Geen legalisering abortus in Florida: zegereeks vrouwenrechtenbeweging stopt

Tien Amerikaanse staten stemden over abortus op 5 november. Vijf staten cementeerden het abortusrecht in hun grondwet, twee staten versoepelden hun abortuswetgeving, maar in het Florida van Donald Trump blijft abortus illegaal na zes weken zwangerschap.

Wie ongewenst zwanger wordt in Florida, de thuisstaat van de kersvers president elect Donald Trump, moet minstens twee staten en dus vele duizenden kilometers rijden om een legale abortus te laten uitvoeren. Die situatie kon veranderen op 5 november 2024, want de inwoners van Florida mochten stemmen over de herlegalisering van abortus in de Sunshine State. Helaas voor wie zich in die benarde situatie bevindt: abortus blijft er illegaal.

57 procent van de inwoners van Florida stemde voor het legaliseren van abortus, maar een meerderheid van 60 procent was nodig om het huidige verbod op abortus te vernietigen.

Ook in negen andere Amerikaanse staten konden kiezers zich tijdens de presidentsverkiezing in een bindend referendum uitspreken over het uitbreiden of bestendigen van het recht op abortus. In zeven staten draaide dat positief uit voor de vrouwenrechten. In Colorado, Maryland, Montana, Nevada en New York wordt abortus verankerd in de grondwet. In Arizona en Missouri is abortus nu wél legaal, terwijl het daarvoor respectievelijk na vijftien weken zwangerschap illegaal of helemaal verboden was.

5 november bracht dus ook positief nieuws voor de voorvechters van het recht op abortus, maar de nipte nederlaag in Florida smaakt zuur. De 18-jarige Betsy Linkhort, die ‘voor’ stemde, liet aan de BBC weten ‘gebroken, bang en bezorgd om de toekomst te zijn’. In geen enkele staat besteedden de voorvechters van het recht op abortus meer geld aan campagnes dan in Florida. Het ging om 110 miljoen dollar.

De grootste tegenstander van die pro-choice-campagne was de Republikeinse gouverneur Ron DeSantis. Hij voerde in mei van dit jaar het verbod op abortus na zes weken in. Op dat moment in de zwangerschap hebben vrouwen vaak nog niet door dat ze zwanger zijn. Zijn partijgenoot Trump liet tijdens zijn presidentscampagne weten tegen te zullen stemmen, maar voerde in Florida niet expliciet campagne rond het thema.

Tijdens zijn eerste ambtstermijn als president stelde Trump drie uiterst conservatieve rechters aan in het Amerikaanse hooggerechtshof. Onrechtstreeks zorgde die aanstelling ervoor dat DeSantis het verbod op abortus kon invoeren. Het hooggerechtshof vernietigde in 2022 namelijk het arrest ‘Roe vs. Wade’, waarmee voor het eerst sinds 1973 een einde kwam aan het recht op abortus in de hele Verenigde Staten. Sinds die uitspraak in 2022 kunnen staten opnieuw zelf beslissen of abortus er (il)legaal is.

Sindsdien vochten vrouwenrechtenbewegingen succesvol terug. In alle zeven staten die in 2022 en 2023 over abortus mochten stemmen won het pro-abortuskamp. Aan die zegereeks kwam op 5 november 2024 dus een einde met de nederlaag in Florida. Ook in South Dakota, waar abortus slechts is toegestaan om het leven van de moeder te redden, blijft abortus na de stembusgang illegaal. (De uitslag in Nebraska was nog niet bekend bij de publicatie van dit stuk.)

Nieuw project zet politiek onder druk: ‘Wij promoten geen abortus, wij promoten het recht op abortus’

Trump tegen federaal verbod

In het volledige zuidwesten van de Verenigde Staten blijft abortus dus ook na 5 november 2024 illegaal. Met Trump als herkozen president en een meerderheid van Republikeinen in de Senaat (en mogelijk ook het Huis van Afgevaardigden) is nieuwe federale wetgeving die het recht op abortus in alle staten opnieuw zou invoeren onwaarschijnlijk.

Trump maakte van abortus zelf geen campagnethema. Tijdens het televisiedebat tussen de kandidaat-vicepresidenten JD Vance (Republikein) en Tim Walz (Democraat) op 1 oktober verduidelijkte Trump op X in schreeuwerige hoofdletters zijn standpunt. Hij is tegen een federaal verbod op abortus en zou zo’n voorstel zelf vetoën.

EVERYONE KNOWS I WOULD NOT SUPPORT A FEDERAL ABORTION BAN, UNDER ANY CIRCUMSTANCES, AND WOULD, IN FACT, VETO IT, BECAUSE IT IS UP TO THE STATES TO DECIDE BASED ON THE WILL OF THEIR VOTERS (THE WILL OF THE PEOPLE!). LIKE RONALD REAGAN BEFORE ME, I FULLY SUPPORT THE THREE…

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) October 2, 2024

Alleen na verkrachting, incest of als het leven van de moeder in gevaar is, is Trump zelf voorstander van abortus. Maar hij vindt dus dat het de staten toebehoort om daarover te beslissen. Zijn vrouw en first lady Melania is het daarmee niet eens. In haar autobiografie verdedigt ze vurig het ‘recht van vrouwen om over hun eigen lichaam en gezondheid te beslissen’, ook laat in de zwangerschap.

Of dat recht in de Sun Belt – op Californië en New Mexico na – terugkomt, zal afhangen van mogelijke toekomstige referenda. Tot dan blijven veel Amerikaanse vrouwen van Texas tot North Carolina gedwongen om in hun precaire toestand te reizen voor een abortus of het illegaal te doen.

Dodelijke slachtoffers

De strengere abortuswetgeving in Republikeinse staten sinds 2022 eist slachtoffers. In Georgia stierven al zeker twee vrouwen omdat ze niet tijdig medische zorg kregen door het verbod op abortus. Eind oktober liet de 18-jarige Nevaeh Crain het leven in Texas na een miskraam van haar zes maanden oude foetus. Met complicaties werd ze in twee ziekenhuizen weggestuurd, waarschijnlijk omdat de artsen niet durfden in te grijpen bij de zwangere vrouw. De abortuswetgeving in Texas voorziet gevangenisstraffen voor wie helpt bij een abortus. In een derde ziekenhuis kreeg ze orgaanfalen en toen was het te laat.

Ook Josseli Barnica (28) overleed in een Texaans ziekenhuisbed. Zij was zeventien weken zwanger toen ze een miskraam kreeg. De foetus stond op het punt naar buiten te komen, maar het hoofdje van de baby drukte tegen Barnica’s verwijde baarmoederhals. Op dat moment hadden de artsen de bevalling moeten versnellen om een dodelijke infectie te voorkomen, zo lieten medische experts weten aan het Amerikaanse nieuwsmedium ProPublica. Toen Barnica’s man zich naar het ziekenhuis haastte, lieten de artsen hem weten ‘dat ze moesten wachten tot er geen hartslag [bij de baby] was om in te grijpen, want anders zou het om een abortus gaan’. 40 uur lang smeekte Barnica de artsen om haar te helpen. Drie dagen later stierf ze aan een infectie.

Door de huidige wetgeving in het zuiden van de VS zullen dit soort aangrijpende verhalen van vrouwen die sterven door complicaties bij miskramen wellicht blijven opduiken.

Filosofe Suzanne Roes: ‘We hebben minder problemen met abortus dan met sterilisatie’