Globaliseringsexpert Parag Khanna: ‘Jonge migranten aantrekken is de enige succesformule’

De tijden van honkvastheid zijn voorbij. In de 21e eeuw zullen miljarden mensen migreren om de klimaatverandering te ontvluchten en zichzelf te ontwikkelen. In zijn nieuwste boek pleit strategisch denker Parag Khanna ervoor om massamigratie te omarmen. ‘Luister gerust naar Matteo Salvini, Viktor Orbán of Boris Johnson. Maar besef dat je economie eraan gaat, en je nooit relevant zult worden in de wereld.’

Parag Khanna spreekt ons toe vanuit een hotelkamer in San Francisco, waar hij en zijn echtgenote een verwoede strijd uitvechten om het wifisignaal en de beste plek om te bellen. Het is een strijd die hij halverwege het interview zal moeten opgeven.

Het mag niet verbazen dat Khanna uithuizig is wanneer we hem spreken. Hij reist voortdurend. Tijdens zijn jeugd woonde hij afwisselend in de Verenigde Arabische Emiraten, New York en Duitsland. Volgens zijn eigen telling bezocht hij al meer dan 150 landen. Tegenwoordig woont Khanna in Singapore, de extreem welvarende maar autoritaire stadstaat waarvan hij graag de lof zingt.

De premisse van Move, zijn laatste boek, is enigszins apocalyptisch. Door de klimaatverandering zullen aanzienlijke delen van de planeet onbewoonbaar worden. Bovendien zal de wereldbevolking over vijftien à twintig jaar pieken en daarna gevoelig afnemen, waardoor verschillende vergrijzende landen voor ongekende demografische uitdagingen zullen staan. De oplossing voor die prangende problematiek, aldus Khanna, is eenvoudig: het is tijd voor de mensheid om zich te verplaatsen. Hij voorspelt dat er een globale strijd om jong talent zal uitbreken, waarbij enkel landen die zich openstellen voor hoge aantallen migranten opgestuwd zullen worden in de vaart der volkeren. En dus, stelt hij, zit er voor de ongeveer 4 miljard ‘rusteloze jongeren’ niets anders op dan mobiel te zijn, en zich aan te passen aan de nieuwe realiteit.

‘Eigenlijk is de menselijke geografie de voorbije honderd jaar behoorlijk stabiel gebleven’, zegt Khanna. ‘De wereldbevolking is spectaculair toegenomen, maar er zijn geen enorme verplaatsingen geweest. De meeste mensen blijven gewoon in hetzelfde land wonen. Dat verandert nu. Demografie is een zero sum game geworden: wat het ene land wint, verliest het andere land, want de bevolking zal over enkele jaren onvermijdelijk krimpen. Bovendien zullen bepaalde streken door de klimaatverandering onbewoonbaar worden. Als ik het een beetje bot mag verwoorden: landen die erin slagen jongeren aan te trekken, zijn winnaars. Landen die jongeren verliezen, zijn losers. Jonge migranten aantrekken is de enige succesformule om te bloeien in de 21e eeuw.’

Pleit u voor een globaal migratiesysteem?

Parag Khanna: Ik voel er intellectueel zeker sympathie voor, maar ik weet dat het er nooit zal komen. Voor een soevereine staat is het onaanvaardbaar dat andere landen zouden mogen bepalen wie er binnenkomt. Nooit zullen alle VN- landen die soevereniteit willen opgeven. Ik zie het eerder in termen van geprivilegieerde relaties. Amerika geeft bijvoorbeeld gemakkelijk visa aan Indiërs, Roemenië probeert Pakistaanse bouwvakkers aan te trekken, Finland haalt redelijk wat Somaliërs binnen. Vergelijk het met de manier waarop uw land Turken aantrok om in de industrie te werken. Dat soort bewegingen en relaties zullen we in de komende decennia nog vaker zien.

De huidige logica van veel Europese landen is dat immigratie een soort gunst is die verleend wordt. U stelt dat Europese landen dankbaar zouden moeten zijn dat migranten wíllen verhuizen.

Khanna: Uiteraard. Iedereen die een beetje nadenkt over slimme demografische planning, ziet in dat je maar beter te veel arbeidsmigranten kunt hebben dan te weinig.

Waarom is dat beter?

Khanna: Kijk naar het Verenigd Koninkrijk, waar de economie nu vastloopt omdat er 100.000 vrachtwagenchauffeurs te weinig zijn. Er zouden minder Britten gestorven zijn aan covid als er voldoende buitenlandse verpleegkundigen waren geweest. Zelfs zonder covid sterven veel ouderen in Europa of Japan eenzaam en alleen. Ouderen rotten soms letterlijk weg omdat er geen personeel is om hen te verzorgen. Met alle respect, maar dat is ronduit barbaars. In Singapore, waar ik woon, hebben zowat alle bejaarde Singaporanen – en dat zijn er veel – een Filipijnse verpleegster die hen verzorgt en gezelschap houdt. Dát is beschaving.

Meer migratie zorgt niet automatisch voor meer volk in de zorgsector.

Khanna: Je moet natuurlijk plannen. Je moet nadenken over welke profielen je nodig hebt voor je economie, wat je daarvoor nodig hebt en beslissen of je überhaupt migratie wilt. Maar wie op wereldvlak wil meespelen, heeft migranten nodig. Ik hoor Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, zeggen dat Europa top-AI-bedrijven wil ontwikkelen, innovatieve industrieën, Europese zoekmachines. (afgemeten) Wel, dat is een leugen, want jullie hebben er gewoon de softwareprogrammeurs niet voor. Als jullie niet tienduizenden Indiase IT’ers importeren, zijn al jullie strategische doelen één grote grap.

U prijst het Canadese immigratiesysteem, waarin de overheid actief op zoek gaat naar economische migranten.

Khanna: In Canada snapt de overheid dat immigratiebeleid in feite economisch beleid is, dat het nooit kan meespelen op wereldvlak als het enkel olie en hout exporteert. De Canadezen willen hightechbedrijven ontwikkelen, en ze snappen dat ze daarvoor op zoek moeten naar migranten.

Hebben zulke migratiesystemen geen pervers effect? In ontwikkelingslanden zorgen ze vaak voor een braindrain.

Khanna: Het hangt ervan af om welk land het gaat. Als Brazilië jongeren verliest, is het inderdaad problematisch, want de Braziliaanse bevolking groeit niet snel. Maar in de meeste landen heeft die zogenaamde braindrain op lange termijn positieve effecten, omdat de migranten die vertrekken hun productiviteit vergroten en geld terugsturen naar hun geboorteland. Het totale aantal geldtransfers is vandaag al groter dan het bedrag dat wordt uitgegeven aan ontwikkelingssamenwerking. India is dankzij emigratie een technologische grootmacht geworden, die elk jaar voor 100 miljard aan hightechproducten exporteert, omdat de diaspora zich heeft kunnen ontwikkelen en in haar geboorteland investeert. Als al die Indiërs in India waren gebleven, waren ze nu arme boeren.

Waarom zou een arm land als Mali nog moeite doen om ingenieurs of dokters op te leiden als ze toch allemaal naar Canada trekken?

Khanna: Niet elke in Mali opgeleide dokter verlaat onmiddellijk het land na zijn opleiding. Als Mali zijn dokters wil houden, zal het ervoor moeten zorgen dat er een gezondheidssysteem is. Het komt finaal allemaal neer op de wet van vraag en aanbod.

Dat is wel héél gemakkelijk.

Khanna: Ik erken dat het voor landen als Mali of Eritrea een slechte zaak is als ze hun jonge bevolking verliezen. Maar wat is het alternatief? Eritrea heeft een van de jongste bevolkingen ter wereld. Eisen we echt dat jonge Eritreeërs in hun eigen land blijven en tevergeefs proberen de boel te fiksen?

Dat is wat veel Europese leiders willen.

Khanna: Wel, ik geef die jongeren de raad om te migreren. Waarom zou ik een jonge Eritreeër aanraden om voor de rest van zijn dagen tussen de autowrakken te zitten nietsdoen? Jongeren in ontwikkelingslanden hebben er geen enkel belang bij om zich vast te klampen aan de mast van een zinkend schip, als ze ook naar vaste grond kunnen zwemmen. Uiteindelijk bewijzen ze ook hun landen van herkomst daar een dienst mee.

De voormalige Britse premier Theresa May stelde ooit dat wie een wereldburger is eigenlijk nergens toe behoort. Had ze een punt?

Khanna:(hoofdschuddend) Groot- Brittannië is een soort flauwe mop. Wie heeft er na de brexit vrijwel onmiddellijk zijn geld doorgesluisd naar Zwitserland, Hongkong en Nederland? Uitgerekend de rijke conservatieven die in haar partij de dienst uitmaken. May deed alsof haar statement over politieke tegenstanders ging, maar waar vind je meer citizens of nowhere die geen enkele loyauteit aan hun geboorteland hebben dan in haar eigen partij? Ik vind het diep paradoxaal en komisch dat ze dat kennelijk niet inzag.

May bedoelde vooral dat niet iedereen het in zich heeft om een kosmopoliet te zijn, en veel mensen belang hechten aan honkvastheid.

Khanna: Ik beweer ook niet dat iedereen een geboren kosmopoliet is. De meeste mensen zullen hun geboorteland nooit verlaten. De ironie is natuurlijk dat net de partij van May de oorzaak is van die onrust. Het bezuinigingsbeleid van de Conservatieve Partij is de reden waarom zo veel Britse jongeren er zelfs niet langer van dromen om ooit een huis te bezitten of een behoorlijke job te hebben. May en Donald Trump hebben kritiek op globalisten, maar het zijn wel hun partijen die ervoor gezorgd hebben dat de rijken hun geld in belastingparadijzen konden onderbrengen. Ik heb er geen enkel probleem mee dat mensen hun lokale identiteit vieren. Alleen stel ik mij de vraag: wat heeft Theresa May al gedaan voor die mensen?

Ik heb de indruk dat u een antwoord klaar hebt.

Khanna: (onverstoorbaar) Dé allerbeste test voor goed jongerenbeleid is de vraag of een regering iets doet om voor betaalbare huisvesting te zorgen. Betaalbare huisvesting is de barometer van hoe menselijk je land is. May kan tateren wat ze wil, maar finaal is dat het enige wat telt. Als je wel de tijd neemt om de maat te nemen van wereldburgers maar kennelijk geen vijf minuten hebt om voor betaalbare woningen te zorgen, ben je – en laat ik even direct zijn ten behoeve van uw lezers – full of shit. Betaalbaar wonen is in zekere zin een groter probleem dan klimaatverandering. Het is een probleem waar élk land mee worstelt, terwijl niet elk land ter wereld getroffen wordt door klimaatverandering. Als ik u een tip mag geven: reken regeringen af op basis van de vraag of ze voor betaalbare huisvesting zorgen. Al de rest is onzin.

Toch lijkt Europa net de andere kant uit te gaan. Het antimigratiesentiment was dé drijfveer van de brexitcampagne.

Khanna: De politieke retoriek achter de brexit staat diametraal tegenover wat de Britse economie nodig heeft. Met de brexit wilde het Verenigd Koninkrijk ‘opnieuw controle krijgen’, terwijl de economie net meer mensen nodig had. De brexiteers hebben identiteit boven de wet van vraag en aanbod geplaatst. (grijnst) Guess what? De wet van vraag en aanbod wint altijd. Het is vandaag gemákkelijker om naar het Verenigd Koninkrijk te verhuizen dan vijf jaar geleden. De Britten zijn zo wanhopig op zoek naar vrachtwagenchauffeurs en verplegend personeel dat er allerlei fast track-programma’s gecreëerd zijn, waarbij buitenlanders werkvisa kunnen krijgen. Elke Bengalees die als truckchauffeur wil werken, kan vrijwel onmiddellijk aan de slag. (grinnikt) Dát is het resultaat van ’taking back control’.

U kunt toch niet ontkennen dat zowel in Europa als in de VS antimigratiesentimenten een grote rol spelen?

Khanna: Je kunt niet beweren dat populisme en nationalisme dominant zijn in westerse samenlevingen. Amerika is na Trump onmiddellijk opnieuw overgegaan naar het migratiebeleid van voorheen. Wat wél een feit is, is dat alle succesvolle westerse economieën landen zijn met hoge immigratie. Er is een reden waarom Duitsland en Canada er wel toe doen op wereldvlak, en Hongarije en Italië niet.

Centrumrechts en extreemrechts in Europa zijn toch steeds meer op elkaar gaan lijken?

Khanna: Ik ontken niet dat extreemrechts bestaat. Toen ik in Duitsland opgroeide, was er al de angst voor de Nationaldemokratische Partei Deutschlands die toen opgang maakte. Ik vermoed dat uw lezers die partij niet eens meer kennen. Extreemrechts, en populisme in het algemeen, is vandaag irrelevant. De fundamentele vraag is: slagen populisten erin om goed te besturen, en houden ze het lang vol? Het antwoord op beide vragen is: nee. Het is gewoon tijdverlies om over Beppe Grillo en de Vijfsterrenbeweging te praten. Italië wordt gewoon weer gerund door advocaten en academici, omdat Italië behoefte heeft aan arbeidsmigranten, en geen behoefte heeft aan een clown of een deejay aan de macht. Luister gerust naar Matteo Salvini, Viktor Orbán of Boris Johnson. Maar besef dat je economie eraan gaat, en je nooit relevant zult worden in de wereld.

Onderschat u niet hoe breedgedragen antimigratiesentimenten zijn? In Denemarken wordt zelfs de Sociaaldemocratische Partij ervan beschuldigd extreemrechts na te lopen.

Khanna: Ach, dat is een belachelijke beschuldiging. De Deense sociaaldemocraten worden bekritiseerd omdat ze streng zijn en discipline en assimilatie eisen. Daar heb ik niets op tegen. Ik ben er zelfs helemaal voor. Ik pleit níét voor open grenzen. Stel gerust eisen aan nieuwkomers als jullie dat willen. Verplicht ze de taal te leren, een opleiding te volgen of een job te zoeken. Wat mij betreft, mag België moslimvrouwen verbieden om een hoofddoek te dragen. In Singapore, waar ik woon, moet elke preek goedgekeurd worden door de overheid. Het is niet omdat je massamigratie toelaat, dat je moet aanvaarden dat er parallelle maatschappelijke structuren ontstaan. Tony Blair zei in 2006 al dat wie de sharia wilde maar beter kon vertrekken. En hij had gelijk.

Welke raad hebt u voor een land als België?

Khanna: Jullie moeten eerst beseffen dat niemand naar België verhuist met het doel om jullie cultuur te ondermijnen. Het belangrijkste is dat jullie een burgerlijke identiteit bepalen: wat moet een goede Belg doen? Kijk opnieuw naar Duitsland. Duitsers verwachten niet van Afrikaanse migranten dat ze plots zuurkool leren eten, maar ze verwachten dat ze de taal leren, werken, geen strafbare feiten plegen. (denkt na) Ik ben bevriend met Franziska Giffey, die binnenkort aantreedt als burgemeester van Berlijn. Ze komt uit Neukölln, een van de ruigere buurten, waar ze mee een netwerk van buurtscholen heeft opgebouwd. Zij schrikt er niet voor terug om mensen op hun plichten te wijzen. Ze stapte ooit eens op een Russische crimineel af met de boodschap: ‘Jij blijft voor altijd een Russische gangster, maar jouw kinderen zullen Duitsers zijn.’ Dát is de boodschap die West-Europese samenlevingen moeten uitdragen. Er is niets mis met een beetje tough love.