Sinds de vluchtelingendeal tussen de Europese Unie en Turkije zitten meer dan 8.500 mensen vast op de Griekse eilanden. En dat zorgt voor spanningen. ‘De kapitein van de kustwacht die ons begeleidde was gewoon dronken!’
Het incident met de Belgische vrijwilligster op het eiland Lesbos is het jongste geval in een reeks van incidenten waarbij eilandbewoners proberen vluchtelingen en hulporganisaties van ‘hun’ eiland te verjagen. ‘Na dit incident besloot Artsen Zonder Grenzen om deze operaties te staken. Onze veiligheid kon gewoon niet meer gegarandeerd worden.’
Afgelopen weekend wilde de Gentse Ien Vitse met een groep vrijwilligers aanmeren in een haven op het Griekse eiland Lesbos, maar dat ging mis. De lokale bevolking liet duidelijk verstaan dat ze niet welkom waren. ‘Het ging er héél agressief aan toe’, vertelt de Gentse natuurliefhebster. Ze is op het Griekse eiland Lesbos om afval op te ruimen. Sinds de toestroom van vluchtelingen vorige zomer escaleerde, is er veel afval op de stranden en in de zee blijven liggen.
De lokale Grieken begonnen tegen hen te schreeuwen. Ze mochten de baai niet in, maar moesten wel een plaats vinden om aan te meren. Enkele honderden meters verderop probeerden ze het opnieuw, aan een dok, maar ook daar stonden boze Grieken wild zwaaiend hen op te wachten. Ze moesten onmiddellijk vertrekken. ‘Er werd nog geen fysiek geweld gebruikt op dat moment, maar ze waren enorm kwaad’, vertelt Vitse.
‘De Grieken zijn getraumatiseerd’
Het incident is symptomatisch voor een groter probleem op de Griekse eilanden. De bewoners maken zich zorgen. Het toeristische seizoen is begonnen en er komen geen toeristen meer. Sinds de deal op 20 maart tussen de Europese Unie en Turkije, kunnen vluchtelingen niet meer doorreizen en zitten meer dan 8.500 mensen uit landen als Syrië en Afghanistan vast op de eilanden. De opvangcapaciteit in de regio wordt door de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR geschat op 7.450. Op Lesbos zitten de centra met een capaciteit van 3.500 zo goed als vol.
Een lokale restauranteigenaar getuigt: ‘De bewoners van Lesbos zijn getraumatiseerd, mensen vrezen dat ze deze winter hun kinderen niet kunnen voeden en hun elektriciteitsfacturen niet kunnen betalen.’
‘De bewoners van Lesbos zijn getraumatiseerd, mensen vrezen dat ze deze winter hun kinderen niet kunnen voeden’
Dat leidt tot grimmige toestanden op verschillende eilanden. In Leros, een eiland 220km ten zuiden van Lesbos, moesten tientallen internationale vrijwilligers het eiland verlaten na bedreigingen. Maar ook vanaf Lesbos komen de eerste verhalen over fysieke incidenten.
Een medewerker van Artsen Zonder Grenzen, die anoniem wil blijven, was getuige van drie incidenten in de afgelopen maand. Onlangs ging hij met een groep onbegeleide minderjarige vluchtelingen zwemmen. Toen ze aankwamen op het strand maakten de bewoners racistische opmerkingen: ‘Wij willen die zwarten hier niet!’
‘Onze veiligheid kon niet meer gegarandeerd worden’
Bij andere incidenten ging het nog verder. ‘Op de ochtend van 18 juni hadden we twee boten met vluchtelingen uit het water gehaald en volgens de richtlijnen van de Griekse kustwacht brachten we hen naar de haven van Molyvos.’ Dat was een slechte beslissing van de autoriteiten, vindt de hulpverlener. Die haven is vooral toeristisch. Toen de boot met vluchtelingen aan wal ging, kwamen vele restauranteigenaars en café-uitbaters naar buiten.
‘Ze riepen dat ze daar niets van de vluchtelingen moesten weten. Ze dreigden om onze boot te laten zinken’, vertelt de hulpverlener. De gezagsdragers hebben die hele situatie heel slecht aangepakt zegt hij nog: ‘De kapitein van de kustwacht die ons begeleidde was gewoon dronken! Hij stonk naar alcohol en verschillende toeristen en AZG-collega’s hadden hem voordien uit een bar zien waggelen.’
Het derde voorval volgde een week later en was ernstiger. Een vijftigtal zware jongens stond een boot vol vluchtelingen op te wachten. ‘Ze wisten dat we kwamen, het kan bijna niet anders dan dat iemand van de autoriteiten hen verwittigd had’ vertelt de hulpverlener van AZG. Toen ze aan wal probeerden komen, werden ze met geweld terug in de boot geduwd. Omstaanders die het gebeuren probeerden te filmen werden fysiek bedreigd.
‘Het was uiteindelijk onmogelijk om hier aan wal te gaan, mede doordat kustwacht noch politie ingreep’, vertelt de medewerker van AZG. ‘Na dit incident besloot Artsen Zonder Grenzen om onze reddingsoperaties rond Lesbos te staken. Onze veiligheid kon gewoon niet meer gegarandeerd worden.’
Morgen niet uitvaren
Ook bij de Gentse Vitse ging het verder dan alleen maar wat geschreeuw. Op de boot van Vitse werd beslist een eindje terug te varen, de zee op, om de dingen te overzien. ‘Er heerste vooral ongeloof, we waren geschrokken’, zegt Vitse. Ze waren nog maar net de haven uit of een heethoofd onder de vissers sprong zijn boot in om hen te achtervolgen. Met zijn schuitje cirkelde hij rond de boot waar Vitse en haar vrienden vastzaten. Hierbij maakte hij golven waardoor de boot hevig schommelde. ‘Even leek het erop alsof we zouden kapseizen.’
Al snel naderde een boot van de Griekse kustwacht. Maar ook hier leken de Griekse autoriteiten weinig te kunnen doen om problemen te vermijden. Ze kwamen niet om hen te hulp te schieten. De agressieve visser had de patrouille zelf verwittigd om de ecologisten aan te houden. Ze werden drie uur lang op zee vastgehouden. In de vlakke zon raakte het water snel op en enkele vrijwilligers kregen het knap lastig door hitte en dorst. Toen ze er probeerden achter te komen waarom ze vastgehouden werden, kregen ze geen duidelijk antwoord. ‘We waren verbouwereerd’, vertelt Ien. ‘Ons project is er enkel op gericht om het eiland mooier te maken en dan worden we zo behandeld door de lokale bevolking én autoriteit?’
De woordvoerder van de politie van Lesbos haakte snel in toen we vroegen naar een reactie op wat de vrijwilligers hebben meegemaakt. Ook de kustwacht was niet bereikbaar voor commentaar.
Intussen heeft de ecologische missie van Ien de toestemming gekregen om hun werk voort te zetten. Het is maar de vraag hoe de bewoners zullen reageren. ‘We zullen alvast morgen niet uitvaren, we moeten eerst alles nog wat laten bezinken.’
Door Willem De Maeseneer vanuit Griekenland, hij schrijft voor het journalistencollectief The Caravan’s Journal.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
