‘Geef kleinschalige producenten hun ‘fair share’ in de strijd tegen klimaatverandering’

‘Het klimaatprobleem vraagt om een rechtvaardige aanpak’, schrijft Koen Van Troos van Fairtrade Belgium naar aanleiding van de Klimaattop in Sharm-El -Sheikh. ‘De belangrijke rol van kleinschalige producenten in de totale wereldwijde voedselproductie wordt systematisch genegeerd, terwijl zij het meeste te maken krijgen met de gevolgen van de klimaatverandering.’

Momenteel hebben kleinschalige producenten slechts toegang tot 1,7% van de wereldwijde klimaatfinanciering. Een spijtige zaak, aangezien ze bij diegenen zijn die het meest te maken hebben met de gevolgen van de klimaatverandering. Maar ook en vooral omdat ze zorgen voor niet minder dan 35% van de wereldwijde voedselproductie. Als we chocolade, koffie, schapenkaas of rammenas willen blijven consumeren; moeten kleinschalige producenten dan ook dringend toegang krijgen tot het aandeel van de klimaatfondsen dat in verhouding staat tot hun aandeel in de voedselproductie, hun ‘fair share’. Want het klimaatprobleem vraagt om een rechtvaardige aanpak.

In april 2021 publiceerde de VN voedsel- en landbouworganisatie FAO, een nieuw onderzoek waaruit bleek dat ongeveer 35% van het voedsel wereldwijd, wordt geproduceerd door kleinschalige producenten. Ze produceren cacao, koffie, katoen, rammenas of schapenkaas op boerderijen die niet groter zijn dan 2 hectare. Volgens het onderzoek zijn maar liefst 84% van de 608 miljoen landbouwbedrijven in de wereld kleiner dan 2 ha, ofwel zo’n 510 miljoen bedrijven. Hoewel er grote verschillen zijn tussen de verschillende delen van de wereld, kan het aandeel van kleinschalige boeren op ons bord en in onze (koffie-)tas dus nauwelijks worden overschat.

Een belangrijke rol voor het milieu

En hun belang blijft niet beperkt tot hun aandeel in de mondiale voedselproductie. Kleinschalige boeren en boerinnen hanteren veelal productiemethoden die “biomassa en bodembedekking opbouwen, waardoor water beter wordt gefilterd bij overstromingen en vocht wordt vastgehouden bij droogte”, zo blijkt uit een factsheet van de FAO uit 2012 over kleinschalige producenten en familiale landbouw. De factsheet stelt verder dat traditionele kleinschalige landbouwpraktijken ook de klimaatverandering tegengaan door emissies te verminderen en de koolstofopslag in de bodem te verbeteren.

(Lees verder onder het artikel.)

Helaas wordt de belangrijke rol van kleinschalige producenten systematisch genegeerd. Hun stem telt onvoldoende op mondiaal niveau en hun belangrijke rol in een duurzaam landbouw- en voedselsysteem wordt nauwelijks erkend. Een situatie die dringend moet worden herzien.

Toenemende druk

Want hoewel het structureel negeren van het belang van kleinschalige producenten niet nieuw is, maakt de huidige context van klimaatverandering hun erkenning steeds urgenter. Kleinschalige producenten hebben het namelijk steeds moeilijker om in hun levensonderhoud te voorzien door hittegolven, droogte, overstromingen en de algemene onvoorspelbaarheid van het klimaat. Zoals IFAD-voorzitter Alvaro Lario begin november al zei: “Veel plattelandsgemeenschappen hebben geen andere keuze dan zich nu aan te passen of in de toekomst ernstige voedselonzekerheid te riskeren”.

En de gevolgen van de COVID-pandemie en de actuele economische crisis, maken de situatie nóg dramatischer. Kleine boeren worden nu geconfronteerd met stijgende productiekosten die zij vaak zelf moeten dragen. “Hoewel de cacaoprijs onlangs met ongeveer 12 eurocent/kg is gestegen, valt deze stijging in het niet bij de stijgende productiekosten”, zegt Yesson Moussa Yeo, directeur van Yeyasso, een Fairtrade gecertificeerde cacaocoöperatie in Ivoorkust. “De prijs van kunstmest is onlangs verdrievoudigd en ook de prijs van benzine voor het vervoer van cacaobonen stijgt. Daardoor dalen de rendementen”. Een ramp dus voor de kleinschalige cacaoboeren en -boerinnen die nu al niet meer dan 67 cent per dag verdienen.

‘Fair share’

Daarom hebben kleinschalige producenten dringend behoefte aan extra financiële middelen. Het gaat niet alleen om eerlijke prijzen die door bedrijven moeten worden betaald, maar ook om een eerlijke toewijzing van overheidsmiddelen voor de bestrijding van klimaatverandering. Het is in deze context dat kleinschalige producenten recht hebben op hun billijk aandeel als belangrijke voedselproducenten: hun “fair share”.

Met deze boodschap is Fairtrade aanwezig op COP 27 met een delegatie van Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse producenten van koffie, cacao, bananen en katoen. Een belangrijke boodschap, want momenteel hebben kleinschalige boeren in deze delen van de wereld slechts toegang tot 1,7% van de klimaatfinanciering, wat hun belang helemaal niet weerspiegelt. De boodschap is des te belangrijker omdat de discussies dit jaar ook gaan over “loss and damage“, of compensatie voor verlies/schade als gevolg van rampen die veroorzaakt zijn door klimaatverandering. De oogstverliezen die kleinschalige producenten hebben opgelopen, dienen dan ook uitdrukkelijk te worden erkend.

Een belangrijke boodschap ook voor de Belgische overheid, die onlangs een nieuw partnerschap met Mozambique heeft aangekondigd, gericht op klimaatverandering. Volgens de FAO zijn er in Mozambique 3,2 miljoen kleinschalige producenten die thee, suikerriet, enz. produceren en zo hun gezinnen in een inkomen verschaffen. Hun belang moet dan ook in het kader van dit nieuwe partnerschap worden erkend en de miljoenen kleinschalige Mozambikaanse producenten dienen toegang te krijgen tot hun ‘fair share’.