op de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA). Die benadeelt Europese bedrijven tegenover hun Amerikaanse concurrenten.

Op 1 januari treedt de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA) in werking. Dat is een pakket van maar liefst 430 miljard dollar aan subsidies en belastingverlagingen, onder meer bedoeld om de omslag naar hernieuwbare energie te versnellen.

Toen de Democraten het pakket in augustus door het Amerikaanse Congres loodsten, heerste er in Brussel een flinke dosis optimisme. Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen ‘verwelkomde’ de ondertekening. De IRA zou volgens haar de basis leggen voor een groene energie-economie in de Verenigde Staten.

Discriminatie

Al snel drong het besef door dat de Amerikaanse subsidiepomp de Europese Unie flink wat schade kan berokkenen. Zo is ruim 200 miljard dollar van het Buy American-pakket louter bedoeld voor goederen die in de Verenigde Staten worden gefabriceerd. Een Tesla-auto kan bijvoorbeeld op een totaalsteun van 7500 dollar rekenen.

Ofwel zullen heel wat ondernemers in Europa (delen van) hun productie naar de andere kant van de Atlantische Oceaan verhuizen, ofwel dreigen de Amerikaanse concurrenten hen simpelweg uit de markt te prijzen. Begin oktober klonk het Europese antwoord al minder vriendelijk: ‘Voor de Unie is de groene transitie niet iets dat ten koste van anderen moet gaan, klonk het toen in een commentaar op de Amerikaanse wet. De EU had het al over ‘ongerechtvaardigde discriminatie’.

Afgelopen week trok de Franse president Emmanuel Macron naar de Amerikaane hoofdstad Washington om de Europese grieven over te maken. Zijn Amerikaanse collega Joe Biden liet alvast een opening om enkele toegevingen te doen. ‘Het was nooit de bedoeling om mensen uit te sluiten die met ons samenwerken’, luidde het. Toch moet Europa geen grote aanpassingen verwachten, vanwege de grote moeite waarmee de IRA door het Congres is geraakt. Pikant detail: de IRA bevat wél een uitzondering voor Canada en Mexico. De EU moet daar niet op hopen, zo blijkt.

Subsidiestroom

Niet alleen de Europese Commissie en de regeringsleiders zijn zenuwachtig. In het Europees Parlement werd al opgeroepen om stappen te ondernemen bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Die procedure kan echter lang aanslepen, en de Amerikaanse subsidiestroom komt al binnen een maand op gang.

Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen liet daarom zondag aan duidelijkheid niets te wensen over in haar toespraak voor het Europacollege in Brugge. ‘Het risico bestaat dat de IRA tot oneerlijke concurrentie leidt, markten kan afsluiten en bevoorradingsketens kan fragmenteren’, zei ze. Om een exodus van de eigen bedrijven tegen te gaan, zo meent Von der Leyen, moet de Unie haar eigen staatssteunregels versoepelen en meer geld vrijmaken voor investeringen in hernieuwbare energie.

Von der Leyen wil daarvoor een Europees soevereiniteitsfonds oprichten. Dat fonds, dat de Commissievoorzitter al in september aankondigde tijdens haar State of the Union, moet projecten van Europees belang ondersteunen. Onduidelijk is wel waar het geld vandaan moeten komen. Door de oorlog in Oekraïne zit de Unie al door een aanzienlijk deel van haar budgetten heen. Sceptici menen dat het fonds niet meer dan een PR-initiatief zal blijken waarin alleen bestaande middelen worden ondergebracht. Nieuwe gezamenlijke leningen zoals bij het coronaherstelfonds zien onder meer Duitsland en Nederland niet zitten – voorlopig dan toch.

Een laatste remedie tegen de IRA zou volgens Von der Leyen een nauwere samenwerking met de Verenigde Staten kunnen zijn. Op de zogenaamde Trade & Technology Council (TTC) die maandag plaatsvond aan de Universiteit van Maryland, waren zowel vertegenwoordigers van de Europese Commissie als de Amerikaanse regering aanwezig.

De TTC werd net opgericht om de transatlantische relaties opnieuw te verbeteren na het presidentschap van Donald Trump. In een gemeenschappelijke verklaring lieten de VS en de EU alvast bedarende taal horen. Of die volstaat om te Europese zorgen te sussen, valt nog af te wachten.